Harriet Brooks

kanadyjska uczona od fizyki jądrowej

Harriet Brooks (ur. 2 lipca 1876, zm. 17 kwietnia 1933) – kanadyjska fizyczka, pionierka w dziedzinie fizyki jądrowej[1]. Odkryła, że w wyniku rozpadu toru powstaje inny pierwiastek chemicznyradioaktywny gaz radon. Jako pierwsza próbowała określić jego ciężar atomowy. Odkryła także zjawisko „odrzutu atomu radioaktywnego”. Wyniki jej badań przyczyniły się do lepszego zrozumienia radioaktywności i budowy atomu.

Harriet Brooks
ilustracja
Państwo działania

 Kanada

Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1876
Exeter, Ontario

Data śmierci

17 kwietnia 1933

Specjalność: fizyka jądrowa
Praca zawodowa

Życiorys

edytuj

Urodziła się w niezamożnej rodzinie w Exeter w prowincji Ontario w Kanadzie jako trzecie z dziewięciorga dzieci George’a i Elizabeth z domu Warden. George był właścicielem młyna; po jego spłonięciu został komiwojażerem. Po wielu przeprowadzkach rodzina osiadła  w Montrealu[2].

W 1894 Brooks wstąpiła na Uniwersytet McGilla. W 1898 otrzymała tytuł bakałarza w dziedzinie matematyki i fizyki, wraz z wieloma nagrodami i wyróżnieniami, a także stypendium na kontynuowanie studiów na poziomie magisterskim.

Pod kierunkiem Ernesta Rutherforda studiowała elektryczność i magnetyzm. W 1901 obroniła pracę magisterską. Była pierwszą kobietą, która uzyskała tytuł magistra na  Uniwersytecie McGilla. W 1899, jeszcze w czasie studiów, opublikowała swój pierwszy artykuł naukowy w „Transactions of the Canadian Section of the Royal Society”. Otrzymała propozycję nauczania w Royal Victoria College, nowo utworzonym college’u dla kobiet, będącym filią Uniwersytetu McGilla.

Po ukończeniu studiów została asystentką Rutherforda, z którym badała zjawisko promieniotwórczości[3]. Odkryła wówczas, że gaz, który się wydziela podczas rozpadu toru, nie jest inną  formą toru, lecz zupełnie innym pierwiastkiem, radonem. Wyniki badań Brooks i Rutherforda zostały opublikowane w 1901 i 1902 w „Royal Society Transactions” oraz w „Philosophical Magazine[3].

W 1901 wydział fizyki w Bryn Mawr College w Pensylwanii zaoferował jej stypendium doktoranckie. Prowadząc badania w Bryn Mawr College zdobyła stypendium na kontynuowanie studiów w Europie (President’s European Fellowship). Dzięki wstawiennictwu Rutherforda, z którym pozostawała w listownym kontakcie, J.J. Thompson przyjął ją do Laboratorium Cavendisha przy Uniwersytecie w Cambridge. Była pierwszą kobietą, której pozwolono prowadzić tam badania. Dokonała wówczas pierwszego pomiaru czasu połowicznego rozpadu radonu.

Po powrocie do Kanady kontynuowała badania nad promieniotwórczością, których wyniki opublikowała w 1904. Zaobserwowała, że nieradioaktywna płytka umieszczona w pojemniku radioaktywnym staje się radioaktywna. W ten sposób odkryła, że emisja cząstki alfa przez jądro atomowe powoduje odrzut jądra potomnego (powstałego w wyniku takiego rozpadu) w przeciwnym kierunku – często z energią wystarczającą, aby uciec z powierzchni materiału i osadzić się na włożonej płycie (odkrycie tego zjawiska przypisał sobie później Otto Hahn[4]).

W 1905 objęła stanowisko wykładowczyni w Barnard College w Nowym Jorku. Gdy w następnym roku zaręczyła się z profesorem fizyki Bergenem Davisem z Columbia University, spotkała się z dezaprobatą ze strony zarządu uczelni. Mimo że zerwała zaręczyny, by móc pozostać w Barnard College, nie czuła się na siłach, by kontynuować pracę.

Pod koniec 1906 wyjechała do Summerbrook w górach Adirondacks, by odpocząć w komunie prowadzonej przez parę socjalistów Johna i Prestonię Martinów. Poznała tam Maksyma Gorkiego, jego drugą żonę i adoptowanego syna. W październiku 1906 cała grupa, łącznie z Brooks, przeniosła się na wyspę Capri we Włoszech. Stamtąd Brooks pojechała do Paryża i podjęła pracę w Instytucie Radowym prowadzonym przez Marię Curie. W tym czasie Rutherford przeprowadził się do Manchesteru i zaoferował Brooks współpracę. Brooks początkowo zaakceptowała propozycję Rutherforda. Niedługo później zmieniła jednak plany i w lipcu 1907 wyszła w Londynie za mąż za Franka Pitchera.

Zrezygnowała z pracy naukowej, poświęciła się rodzinie. Urodziła troje dzieci, z których tylko jedno dożyło wieku dorosłego; córka Barbara Anne zmarła na zapalenie opon mózgowych, syn Charles Roger popełnił samobójstwo. Brooks zmarła w wieku 57 lat prawdopodobnie na białaczkę.

Chociaż kariera naukowa Harriet Brooks trwała zaledwie 13 lat, jej badania naukowe były ważnym wkładem w rozwój fizyki jądrowej, co zostało docenione dopiero w latach 1980. Na jej cześć nazwano laboratorium badań jądrowych należące do Canadian Nuclear Laboratories.

Przypisy

edytuj
  1. Harriet Brooks, 2 lipca 2015, DOI10.1063/PT.5.030999 [dostęp 2020-01-23] (ang.).
  2. John Kalbfleisch, Special to the Montreal Gazette Updated: April 18, 2017, From the archives: Woman paid high price for short scientific career | Montreal Gazette [online], 18 kwietnia 2017 [dostęp 2020-01-23] (ang.).
  3. a b Marelene Rayner-Canham and Geoff Rayner-Canham, Harriet Brooks (1876–1933): Canada’s First Woman Physicist, „Physics in Canada”, 61 (1), 2005.
  4. Brooks [online], CWP at physics.UCLA.edu, 28 września 2013 [dostęp 2020-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-28].

Bibliografia

edytuj
  • Tomasz Pospieszny, Pasja i geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla, Wydawnictwo Po Godzinach, Warszawa 2019, s. 141. ISBN 978-83-658-8670-5.
  • Marlene F. Rayner-Canham, Geoffrey W. Rayner-Canham, Harriet Brooks: Pioneer Nuclear Scientist, McGill-Queen’s University Press, Montreal 1992, ISBN 978-0-7735-6318-6.