HMS Thistle (1938)
HMS Thistle (N24) – brytyjski okręt podwodny typu T o wyporności nawodnej 1090 ton, który służył w Royal Navy w latach 1939–1940. Okręt został zwodowany 25 października 1938 roku w stoczni Vickers-Armstrongs w Barrow-in-Furness, po czym wszedł do służby w marynarce brytyjskiej 4 lipca 1939 roku. 10 kwietnia 1940 roku został zatopiony przez niemiecki okręt podwodny U-4.
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
7 grudnia 1937 |
| Wodowanie |
25 października 1938 |
 Royal Navy
| |
| Wejście do służby |
4 lipca 1939 |
| Zatopiony |
10 kwietnia 1940 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
84 metry |
| Szerokość |
8,08 metra |
| Zanurzenie |
5 metrów |
| Zanurzenie testowe |
91 metrów |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
4500 Mm/11 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 16 torped, 1 działo 102 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe |
dziób: 6 x 533 mm |
| Załoga |
59 oficerów i marynarzy |
Budowa edytuj
Budowane z przeznaczeniem do zwalczania dużych jednostek liniowych z silną pasywną obroną przeciwtorpedową, okręty typu T wyróżniały się bardzo silną salwą torpedową z 6 wewnętrznych wyrzutni dziobowych oraz 4 dziobowych wyrzutni zewnętrznych, co dawało im wielką siłę ognia w ataku torpedowym[1]. Stępkę pod HMS „Thistle” położono 7 grudnia 1937 roku, okręt został następnie zwodowany 25 października 1938 roku w stoczni Vickers-Armstrongs w Barrow-in-Furness[2]. Wyporność nawodna okrętu wynosiła 1090 ton, podwodna zaś 1575 ton, przy długości całkowitej 84 metry i szerokości 8,08 metra[2]. Podstawą uzbrojenia jednostki było 16 torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z 6 wyrzutni dziobowych oraz 4 wyrzutni zewnętrznych, które również strzelały z kierunku dziobu[2][1]. „Triton” wyposażony był także w pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm[2]. Jednostka napędzana była na powierzchni dwoma silnikami Diesla oraz dwoma silnikami elektrycznymi w zanurzeniu, z napędem przenoszonym na śruby przez dwa wały napędowe, które zapewniały mu prędkość 15,25 węzła na powierzchni oraz 9 węzłów w zanurzeniu[2].
Służba edytuj
Okręt wszedł do służby 4 lipca 1939 roku, i jako najnowszy brytyjski okręt natychmiast został skierowany do działań podwodnych w rozpoczętej 3 września 1939 roku – dla Wielkiej Brytanii – II wojnie światowej. Operował przede wszystkim w strategicznie ważnym dla Wielkiej Brytanii rejonie mórz okalających Skandynawię, w celu przeciwdziałania kluczowym dla Niemiec dostawom rudy żelaza ze Szwecji[3]. W tym czasie 50% zaopatrzenia w niezbędną niemieckiej gospodarce rudę żelaza pochodziło ze Szwecji, w tym przede wszystkim ze szwedzkiego portu Luleå w Zatoce Botnickiej na Bałtyku[4]. Akwen ten jednak nie był zamarznięty jedynie w miesiącach od maja do października, toteż w pozostałych miesiącach Niemcy zmuszeni byli transportować rudę żelaza koleją do norweskiego portu w Narwiku, stamtąd zaś drogą morską przez chronione wody terytorialne Norwegii do Niemiec[3]. Po niepowodzeniu brytyjskich zabiegów dyplomatycznych w celu przeszkodzenia tym transportom, rząd brytyjski przyjął skomplikowaną strategię zmierzającą do uzasadnienia brytyjskiej okupacji Norwegii[3]. Niemcy byli jednak świadomi tych planów, toteż postanowili uprzedzić Wielką Brytanię[3]. W celu jednak zapobieżenia zajęcia Norwegii przed ukończeniem przygotowań do własnej inwazji, na wody okalające Norwegię Niemcy skierowali wszystkie swoje okręty podwodne, celem zatrzymania brytyjskiej floty inwazyjnej[3]. Jednym z nich był zwodowany w 1935 roku U-4, który jako jedna z pierwszych niemieckich jednostek wprowadzonych do służby po zawarciu niemiecko-brytyjskiego układu morskiego, był jednostką mniej nowoczesną od później budowanych okrętów, i w 1939 roku pełnił jedynie rolę szkoleniową na Bałtyku[3].
Takie same działania podejmowali jednak Brytyjczycy, toteż wysłali oni na wody norweskie siedemnaście własnych okrętów podwodnych, trzy francuskie oraz polski ORP „Orzeł”[3]. Jednym z wysłanych na wody północne brytyjskich okrętów był HMS „Thistle”[3]. Skutkiem odkrycia i zatopienia przez „Orła” wypełnionego niemieckimi żołnierzami „Rio de Janeiro”, 9 kwietnia „Thistle” otrzymał sygnał radiowy nakazujący mu zbliżyć się do Stavanger, w celu przechwycenia niemieckiej armady inwazyjnej[3]. Miał w tym celu wejść i podjąć niebezpieczną nawigację we fiordzie[3]. 9 kwietnia około godziny 16:00 „Thistle” znajdował się u wejścia do fiordu, gdy obserwując horyzont za pomocą peryskopu dowodzący okrętem Lieutnant-Comander W.F. Haselfoot dostrzegł U-boota na powierzchni[3]. Tego samego wieczora Haselfoot wysłał radiogram do Rosyth, informujący o wystrzeleniu sześciu torped[3]. Był to ostatni kontakt „Thistle” z dowództwem[3].
Według zapisów z raportu dowodzącego U-4 Oberleutnanta zur See Hansa-Petera Hinscha, na U-4 usłyszano hałas zbliżających się torped i okręt wykonał gwałtowny manewr na bakburtę przy prędkości 12 węzłów, w celu wykonania uniku. Według niemieckiej relacji jedna z brytyjskich torped przeszła w odległości 1 metra od dziobu U-Boota, który natychmiast zanurzył się na głębokość 40 metrów[3]. Dowódca niemieckiego okrętu słyszał pod wodą szum silników elektrycznych, podjął jednak decyzję o wynurzeniu, sadząc iż w porze nocnej jego okręt znajdujący się między jednostką brytyjską a lądem nie będzie widoczny na tle ciemnego brzegu[5]. U-4 wynurzył się o godzinie 22:17 i nie zastał żadnego okrętu na powierzchni[5]. U-4 pozostał na powierzchni przez 4 następne godziny, podczas których ładował akumulatory, po czym obserwatorzy na mostku zobaczyli okręt podwodny wynurzający się w pobliżu[5]. „Thistle” wynurzał się jednak zbyt blisko na natychmiastowy strzał, toteż Hinsch obrócił swój okręt dziobem w prawo, przy czym załoga brytyjskiego okrętu wyglądała na zupełnie nieświadomą obecności U-Boota w odległości zaledwie 600 metrów i okręt stał niemal bez ruchu na powierzchni[5]. U-4 wystrzelił pojedynczą torpedę G7a, która jednak nie trafiła w praktycznie nieruchomy cel, toteż Hinsch z odległości 400 metrów wystrzelił drugą torpedę – G7e z napędem elektrycznym, która trafiła dokładnie w środek „Thistle”, który natychmiast zatonął[5].
Do dziś nie wiadomo dlaczego Lt. Cmdr. Haselfoot wystrzelił salwą sześć torped do tak małego celu jak okręt podwodny typu IIA, nie trafiła jednak żadna z nich, zwłaszcza że jak napisał w radiogramie po nieudanym ataku, po ich wystrzeleniu pozostały mu już jedynie dwie torpedy[5]. Podobnie jak nieznane są przyczyny, dla których Haselfoot zatrzymał swój okręt po ostatecznym wynurzeniu, nawet jeśli przyjąć, że był przekonany, że U-Boota nie ma już na tych wodach[5].
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO, marzec 2007, seria: Weapons and Warfare. ISBN 1-8510-9563-2.
- Poul Grooss: The Naval War In The Baltic 1939-1945. Naval Institute Press, 2018. ISBN 978-1526700001.
- Peter Padfield: War Beneath The Sea: Submarine Conflict During World War II. New York: John Wiley, 1996. ISBN 0-471-14624-2.
- Robert Cecil Stern: The Hunter Hunted: Submarine Versus Submarine: Encounters From World War I To The Present. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2007. ISBN 1-59114-379-9.