Halina Zdebska-Biziewska
Halina Teresa Zdebska-Biziewska, z domu Wróbel (ur. 21 maja 1960 w Ryglicach, zm. 17 marca 2018 w Krakowie) – polska działaczka sportowa i olimpijska, doktor habilitowana nauk o kulturze fizycznej, w latach 2013–2018 przewodnicząca Klubu Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego, w młodości siatkarka[2].
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor habilitowany nauk o kulturze fizycznej | |
| Specjalność: filozofia sportu, olimpizm, teoria zespołowych gier sportowych[1] | |
| Doktorat |
1995 – nauki o kulturze fizycznej |
| Habilitacja |
2009 – nauki o kulturze fizycznej |
| Odznaczenia | |
| |
Dzieciństwo i wykształcenie edytuj
Urodziła się 21 maja 1960 w Ryglicach[3]. Uczęszczała do szkoły podstawowej w Krakowie, od najmłodszych lat interesując się sportem i wielokrotnie reprezentując swoją szkołę na zawodach o szczeblu lokalnym oraz wojewódzkim[3]. Absolwentka XI Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Dąbrowskiej w Krakowie[3].
W szkole średniej rozpoczęła regularne treningi siatkówki w Klubie Sportowym Korona Kraków[3]. W 1983 ukończyła z wyróżnieniem studia na kierunku trenerskim Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie, uzyskując tytuł magistra sportu i uprawnienia trenera II klasy w piłce siatkowej[4]. W 1984 ukończyła studia podyplomowe w zakresie przygotowania pedagogicznego na AWF w Krakowie[5].
21 września 1995 uzyskała stopień naukowy doktora nauk o kulturze fizycznej dzięki pracy zatytułowanej Bohater sportowy. Studium indywidualnego przypadku Bronisława Czecha (1908–1944) i napisanej pod kierunkiem Józefa Lipca[1]. Recenzenci pracy, Kazimierz Toporowicz oraz Zbigniew Krawczyk, docenili dysertację doktorską za jej oryginalny i nowatorski charakter[3]. W 1996 roku jej rozprawa doktorska została wydana w formie książkowej, a w 1997 oraz 2007 wydawano kolejne wydania książki[3]. Habilitowała się w 2009 na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy zatytułowanej Istota i wartości zespołowych gier sportowych[1].
Zainteresowania naukowe edytuj
Prowadziła badania oscylujące wokół zagadnień związanych z oceną realizacji programów wychowania fizycznego oraz skutecznością wybranych technik gier zespołowych[3].
Seminaria z zakresu historii sportu odbywane u Kazimierza Toporowicza oraz pierwsze spotkania z Polską Akademią Olimpijską w 1986 przyczyniły się do zmiany kierunku prowadzonych badań, które następnie skupiły się na humanistyce kultury fizycznej i idei olimpijskiej[3].
W swojej monografii habilitacyjnej mającej charakter pionierski podjęła próbę uzupełnienia teorii gier o nauki humanistyczne, co wymagało teoretycznego wyjaśnienia specyfiki gier zespołowych w oparciu o pogłębioną interpretację aksjologiczną[3]. Praca wymagała interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu filozofii, socjologii, psychologii sportu, psychologii społecznej oraz antropologii kulturowej[3].
Kariera zawodowa edytuj
Podczas studiów reprezentowała AZS-AWF Kraków, a po ich zakończeniu została trenerem grupy juniorów, nie zaprzestając uprawiania sportu[2]. W październiku 1983 została zatrudniona jako asystent trenera na Wydziale Siatkówki Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie[3]. W tym samym okresie odbywała także staż nauczycielski w Szkole Podstawowej nr 5 w Krakowie, prowadząc zajęcia wychowania fizycznego dla klas sportowych o profilu siatkówki[3].
Po uzyskaniu stopnia doktora pracowała jako adiunkt w Katedrze Teorii i Metodyki Siatkówki AWF w Krakowie[5]. W 1998 roku wydała wraz z Jerzym Uzarowiczem podręcznik Piłka siatkowa: program szkolenia dzieci i młodzieży[6]. W latach 1998–2005 prowadziła ogólnopolskie warsztaty metodyczno-szkoleniowe dla nauczycieli szkół z zakresu wychowania fizycznego i sportu[3]. Zarządzała ponadto pierwszym w historii AWF w Krakowie grantem Ministerstwa Edukacji Narodowej na realizację studiów podyplomowych wychowania fizycznego dla absolwentów studiów pokrewnych kierunków, była również kierownikiem podyplomowego studium nauczycieli z przygotowaniem pedagogicznym[3]. Prowadziła zajęcia praktyczne na kursach dla instruktorów sportu i instruktorów rekreacji ruchowej[3]. Od 2000 wykładała na studiach podyplomowych z zakresu zarządzania organizacjami sportowymi, organizowanych przez Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego wspólnie z Polskim Komitetem Olimpijskim[4].
W 2000 wydała książkę Mistrzowie nart, przedstawiającą sylwetki polskich narciarzy olimpijskich[7]. Rok później wraz z Andrzejem Stanowskim była współautorką książki Małysz: Bogu dziękuję poświęconej biografii skoczka narciarskiego Adama Małysza[8]. W 2004 była autorką epilogu do tomiku poezji Józefy Ślusarczyk-Latos Lot nad przepaścią[3], a w 2007 wraz z Wojciechem Kaszą napisała podręcznik Piłka siatkowa: obrona pola w ujęciu taktycznym podręcznik dla instruktorów i trenerów[9].
Była ekspertem w Ośrodku Szkolenia Menedżerów Wyższej Szkoły Edukacja w Sporcie w Warszawie[2], a w latach 2006–2008 wykładała w Wyższej Szkole Bankowej w Chorzowie[3].
Współpracowała z takimi czasopismami jak „Narty”, „Sportowy Styl”, „Tempo”, „Dziennik Polski”, „Akademicki Przegląd Sportowy” oraz „Magazyn Olimpijski”, na łamach których w latach 1994–2005 opublikowała ponad dwieście autorskich tekstów[3]. Przez lata związana także z Salezjańską Organizacją Sportową RP, do wydawnictw której pisała artykuły oraz recenzje[10].
W 2011 odbyła staż naukowy na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie, a w 2013 na Uniwersytecie w Porto[11].
Była zastępca dyrektora Instytutu Nauk Społecznych Wydziału Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie[12]. W roku akademickim 2014/2015 zainicjowała powołanie Pracowni Olimpizmu działającej przy Instytucie Nauk Społecznych[3].
Była recenzentem czterech prac doktorskich i dwóch prac habilitacyjnych[1], a także redaktorem naczelnym czasopism naukowych „Studia Humanistyczne” oraz „Studies in Sport Humanities”[5].
Działalność sportowa i olimpijska edytuj
W latach 1995-1999 była członkiem zarządu AZS-AWF Kraków[3]. Pełniła także funkcje sekretarza i członka prezydium Małopolskiej Rady Olimpijskiej[13]. W latach 1995-2000 była członkiem Komisji Kultury i Edukacji Polskiego Komitetu Olimpijskiego i należała do Koła Młodych Polskiej Akademii Olimpijskiej[14], a od 2001 do Polskiej Akademii Olimpijskiej[5]. W tym samym roku reprezentowała Polski Komitet Olimpijski i Polską Akademię Olimpijską podczas 36. sesji Międzynarodowej Akademii Olimpijskiej skierowanej dla młodych uczestników[3]. Została również członkiem zespołu doradczego do spraw programu kulturalno-edukacyjnego działającego przy Biurze Strategii Olimpijskiej w Krakowie podczas przygotowywania kandydatury Zakopanego jako miasta ubiegającego się o organizację Zimowych Igrzysk Olimpijskich 2006[3]. Od 2002 była członkiem, a następnie prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Naukowego Gier Sportowych[5]. Współpracowała także z Towarzystwem Sportowym Wisła Kraków przy organizacji przedsięwzięć kulturalnych związanych z prowadzeniem konkursów artystycznych z okazji 95-lecia i 100-lecia klubu[3]. Wchodziła w skład rady programowej towarzystwa[5].
W kadencji 2011-2015 wchodziła w skład Komitetu Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej Polskiej Akademii Nauk[13]. W latach 2013-2018 była przewodniczącą Klubu Fair Play Polskiego Klubu Olimpijskiego[15][16], a także członkiem zarządu Międzynarodowego Komitetu im. Pierre’a de Coubertina[13].
W 2014 wraz z Kajetanem Hądzelkiem, Magdaleną Rejf oraz Ryszardem Żukowskim wchodziła w skład zespołu redakcyjnego książki Czysta gra: Fair play[17], dostępnej także w języku angielskim[3]. Rok później na organizowanej przez Międzynarodową Akademię Olimpijską sesji dla dyrektorów narodowych akademii olimpijskich wygłosiła referat poświęcony dążeniu do doskonałości sportowej jako centralnego elementu edukacji olimpijskiej[18]. W 2014 roku jako przedstawicielka Polskiego Komitetu Olimpijskiego brała udział w 20. Europejskim Kongresie Sportu w Rydze[3], a w 2015 w Międzynarodowym Seminarium Naukowym „Kościół i sport” w Watykanie[3]. W 2016 podczas 22. Walnego Zgromadzenia Kongresu Europejskiego Ruchu Fair Play w Wiedniu została wybrana do zarządu ruchu[3].
W styczniu 2018 po raz ostatni reprezentowała Polskę w sprawozdawczo-wyborczym posiedzeniu Międzynarodowego Komitetu im. Pierre’a de Coubertina w Lozannie[14].
Śmierć i upamiętnienie edytuj
Zmarła po krótkiej chorobie 17 marca 2018 w Krakowie, została pochowana w grobie rodzinnym na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kw. XCIII-18-31)[19], stanowiącym część cmentarza Rakowickiego[3].
Decyzją Senatu AWF w Krakowie z 24 maja 2018, utworzona przez nią kilka lat wcześniej Pracownia Olimpizmu została po jej śmierci nazwana jej imieniem[13].
Odznaczenia edytuj
W 1984 została odznaczona srebrną odznaką AZS-AWF Kraków, a w 1988 otrzymała złotą odznakę krakowskiego okręgu Polskiego Związku Piłki Siatkowej[3].
W 1996 roku jej rozprawa doktorska została wyróżniona przez Polski Komitet Olimpijski nagrodą Brązowego Lauru Olimpijskiego w kategorii prac naukowych i popularnonaukowych[3]. W 2002 została uhonorowana przez prezydenta Krakowa Andrzeja Gołasia tytułem „Przyjaciel sportu” za wkład w rozwój kultury fizycznej w Krakowie[13].
Postanowieniem z dnia 19 września 2005 została odznaczona przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego Srebrnym Krzyżem Zasługi za wzorowe, wyjątkowo sumienne wykonywanie obowiązków wynikających z pracy zawodowej[20]. W 2009 otrzymała medal 90-lecia Polskiego Komitetu Olimpijskiego[3]. Uhonorowana również medalem 30-lecia Polskiej Akademii Olimpijskiej[13].
Życie prywatne edytuj
Była żoną Jerzego Biziewskiego, miała dwójkę dzieci – córkę Joannę oraz syna Wojciecha[5]. Do jej zainteresowań należała muzyka klasyczna, teatr, literatura i sport[5]. Znała języki obce: angielski oraz rosyjski[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Dr hab. Halina Zdebska-Biziewska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2018-04-20].[martwy link]
- ↑ a b c Nie żyje Halina Zdebska-Biziewska. rp.pl, 2018-03-21. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae M. Żmuda-Pałka, Halina Zdebska-Biziewska (1960-2018), an invaluable professor and Olympic activist, „Studies in Sport Humanities”, nr 23, 2018, s. 7–10.
- ↑ a b Zmarła prof. Halina Zdebska-Biziewska. sportowetempo.pl, 2018-03-21. [dostęp 2022-08-01]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i dr hab. Halina Zdebska, prof. nadzw.. awf.krakow.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ J. Uzarowicz, H. Zdebska, Piłka siatkowa: program szkolenia dzieci i młodzieży, Warszawa: Centralny Ośrodek Sportu, Resortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej i Sportu. ISBN 83-86504-39-0.
- ↑ H. Zdebska, Mistrzowie nart, Kraków: Polski Związek Narciarski. ISBN 83-86505-51-6.
- ↑ A. Stanowski, H. Zdebska, Małysz: Bogu dziękuję, Kraków: Biały Kruk. ISBN 83-914021-3-4.
- ↑ H. Zdebska, W. Kasza, Piłka siatkowa: Obrona pola w ujęciu taktycznym podręcznik dla instruktorów i trenerów, Warszawa: Centralny Ośrodek Sportu. ISBN 978-83-60052-08-2.
- ↑ Zmarła prof. Halina Zdebska-Biziewska. salosrp.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ dr hab. Halina Zdebska-Biziewska, prof. nadzw.. awf.krakow.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ Halina Zdebska-Biziewska: Nekrologi. nekrologi.net, 2018-03-23. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Pracownia Olimpizmu. awf.krakow.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ a b Nie żyje Halina Zdebska-Biziewska. sportowefakty.wp.pl. [dostęp 2018-04-20]. (pol.).
- ↑ K. Siemiradzki, Fair play w sporcie i życiu, „Dyskobol. Magazyn Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie”, rok II, nr 3 (7), 2019. ISSN: 2545-0107.
- ↑ Nagroda Fair Play PKOl. olimpijski.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ K. Hądzelek, M. Rejf, H. Zdebska-Biziewska, R. Żukowski (red.), Czysta gra: Fair play, Kraków: Fall. ISBN 978-83-62275-84-7.
- ↑ 13th International Session for Directors of National Olympic Academies. ioa.org.gr. [dostęp 2022-08-01]. (ang.).
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Halina Zdebska-Biziewska. rakowice.eu. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 września 2005 r. o nadaniu odznaczeń, nr rej. 196/2005, Monitor Polski, nr 78, poz. 1101 i 1102.