Indeks cefaliczny, wskaźnik cefaliczny, wskaźnik głowowy – stosunek szerokości czaszki do jej długości, pomnożony przez 100.

Mierzy się go na głowach osobników żywych. Wartości od 60 do 76 są charakterystyczne dla dolichocefalii, od 76 do 80 dla mezocefalii, a od 80 do 95 - brachycefalii. Mierzony na czaszkach jest o jeden punkt mniejszy. Nazywa się go wtedy wskaźnikiem czaszkowym.

Antropologia

edytuj
 
Czaszka krótkogłowca i długogłowca widziane od strony sklepienia

W antropologii fizycznej analizuje się zarówno współczesne zróżnicowanie międzypopulacyjne wskaźników głowy jak i zmienność tego wskaźnika w historii. Tendencję do skracania się długości głowy nazywamy brachycefalizacją. Krótkogłowość jest cechą ewolucyjnie nową, formy kopalne człowieka były długogłowe. Na krótko- i długogłowców podzielił ludzi w XIX w. szwedzki anatom Gustaf Retzius.

Jan Czekanowski w swoich badaniach dowodził, że w historii Europy środkowej miały miejsca cykliczne wahania długości głowy (zmiany ku krótkogłowości w epoce mezolitu, brązu i późnego średniowiecza (bez Skandynawii). Natomiast paleolit, neolit i epokę żelaza charakteryzuje tendencja do długogłowości).

Brachycefalizacja zanikła w XVII w., obecnie obserwuje się raczej długogłowienie.

Brachycefalizację mezolityczną i z epoki brązu tłumaczy się czasami migracjami ludności, przyczyny średniowiecznej nie są znane. Tym samym definitywne przyczyny brachycefalizacji nie są jasne (poza migracjami może odgrywać rolę zmiana warunków życia i dobór naturalny).

Indeks cefaliczny u psów

edytuj

Zobacz też

edytuj