Jałowiec kolczasty

Jałowiec kolczasty (Juniperus oxycedrus L.) – gatunek rośliny z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). Jest pospolity w basenie Morza Śródziemnego, na wschodzie spotykany po Kaukaz i północny Iran[5]. W rejonie Morza Śródziemnego jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem jałowca[6]. W Polsce przemarza i nie może być uprawiany w gruncie[5]. Bardzo trwałe drewno tego gatunku używane jest w rzeźbiarstwie i meblarstwie. Stosowane jest także do wyrobu węgla drzewnego[6]. Jest wonne i wraz z młodymi pędami służyło we francuskich Alpach Nadmorskich do destylacji olejku wykorzystywanego do celów medycznych; głównie w leczeniu chorób skóry[7].

Jałowiec kolczasty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

jałowiec

Gatunek

jałowiec kolczasty

Nazwa systematyczna
Juniperus oxycedrus L.
Sp. Pl. 1038 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu

Morfologia

edytuj
 
Igły i szyszkojagody
Pokrój
Krzew lub niewielkie drzewo osiągające do 6–10 m wysokości (rzadko do 14 m[6]), o pniu do 1 m średnicy. Kora czerwonobrązowa do jasnoszarej. Początkowo gładka, z wiekiem łuszczy się długimi, wąskimi pasmami[8].
Liście
Igłowate (brak łusek), równowąskie, zielone, o długości od 12 do 18 mm i szerokości od 1 do 1,5 mm[8]. Z dwoma białymi paskami na górnej powierzchni[9]. Wyrastają w okółkach po 3. Są sztywne i bardzo kłujące – mają długo zaostrzony wierzchołek[8].
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe (rośliny dwupienne). Kwiaty pręcikowe w kulistawych strobilach o długości 1 mm rozwijających się na końcach gałązek[8], pojedynczo w kątach liści, po 2–3 w każdym z okółków[7]. Kwiaty żeńskie także w kulistawych strobilach wspartych 6 łuskami[8]. Po zapyleniu formują się szyszkojagody dojrzewające w kolejnym roku[7] o średnicy od 6 do 12 mm, w stanie dojrzałym są czerwonobrązowe. Zawierają po 2–3 nasiona, rzadko 1 lub 4[8].

Zmienność

edytuj

Gatunek jest bardzo zmienny z natury i wśród roślin dziko rosnących opisano różne odmiany i formy[7], jednak współcześnie nie są uznawane i w znacznej części stanowią synonimy nazwy gatunkowej[3].

Biologia i ekologia

edytuj

Gatunek występuje w garigu, w makii, w lasach sosnowych, porasta górskie stoki[6]. Na obszarach górskich rośnie do 3150 m n.p.m.[8] Kwitnie od marca do maja[9]. Bardzo często na pędach tego jałowca rozwija się półpasożyt – Arceuthobium oxycedri[6].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. a b c The Plant List. [dostęp 2017-03-08].
  4. Juniperus oxycedrus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 231. ISBN 83-01-05225-2.
  6. a b c d e Marjorie Blamey, Christopher Grey-Wilson: Wild Flowers of Mediterranean. London: A & C Black, 2008, s. 28. ISBN 07136-7015-0.
  7. a b c d W. Dallimore, A. Bruce Jackson: A handbook of coniferae. London: Edward Arnold & Co., 1931, s. 250.
  8. a b c d e f g John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon: Phytologia Memoirs, 1986, s. 95.
  9. a b M. Blamey, C. Grey-Wilson: Toutes les fleurs de Méditerranée. Paris: Delachaux & Niestlé, 2009, s. 29. ISBN 978-2-603-01657-2. (fr.).