Gosprzydowa
Gosprzydowa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Gnojnik.
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Urszuli | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1061[2] |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
32-864[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KBR |
| SIMC |
0819728 |
Położenie na mapie gminy Gnojnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego  | |
 49°52′20″N 20°34′56″E/49,872222 20,582222[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Gosprzydowa położona jest na Pogórzu Karpackim, w obrębie Pogórza Wiśnickiego. Zajmuje pagórkowatą, lesistą okolicę, w odległości 15 km na południe od Brzeska, przy drodze krajowej nr 75. Prawie przez środek wioski przepływa rzeka Uszwica (prawobrzeżny dopływ Wisły), dzieląc ją na dwie części.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0819734 | Fiślerówka | część wsi |
| 0819740 | Kucek | część wsi |
| 0819757 | Nagórze | część wsi |
| 0819763 | Pisarzówka | część wsi |
| 0819770 | Podkościelna | część wsi |
| 0819786 | Ratoskie | część wsi |
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6].
- Zespół kościoła parafialnego pw. św. Urszuli: kościół z otoczeniem, dzwonnica.
W środku wsi w sąsiedztwie rzeki stoi niewielki barokowy, drewniany kościół pw. św. Urszuli z Towarzyszkami. Wzniesiony w 1697 r., w środku widoczne są pozorne sklepienia kolebkowe, a ściany i stropy zdobi figuralna polichromia z 1889. W ołtarzu głównym znajdują się dwa otoczone kultem obrazy Matki Bożej Gosprzydowskiej, z których jeden powstał w 2. poł. XVI w., drugi ok. 1700. O jednym z nich - cudownym, malowanym na płótnie obrazie Najświętszej Maryi Panny, Stanisław Wolski, akademik krakowski napisał wiersz łaciński, drukowany w 1698 roku. Czytamy w nim, że obraz Najświętszej Panny cudownym sposobem płakał, że rozlicznych cudów tu wierni doznają w niebezpieczeństwach życia, że Matka Najświętsza w Gosprzydowej jest najlepszą lekarką na wszystkie choroby i cierpienia. Przez okolicznych mieszkańców jest czczona pod wymownym, choć dzisiaj zapomnianym tytułem "Pocieszycielki umierających".
W zwieńczeniu ołtarza widnieje obraz św. Urszuli, osłaniającej płaszczem towarzyszki. Boczne, barokowe ołtarze pochodzą z XVII i XVIII wieku. Na gotyckiej, kamiennej chrzcielnicy z XV w. widnieje herb Starykoń i ornament z odwróconych lilii. Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem z daszkiem gontowym. Poza ogrodzeniem w odległości ok. 20 m na północ od kościoła stoi dwukondygnacyjna drewniana dzwonnica, a kilka metrów dalej organistówka - budynek, w którym od 1877 r. mieściła się salka szkolna. Odrębny budynek dla potrzeb szkoły wzniesiono w 1910 roku.
Historia
edytujHistoria wioski sięga pocz. XIII wieku. Założył ją, według legendy, niemiecki rycerz Gotfryd. Najstarsza wzmianka o Gosprzydowej pochodzi z 1215 roku. Wtedy to, jak pisał Jan Długosz w Historii Polski, biskup krakowski Wincenty Kadłubek nadał katedrze krakowskiej dziesięcinę snopową na wsiach "około miasteczka Czchowa położonych, a do stołu biskupiego należących". Wśród tych kilkunastu wiosek znalazła się również Gosprzydowa[7].
Nazwa Gosprzydowej pochodzi od nazwiska właściciela: Gotfryda de Volya. Wieś wymieniana bywa w nich pod nazwami: Libertas Gotfridi w "Monumenta Poloniae Vaticana" (Acta Camerae Apostolicae) pod 1325, Długosz wymienia ją jako Gothprzydowa lub Wolya Gotfridi, w dokumentach archiwalnych z 1440 figuruje pod nazwą Gotfrydowa.
Przyjmuje się, że w średniowieczu kolejnymi po Gotfrydzie właścicielami Gosprzydowej byli Wielogłowscy herbu Starykoń.
Ostatnią właścicielką posiadłości w Gosprzydowej pochodzącą z rodu Wielogłowskich, była Barbara Wielogłowska, która majątek swój sprzedała Janowi Komarowi w 1798 r., którego rodzina opiekowała się gosprzydowskim kościołem do roku 1876. W okresie późniejszym właściciele wioski zmieniali się co kilka lat. Ostatnim właścicielem wsi był Zygmunt Grabieński Christiani[8], który w 1912 rozparcelował obszar dworski pomiędzy mieszkańców wioski.
Galeria
edytuj-
Kościół i dzwonnica -
Karczma -
Matka Boża Gosprzydowska
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35256
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 323 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Parafia Gosprzydowa - Historia
- ↑ Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - Zygmunt Christiani-Grabieński
Linki zewnętrzne
edytuj- Gosprzydowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 740.
- Gosprzydowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 526.
- Strony dotyczące wsi Gosprzydowa pol. niem. ang.