Wikipedia

Językoznawstwo ludowe

zbiór potocznych poglądów na temat języka i zjawiska mowy

Językoznawstwo ludowe (ang. folk linguistics), także pseudolingwistyka[1] – ogół potocznych poglądów na temat języka i zjawiska mowy[2]. Anglojęzyczny termin folk linguistics został wprowadzony w 1964 roku przez językoznawcę Henry’ego Hoenigswalda w prezentacji A proposal for the study of folk linguistics[3], odpowiedniki tego pojęcia pojawiały się również na gruncie językoznawstwa rosyjskiego i niemieckiego. Językoznawstwo ludowe jest blisko związane z badaną już wcześniej etymologią ludową, w sposób laicki wyjaśniającą związki semantyczne w języku, i analogią ludową, korelującą zjawiska morfologiczne na podstawie semantyki[2].

Potoczne poglądy lingwistyczne są spotykane we wszystkich społecznościach językowych. W każdej społeczności panują przekonania, jakoby pewne systemy językowe były starsze, piękniejsze, bardziej ekspresywne lub bardziej logiczne od innych[4]. Do częstych odczuć należą także spostrzeżenia na temat następującego „upadku języka”[5] oraz rozróżnienie między poprawnymi i niepoprawnymi formami językowymi[4][6]. Poglądy lingwistyki ludowej niekoniecznie odzwierciedlają obiektywną rzeczywistość, ale ze względu na swoje rozprzestrzenienie mogą ją kreować, gdyż mają moc wywierania wpływu na postawy społeczne[4].

Językoznawca Ray Jackendoff uważa, że kierowanie się lingwistyką ludową w edukacji jest potencjalnie szkodliwe dla uczniów, którzy posługują się nieliterackimi odmianami języka. Wartościowanie różnych bytów językowych jako „dobrych” lub „złych” może owocować konsekwencjami niepożądanymi z punktu widzenia społecznego[7].

Termin „językoznawstwo ludowe” odnosi się także do ideologicznych koncepcji związanych z językiem, m.in. poglądów nacjonalistycznych. Fakty naukowe ustalone w drodze badań językoznawczych często stoją w sprzeczności z utwierdzonymi odczuciami społecznymi[8][9][10]. W Polsce do powszechnych mitów językowych należy przekonanie o wyjątkowej złożoności języka polskiego na tle innych języków[11].

PrzykładyEdytuj

Ray Jackendoff przytacza następujące stwierdzenia jako typowe przykłady przekonań pseudolingwistycznych[7]:

  • Stwierdzenie: „Dzieci staną się zdezorientowane, jeśli będą próbowały mówić więcej niż jednym językiem”. Wielu rodziców obawia się, że dzieci mogą mieć problem z uporządkowaniem wiedzy na temat różnych języków[12].
    • W rzeczywistości dzieci mogą z łatwością stać się wielojęzyczne, jeśli mają kontakt z różnymi językami. W większości krajów polilingwizm nie jest wyjątkiem, lecz normą. Dzieci bez problemu uczą się odróżniać języki i odpowiednio dopasowywać je do kontekstów komunikacyjnych[12].
  • Stwierdzenie: „Językiem jest język pisany. Twór pozbawiony postaci pisanej lub słownika nie jest językiem”[12].
    • Gdyby stwierdzenie to było prawdziwe, większości języków świata na przestrzeni dziejów nie można by było klasyfikować jako prawdziwych języków. Jeszcze 200 lat temu znakomita większość języków występowała wyłącznie w formie mówionej, a umiejętność czytania i pisania była zarezerwowana dla elit[12]. Również współcześnie języki piśmienne należą do mniejszości, a jeszcze rzadziej dochodzi do standaryzacji językowej, powstania instytucjonalnej normy[13]. W rozumieniu lingwistycznym językiem jest każde narzędzie komunikacji używane przez grupę ludzi, wyposażone w usystematyzowany repertuar dźwięków, wyrazów i struktur zdaniowych[14].
  • Stwierdzenia: „Język jest w fazie degradacji, należy go chronić”, „Język osiągnął niegdyś szczyt swojego rozwoju i od tamtej pory nieustannie się pogarsza”[15]. Puryści językowi twierdzą, że zmiany powstające w mowie (np. neologizmy leksykalne, innowacje gramatyczne, nowe warianty wymowy) są zjawiskiem szkodliwym, nie zaś zwykłym procesem naturalnym.
    • W rzeczywistości zmienność jest wspólną cechą wszystkich języków żywych. Ich ewolucja nie jest zjawiskiem zarezerwowanym dla współczesności[16]. Zmiany są typowe nie tylko dla zróżnicowanych dialektów, ale również dla literackich standardów[17]. Nie można wyróżnić lepszej ani gorszej fazy ewolucji języka[18]. Przekonanie, jakoby nowoczesne języki ulegały degradacji może wypływać z faktu, że wariantywność i zmienność języka staje się dziś bardziej widoczna dla typowej osoby. Ma na to wpływ duże upowszechnienie telewizji i innych mediów. Z drugiej strony globalizacja i edukacja prowadzą do coraz lepszej znajomości prestiżowych, „poprawnych” form języka[6].
  • Stwierdzenia: „Słownik określa poprawną postać języka”, „Słownik nie powinien zawierać slangu, niepoprawnych form typu «snuck» i błędnych wariantów wymowy typu «nucular»”[12].
    • Zawartość słownika nie jest uzależniona od dyktatów siły wyższej. Słownik stanowi formę rejestracji realnej praktyki językowej. Dobrze sporządzony słownik bierze pod uwagę konwenanse społeczne i przyjęte normy językowe, oznaczając różne formy jako dialektalne, slangowe, swobodne lub formalne[12]. Mylne jest przekonanie, że język istnieje poza wyobrażeniem jego użytkowników[19].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Jurij Nikołajewicz Szczerbakow, Что такое фолк-лингвистика? [dostęp 2019-07-08] (ros.).
  2. ↑ a b Čmejrková 1992 ↓.
  3. ↑ Hoenigswald 1966 ↓.
  4. ↑ a b c Robert Lawrence Trask, Language and Linguistics: The Key Concepts, Taylor & Francis, 2007, s. 91–92, ISBN 978-0-415-41359-6 (ang.).
  5. ↑ Kevin Absillis, Jürgen Jaspers, Beware of the Weeds: Understanding Flemish Linguistic Purism as a Utopian Discourse, „International Journal of the Sociology of Language”, 2016 (242), 2016, s. 4, DOI: 10.1515/ijsl-2016-0031, ISSN 0165-2516 (ang.).
  6. ↑ a b Dick Smakman, Discovering Sociolinguistics: Theory and Practical Applications, Macmillan International Higher Education, 2017, s. 96–97, ISBN 978-1-137-51908-5 (ang.).
  7. ↑ a b Jackendoff 2003 ↓.
  8. ↑ Bernhard Gröschel, Das Serbokroatische zwischen Linguistik und Politik: mit einer Bibliographie zum postjugoslavischen Sprachenstreit, t. 34, Monachium: Lincom Europa, 2009 (Lincom Studies in Slavic Linguistics), s. 147, 312–329, ISBN 978-3-929075-79-3, LCCN 2009473660, OCLC 428012015, OL: 15295665W (niem.).
  9. ↑ Kordić 2010 ↓, s. 116–119.
  10. ↑ Laura Greenfield, The “Standard English” Fairy Tale: A Rhetorical Analysis of Racist Pedagogies and Commonplace Assumptions about Language Diversity, [w:] Laura Greenfield, Karen Rowan (red.), Writing Centers and the New Racism: A Call for Sustainable Dialogue and Change, Utah State University Press, 2011, s. 33–35, DOI: 10.2307/j.ctt4cgk6s.6, ISBN 978-0-87421-862-6, JSTOR: 10.2307/j.ctt4cgk6s (ang.).
  11. ↑ Nigel Gotteri, Language myths and the alleged threat to Polish, [w:] Elżbieta Jeleń i inni red., Language Dynamics and Linguistic Identity in the Context of European Integration, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002 (ang.).
  12. ↑ a b c d e f Jackendoff 2003 ↓, s. 4.
  13. ↑ Hudson 1981 ↓, s. 336–337.
  14. ↑ Pauline Christie, Language in Jamaica, Arawak Publications, 2003, s. 25, ISBN 978-976-8189-31-8 (ang.).
  15. ↑ Maciej Rataj, Mity na temat języka a kształcenie nauczycieli języka angielskiego.
  16. ↑ Jackendoff 2003 ↓, s. 3–4.
  17. ↑ John Lyons, Introduction to Theoretical Linguistics, Cambridge University Press, 1968, s. 42–44, ISBN 978-0-521-09510-5 (ang.).
  18. ↑ Václav Cvrček, Nechte svůj jazyk na pokoji!, Aktuálně.cz, 17 marca 2010 [dostęp 2019-11-06] (cz.).
  19. ↑ Christopher J. Hall, Patrick H. Smith, Rachel Wicaksono, Mapping Applied Linguistics: A Guide for Students and Practitioners, Taylor & Francis, 2017, s. 14, ISBN 978-1-351-84967-8 (ang.).

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Językoznawstwo_ludowe&oldid=64817674”