Hawajka ostrodzioba
Hawajka ostrodzioba[3] (Viridonia sagittirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występował endemicznie na Hawaiʻi wzdłuż rzeki Wailuku. Ostatni raz odnotowany w 1901. Uznany za wymarły.
| Viridonia sagittirostris[1] | |
| Rothschild, 1892 | |
 Ilustracja z 1890–1899; autor: Frederick William Frohawk | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Viridonia |
| Gatunek |
hawajka ostrodzioba |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek opisał Walter Rothschild w 1892 na łamach Annals and Magazine of Natural History. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Viridonia sagittirostris, przy okazji opisując także nowy rodzaj Viridonia. Uznał, że należy on do rodziny miodojadów (Meliphagidae)[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę ostrodziobą w rodzinie łuszczakowatych, podtrzymuje nazwę nadaną przez Rothschilda[5]. Nazwa rodzajowa Viridonia pochodzi od łacińskiego słowa viridis – „zielony”. Epitet gatunkowy sagittirostris[6] oznacza dosłownie strzałodzioby, pochodzi od dwóch łacińskich słów: sagitta – „strzała” i rostrum – „dziób”[7]. Możliwe, że hawajka ostrodzioba spokrewniona jest z rodzajem Aidemedia, znanym ze szczątków subfosylnych[6]. Spreparowane okazy przechowywane są w zbiorach w Cambridge (Anglia), Cambridge (Massachusetts), Dreźnie, Honolulu, Los Angeles, Nowym Jorku, Tring i Waszyngtonie[8].
Morfologia
edytujDługość ciała wynosiła około 15 cm[8]–17 cm. Hawajki ostrodziobe były powierzchownie podobne do hawajek zielonych (Chlorodrepanis virens). Według Pratta (2005) nie są znane różnice w upierzeniu między samcem a samicą ani też te zależne od wieku ptaka[6]; zdaniem Rothschilda samice były bardziej matowe[4]. Dziób był długi, ostro zakończony, niemal prosty. Miał barwę czarną, podobnie jak nogi, jednak nasada żuchwy była jasnoniebieska. Upierzenie w większości było jednolicie oliwkowe, ciemniejsze na grzbiecie, bardziej żółte na gardle i piersi. Kantarek czarny; poza nim nie występowały żadne wyróżniające się elementy upierzenia[6]. Przybliżone wymiary szczegółowe według Rothschilda (oryginalne podane w calach): długość skrzydła 84 mm, długość górnej krawędzi dzioba 23 mm, długość ogona 53 mm, długość skoku 23 mm[4].
Zasięg, ekologia i zachowanie
edytujHawajki ostrodziobe znane są jedynie z okolic rzeki Wailuku nieopodal Kaumana na wyspie Hawaiʻi, gdzie zostały odnotowane na wysokości 152–1220 m n.p.m. Ich zasięg obejmujący obszary nizinne jest unikatowy pośród hawajek. Występowały w wilgotnych lasach Metrosideros polymorpha (‘ohi‘a). Żywiły się bezkręgowcami, okazjonalnie zjadały również nektar. Zdobycz zbierały z pęknięć w korze M. polymorpha, z liści Freycinetia arborea (‘ie‘ie) i paproci. Henry C. Palmer i R.C.L. Perkins obserwowali hawajki ostrodziobe przebywające w parach. Najprawdopodobniej były to ptaki terytorialne. Odpowiadały na imitowane przez człowieka głosy[6].
Status
edytujIUCN uznaje hawajkę ostrodziobą za gatunek wymarły (EX, Extinct)[9]. W grudniu 1895 Perkins odłowił serię okazów, H.W. Henshaw pozyskał kolejne w 1900[8]. Ostatniego osobnika odłowił A.M. Woolcott w 1901; miało to miejsce w okolicy strumienia Kaiwiki, na północ od rzeki Wailuku. Po 1901 nie było już żadnych doniesień[6]. Prawdopodobnie główną przyczyną wymarcia była wycinka lasu, na miejsce którego powstała plantacja trzciny cukrowej[9][8].
Przypisy
edytuj- ↑ Viridonia sagittirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Viridonia sagittirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b c Walter Rothschild. XI.—Descriptions of seven new species of birds from the Sandwich Islands. „The Annals and magazine of natural history”, s. 112, 1892.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e f H. Douglas Pratt: The Hawaiian Honeycreepers. Oxford University Press, 2005, s. 243–244, seria: Bird Families of the World. ISBN 0-19-854653-X.
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 345. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c d Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 292. ISBN 978-1-4081-5862-3.
- ↑ a b Greater Amakihi Viridonia sagittirostris. BirdLife International. [dostęp 2017-04-29].