Kacykowiec andyjski
Kacykowiec andyjski[4], kacyk andyjski[5] (Cacicus chrysonotus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kacykowatych (Icteridae); stosunkowo rzadko występujący w górskich lasach tropikalnych na zboczach Andów od zachodniej Wenezueli do środkowej Boliwii. Tworzy dwie odrębne subpopulacje – północną i południową, przez niektórych autorów traktowane jako osobne gatunki. Jest uznawany za gatunek najmniejszej troski.
| Cacicus chrysonotus[1] | |||
| d’Orbigny & Lafresnaye, 1838 | |||
.jpg) Kacykowiec andyjski budujący gniazdo | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kacykowiec andyjski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| podgatunek | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 podgatunek chrysonotus podgatunki leucoramphus i peruvianus | |||
Systematyka edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali Alcide d’Orbigny i Frédéric de Lafresnaye, nadając mu nazwę [Cassicus] Chrysonotus. Opis ukazał się w 1838 roku w Magasin de zoologie[6]. Jako miejsce typowe autorzy wskazali Yungas w Boliwii[2]. Dawniej gatunek bywał zaliczany do rodzaju Archiplanus[7][8]. Część autorów wyróżnia trzy podgatunki[7]:
- C. c. chrysonotus Orbigny & Lafresnaye, 1838 – kacykowiec andyjski[4]
- C. c. leucoramphus (Bonaparte, 1845) – kacykowiec kolumbijski[4]
- C. c. peruvianus J.T. Zimmer, 1924
Niektórzy autorzy traktują podgatunki leucoramphus i peruvianus jako osobny gatunek – Cacicus leucoramphus[8][9][10][11].
Etymologia edytuj
- Cacicus: hiszpańska nazwa „Cacique” dla kacyka, od karaibskiej nazwy cazique dla jaskrawo upierzonego kacyka[12].
- chrysonotus: gr. χρυσονωτος, khrusonōtos – złotogrzbiety[13].
Morfologia edytuj
Nieduży ptak ze średniej wielkości, grubym u nasady, dosyć długim i szpiczastym, bladym w kolorze kości słoniowej (z odcieniami od żółtego do zielonkawego) dziobem. Tęczówki niebieskie lub błękitne, u osobników młodocianych ciemnobrązowe. Nogi czarne. Ptak o błyszczącym czarnym upierzeniu z żółtym kuprem i dolną częścią grzbietu. Dymorfizm płciowy słabo widoczny, samice są mniejsze i mają bardziej matowe upierzenie. Długość ciała z ogonem: C. c. chrysonotus 28–30 cm, C. c. leucoramphus: samce 28 cm, samice 25 cm; masa ciała: C. c. chrysonotus: samiec 92,5 g, samica 66,5 g, C. c. leucoramphus: samiec 98 g, samica 64,5 g[7][8].
Zasięg występowania edytuj
Kacykowiec andyjski występuje[7]:
- C. c. chrysonotus – w peruwiańskich Andach na południe od regionu Junín do departamentu Santa Cruz w Boliwii,
- C. c. leucoramphus – w Andach od stanu Táchira na zachodzie Wenezueli, poprzez Kolumbię do południowo-wschodniego Ekwadoru i skrajnie północno-zachodniej części Peru (w regionie Piura),
- C. c. peruvianus – wschodnie stoki peruwiańskich Andów od regionu Amazonas do regionu Junín.
Jest gatunkiem osiadłym[7][8]. Zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje: 207 tys. km² dla kacykowca andyjskiego i 1,14 mln km² dla kacykowca kolumbijskiego, czyli łącznie 1,347 mln km²[14][15].
Ekologia edytuj
Głównym habitatem kacykowca andyjskiego są subtropikalne i umiarkowane górskie lasy deszczowe z przewagą drzew z rodzajów kluzja i onatnia. Występuje na wysokościach od 1800 do 3600 m n.p.m., a poszczególne podgatunki: C. c. chrysonotus 1800–3300 m n.p.m., C. c. leucoramphus 2000–3600 m n.p.m., C. c. peruvianus 2000–3300 m n.p.m. Jest gatunkiem osiadłym, chociaż możliwe są pewne migracje wysokościowe zimą. Żeruje w koronach drzew i na obrzeżach lasu, dietę stanowią owoce, nektar i ziarna m.in. bambusów. Kacykowiec andyjski występuje pojedynczo, w parach lub w niewielkich grupach po 5–10 osobników. Żeruje także w stadach mieszanych z ptakami m.in. z rodzaju Cyanolyca, andotanagrem kapturowym czy kacykarzem[7]. Długość generacji jest określana na 4,6 lat[14].
Rozmnażanie edytuj
Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Sezon lęgowy w Kolumbii trwa od lutego do lipca, w Boliwii obserwowano podloty w okresie październik–styczeń. Gniazduje pojedynczo lub w niewielkich koloniach. Obserwowano kolonię sześciu gniazd w Ekwadorze. Gniazdo w postaci podłużnego worka dochodzącego do około 50 cm długości z wejściem usytuowanym w górnej części, zbudowane jest z włókien roślinnych i umieszczone na gałęzi na średniej wysokości[7].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN takson ten klasyfikowany jest jako dwa osobne gatunki:
- kacykowiec andyjski (Cacicus chrysonotus) zaliczany jest do kategorii najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie jest określona, zaś jej trend oceniany jest jako stabilny ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku[14].
- kacykowiec kolumbijski (Cacicus leucoramphus) także uznawany jest za gatunek najmniejszej troski, a trend jego liczebności za stabilny[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Cacicus chrysonotus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Bolivian Cacique Cacicus chrysonotus (d'Orbigny & Lafresnaye, 1838). Avibase. [dostęp 2022-09-16]. (ang.).
- ↑ Cacicus chrysonotus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Icteridae Vigors, 1825 – kacykowate – New World Blackbirds (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-09-19].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 404, 1999.
- ↑ Alcide d’Orbigny i Frédéric de Lafresnaye, Synopsis Avium, in ejus per Americam meridionalem itinere, collectarum et ab ipso viatore necnon, „Magasin de zoologie”, 8 cl.2, Paryż 1838, s. 3 (fr.).
- ↑ a b c d e f g Rosendo Fraga: Mountain Cacique Cacicus chrysonotus, version 1.1. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-09-16]. (ang.).
- ↑ a b c d Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 748. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-09-19]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-09-16].
- ↑ a b Cacicus leucoramphus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-09-19] (ang.).
- ↑ Cacicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-16] (ang.).
- ↑ chrysonotus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-16] (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Cacicus chrysonotus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-09-19]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Cacicus leucoramphus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-09-19]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].