J.-H. Rosny

J.-H. Rosny – wspólny pseudonim literacki, którego używali dwaj bracia, francuskojęzyczni pisarze belgijscy: Joseph Henri Honoré Boex (1856–1940) oraz Séraphin Justin François Boex (1859–1948).

Życie i twórczość edytuj

Obydwaj urodzeni w Brukseli, z reguły uważani są za przedstawicieli literatury francuskiej. W latach 1886–1909 byli autorami wielu opowiadań i powieści o tematyce początkowo obyczajowej, a następnie przygodowej – przedhistorycznej i fantastycznej. Ich pierwszy wspólny utwór (Nell Horn z Armii Zbawienia – powieść z obyczajów londyńskich) powstał pod widocznym wpływem twórczości Emila Zoli, mieszcząc się w nurcie francuskiego naturalizmu. W 1887 wydali Xipehuzów – opowiadanie, w którego tło przedhistoryczne nowatorsko wplecione zostały elementy fantastyki naukowej. Utwór ten wraz z późniejszymi sprawił, że zaliczani są do twórców-inicjatorów powieści gatunku science-fiction, zwanej ówcześnie „powieścią fantastyczną”. W 1892 powstała Vamireh, uważana za pierwszą prawdziwą powieść o czasach przedhistorycznych. Znacznie większą popularność zyskali pisząc Walkę o ogień – powieść z czasów pierwotnych (pierwodruk w odcinkach, wydanie książkowe dopiero w 1911)^[a], która po przeszło 70 latach doczekała się głośnej ekranizacji przez Jeana-Jacques'a Annauda.

Należeli do sygnatariuszy krytycznego listu otwartego, zwanego „Manifestem pięciu” (Manifeste des cinq)^[1], skierowanego do Zoli (1887) przez grupę młodych pisarzy-naturalistów. W 1897 przyznano im za twórczość order Legii Honorowej. Od 1896 związani z kręgiem literackim skupionym wokół Edmunda Goncourt, zwanym Akademią Goncourtów, w 1903 powołani byli do jury pierwszej Nagrody Goncourtów.

Po zakończeniu literackiej współpracy (w 1908 bądź 1909 r.^[2]) tworzyli i publikowali osobno jako J-H. Rosny (starszy) (J.-H. Rosny aîné, Joseph Boex) i J-H. Rosny (młodszy) (J.-H. Rosny jeune, Séraphin Boex). Pierwszy to lepiej znany i wybitniejszy z braci, któremu często błędnie przypisuje się utwory napisane wspólnie. Chronologicznie należą do nich:

Nell Horn de l'Armée du salut, roman de moeurs londoniennes (1886)
La Sorcière (1887)
Les Xipéhuz (1887)
Scènes préhistoriques (1888)
Les Corneilles (1888)
Tornades (1888) [wznowienie 1896 jako Le Cataclysme]
La Légende sceptique (1889)
Le Termite (1890)
Daniel Valgraive (1891)
Vamireh (1892)
Eyrimah (1893)
Nymphée (1893)
L'Impérieuse bonté (1894)
Un Autre monde (1895)
Le Jardin de Mary (1895)
Les Profondeurs de Kyamo (1896)
La Contrée prodigieuse des cavernes (1896)
Le Bilatéral (1897)
Nomai (1897)
Amour étrusque (1898)
Marc Fane, les âmes perdues (1899)
La Fauve et ses proies (1899)
Le Voyage (1900)
L'Épave (1903)
Le Crime du docteur (1903)
La Guerre du feu, roman des âges farouches (1909 – pierwodruk)

Przekłady i wydania polskie (wybór)^[3] edytuj

Agonia (La Mort de la Terre)
Doktor Harambur (Le Crime du docteur), 1903
Grzesznice, 1928
Kot Olbrzymi [Tygrys Kzamów] (Le Félin géant), 1927
Lot w nieskończoność (Les Navigateurs de l'infini), 1928
Niepokonana, 1895
Osaczona (Marta Baraquin) (Marthe Baraquin), 1910
Vamireh, 1892
Walka o ogień (La Guerre du feu), 1926
Złota igiełka (Aiguille d'or), 1900

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

↑ Kontrowersje, jakie mogą dotyczyć autorstwa (wspólnego bądź indywidualnego) tego utworu, wynikają zarówno z chronologii jego wydań, jak i twórczości obydwu braci. Niektóre źródła (zwłaszcza polskie) przypisują tę powieść Rosny'emu Starszemu, przyjmując za datę jej powstania 1911 r., tzn. już po przerwaniu autorskiej współpracy w 1908 (Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2004, t. 23, s. 511, jak również wcześniej Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1967, t. 10, s. 83). Niekiedy utwierdzać też może w tym przekonaniu autorstwo jej kontynuacji pt. Kot Olbrzymi (1918), bezsprzecznie należące do Rosny'ego Starszego. Również podany tu stosunkowo pełny wykaz twórczości obydwu Rosnych (wraz z datowaniem utworów) trudno traktować w kategorii ustaleń bezwzględnych z uwagi na istotne niedokładności, błędy i sprzeczności zawarte w poszczególnych źródłach.

Przypisy edytuj

↑ Niektóre źródła zaznaczają, że podpisał go tylko starszy z braci (Literatura francuska, Warszawa 1980, t. II, s. 311).
↑ W źródłach spotykane dwie daty wydarzenia (częstsza druga).
↑ Według katalogu Biblioteki Narodowej. [1]

Bibliografia edytuj

Grand Larousse encyclopédique, Paris 1964, t. 9, s. 380
Enciclopedia Italiana di scienze, lettere ed arti, Roma 1936, t. XXX, s. 127
Dictionnaire encyclopédique Quillet, Paris 1965, s. 5066
Literatura francuska (t. II), Warszawa, 1980

Linki zewnętrzne edytuj

J.-H. Rosny – publikacje w bibliotece Polona

[1] Kontrowersje, jakie mogą dotyczyć autorstwa (wspólnego bądź indywidualnego) tego utworu, wynikają zarówno z chronologii jego wydań, jak i twórczości obydwu braci. Niektóre źródła (zwłaszcza polskie) przypisują tę powieść Rosny'emu Starszemu, przyjmując za datę jej powstania 1911 r., tzn. już po przerwaniu autorskiej współpracy w 1908 (Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2004, t. 23, s. 511, jak również wcześniej Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1967, t. 10, s. 83). Niekiedy utwierdzać też może w tym przekonaniu autorstwo jej kontynuacji pt. Kot Olbrzymi (1918), bezsprzecznie należące do Rosny'ego Starszego. Również podany tu stosunkowo pełny wykaz twórczości obydwu Rosnych (wraz z datowaniem utworów) trudno traktować w kategorii ustaleń bezwzględnych z uwagi na istotne niedokładności, błędy i sprzeczności zawarte w poszczególnych źródłach.

[2] Niektóre źródła zaznaczają, że podpisał go tylko starszy z braci (Literatura francuska, Warszawa 1980, t. II, s. 311).

[3] W źródłach spotykane dwie daty wydarzenia (częstsza druga).

[4] Według katalogu Biblioteki Narodowej. [1]

[a]

[1]

[2]

[3]