Jerzyk blady[4] (Apus pallidus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae).

Jerzyk blady
Apus pallidus[1]
(Shelley, 1870)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

krótkonogie

Rodzina

jerzykowate

Podrodzina

jerzyki

Plemię

Apodini

Rodzaj

Apus

Gatunek

jerzyk blady

Synonimy
  • Cypselus pallidus Shelley, 1870[2]
Podgatunki
  • A. p. brehmorum E. Hartert, 1901
  • A. p. illyricus Tschusi, 1907
  • A. p. pallidus (Shelley, 1870)[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania edytuj

Zasiedla południową Europę (zwarty zasięg najdalej na północ w Górach Iberyjskich, pojedyncze wystąpienia stwierdzono i z bardziej północnych regionów), Maderę, Wyspy Kanaryjskie, północną Afrykę od Mauretanii na wschód po Pakistan w Azji Południowej. Populacje z południa zasięgu i niektóre z Bliskiego Wschodu są osiadłe, pozostałe migrują; zimowiska znajdują się głównie w Sahelu[2]. Zabłąkane osobniki odnotowywano dalej na południe aż po Zambię.

W październiku 2013 w Kołobrzegu odnotowano pierwsze wystąpienie gatunku w Polsce[5][6][7]. Po raz drugi stwierdzono go w listopadzie 2018 we Władysławowie[8], zaś do końca 2021 odnotowano łącznie 10 stwierdzeń[9].

Systematyka edytuj

Podgatunki edytuj

Wyróżnia się trzy podgatunki A. pallidus, które zamieszkują[2][10]:

  • A. p. brehmorum E. Hartert, 1901 – Madera, Wyspy Kanaryjskie, wybrzeże północnej Afryki, Europa Południowa do Turcji; zimuje głównie w Sahelu.
  • A. p. illyricus Tschusi, 1907 – północno-zachodnie wybrzeża Półwyspu Bałkańskiego; zimuje głównie we wschodnim Sahelu.
  • A. p. pallidus (Shelley, 1870) – od Mauretanii na wschód lokalnie przez Saharę, Egipt i Bliski Wschód do Pakistanu; migrujące populacje zimują w Sahelu, rzadziej na wybrzeżu Pakistanu.

Dawniej za podgatunek jerzyka bladego uznawano także A. niansae somalicus, obecnie traktowany jako podgatunek jerzyka brązowego[2].

Etymologia edytuj

Epitet gatunkowy pallidus to łaciński przymiotnik oznaczający „blady”[11].

Morfologia edytuj

Wygląd
Bardzo podobny do jerzyka zwyczajnego, niemalże identyczny. Ma jednak większą i bardziej intensywną białą plamę na gardle. W dobrych warunkach świetlnych jasnobrązowe brzegi piór tworzą jakby łuskowanie. Dookoła oka czarna plama, płytsze wcięcie w ogonie. Ciemniejszy grzbiet i nieco jaśniejsze skrzydła. Młode takie jak dorosłe.
Wymiary
długość ciała: 16–17 cm
rozpiętość skrzydeł: 42–46 cm
masa ciała: 50 g

Ekologia edytuj

 
Jaja z kolekcji muzealnej
Biotop
Zamieszkuje suche i skaliste obszary.
Głos
Podobny do jerzyka zwyczajnego, ale niższy.
Lęgi
Gniazduje w starych budynkach i na klifach. Dwa lub trzy jaja inkubowane przez około 20 dni.

Status i ochrona edytuj

IUCN klasyfikuje jerzyka bladego jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale około 0,8–1,5 miliona dorosłych osobników. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Apus pallidus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d Chantler, P., Bonan, A. & Boesman, P.: Pallid Swift (Apus pallidus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-30)].
  3. a b Apus pallidus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Apodini Olphe-Galliard, 1887 (1836) (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-18].
  5. „Ptaki Polski”, nr 4/2013, s. 6
  6. Orzeczenia Komisji Faunistycznej z listopada 2013
  7. Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2013. „Ornis Polonica”. 55, s. 181–218, 2014. 
  8. Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019. 
  9. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022. 
  10. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owlet-nightjars, treeswifts, swifts. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
  11. pallidus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-13] (ang.).
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj