Jerzyk białorzytny

Jerzyk białorzytny
	Apus pacificus
	(Latham, 1801)
	; Jerzyk białorzytny podczas lotu
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	jerzykowate
Podrodzina	jerzyki
Plemię	Apodini
Rodzaj	Apus
Gatunek	jerzyk białorzytny
Synonimy
	Hirundo pacifica Latham, 1801; Apus salimalii Lack, 1958; Apus leuconyx (Blyth, 1845);
	Hirundo pacifica Latham, 1801; Apus salimalii Lack, 1958; Apus leuconyx (Blyth, 1845);
Podgatunki
	A. p. leuconyx (Blyth, 1845); A. p. salimalii Lack, 1958; A. p. pacificus (Latham, 1801); A. p. kanoi (Yamashina, 1942);
	A. p. leuconyx (Blyth, 1845); A. p. salimalii Lack, 1958; A. p. pacificus (Latham, 1801); A. p. kanoi (Yamashina, 1942);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Letnie lęgowiska Występuje przez cały rok Zasięg zimowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzyk białorzytny^[4] (Apus pacificus) – gatunek małego ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae).

Systematyka

Systematyka gatunku jest kwestią sporną. W tradycyjnym ujęciu wyróżnia się 4^[5] lub 5^[6] podgatunków. W 2011 roku zaproponowano podział tego taksonu na 4 osobne gatunki^[7] – to ujęcie systematyczne zostało zaakceptowane przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)^[2], ale niektórzy autorzy nadal stosują starsze, szersze ujęcie^[4]^[6]. Na Kompletnej liście ptaków świata status osobnego gatunku uzyskał jedynie Apus cooki (jerzyk czarnogrzbiety)^[4]. W stosowanym przez jej autorów ujęciu systematycznym wyróżnia się zatem następujące podgatunki, które zamieszkują^[2]^[4]:

A. p. leuconyx (Blyth, 1845) – jerzyk krótkoskrzydły – średnie do dużych wysokości w Pakistanie, Nepalu, Bhutanie i północno-wschodnich Indiach
A. p. salimalii Lack, 1958 – jerzyk tybetański – wschodnia Wyżyna Tybetańska i przyległa zachodnia część chińskiej prowincji Syczuan
A. p. pacificus (Latham, 1801) – jerzyk białorzytny – Syberia na wschód po Kamczatkę, północne Chiny, Japonia na południe po Wyspy Amami (archipelag Riukiu)
A. p. kanoi (Yamashina, 1942) – południowo-wschodni Tybet do wschodnich Chin, Tajwan i skrajnie północne Filipiny

IUCN stosuje ujęcie z 5 podgatunkami, gdyż nadal uznaje jerzyka czarnogrzbietego (Apus cooki) za podgatunek jerzyka białorzytnego^[6].

Charakterystyka

Długość ciała wynosi 17–18 cm. Rozpiętość skrzydeł 43–54 cm. Ciemnobrązowe upierzenie i czasami ciemniejsza górna część grzbietu. Obie płcie są jednakowo ubarwione. Występuje biały pas w miejscu kupra^[7].

Występowanie

W sezonie lęgowym występuje od południowo-środkowej do wschodniej Rosji, we wschodnim Kazachstanie, Mongolii, Japonii, obu Koreach, Chinach i na Tajwanie, w Wietnamie, Tajlandii, Mjanmie, Bhutanie, Nepalu, północnych Indiach i północno-wschodnim Pakistanie. Na zimę migruje na południe aż po Indonezję, Malezję, Papuę-Nową Gwineę, Australię i południowe Indie^[3], choć podgatunki południowe są osiadłe lub migrują na niewielkie odległości^[5]. Całkowity zasięg występowania (EOO) szacuje się na 27,6 mln km²^[8].

Pożywienie

Żywi się owadami złapanymi w locie – muchówkami, pszczołami, ćmami, osami i termitami^[9].

Rozród

Gniazda zakłada w szczelinach budynków, w jaskiniach i na ścianach klifów. Okres inkubacji jaj zazwyczaj przypada na okres maja^[7].

Status

Jerzyk białorzytny występuje na bardzo dużym obszarze, a jego populacja nie wydaje się zbliżać się do kryteriów gatunków zagrożonych, dlatego w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN został zakwalifikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczba osobników światowej populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity w większości swego zasięgu lęgowego. Nie podjęto żadnych działach ochronnych gatunku. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend populacji jako prawdopodobnie stabilny^[8].

Przypisy

↑ Apus pacificus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-31]. (ang.).
↑ ^a ^b Apus pacificus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Apodidae Olphe-Galliard, 1887 - jerzykowate - Swifts (wersja: 2023-03-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-31].
↑ ^a ^b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 455. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-10-31] .
↑ ^a ^b ^c Paul J.P.J. Leader Paul J.P.J., Taxonomy of the Pacific Swift Apus pacificus Latham, 1802, complex, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 131 (2), 2011, s. 81–89 (ang.).
↑ ^a ^b Species factsheet: Apus pacificus [online], BirdLife International [dostęp 2023-09-29] .
↑ Charles T.Ch.T. Collins Charles T.Ch.T., Swifts: A Guide to the Swifts and Treeswifts of the World Phil Chantler Gerald Driessens, „The Auk”, 114 (1), 1997, s. 152–154, DOI: 10.2307/4089086, ISSN 0004-8038, JSTOR: 4089086 .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – podgatunki pacificus i kanoi. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – A. (p.) salimalii – jerzyk tybetański. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film – A. (p.) leuconyx – jerzyk krótkoskrzydły. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Apus pacificus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ioc-2] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-31]. (ang.).

[iucn-3] Apus pacificus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Apodidae Olphe-Galliard, 1887 - jerzykowate - Swifts (wersja: 2023-03-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-31].

[HBW_5-5] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 455. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).

[hbwcheck7-6] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-10-31] .

[:0-7] Paul J.P.J. Leader Paul J.P.J., Taxonomy of the Pacific Swift Apus pacificus Latham, 1802, complex, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 131 (2), 2011, s. 81–89 (ang.).

[:1-8] Species factsheet: Apus pacificus [online], BirdLife International [dostęp 2023-09-29] .

[9] Charles T.Ch.T. Collins Charles T.Ch.T., Swifts: A Guide to the Swifts and Treeswifts of the World Phil Chantler Gerald Driessens, „The Auk”, 114 (1), 1997, s. 152–154, DOI: 10.2307/4089086, ISSN 0004-8038, JSTOR: 4089086 .

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]