Carl Wilhelm von Nägeli
Carl Wilhelm von Nägeli[a] (ur. 23 marca 1817 w Kilchbergu, zm. 10 maja 1891 w Monachium) – szwajcarski botanik specjalizujący się w badaniach nad komórkami roślinnymi.
Data i miejsce urodzenia |
23 marca 1817 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
10 maja 1891 |
Zawód, zajęcie |
botanik |
Alma Mater | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujCarl Wilhelm von Nägeli urodził się 23 marca 1817 roku w Kilchbergu. Jego ojciec Hans Caspar Nägeli był lekarzem i członkiem rady miasta Zurychu[2] , był współzałożycielem prywatnej szkoły podstawowej, w której syn pobierał pierwsze lekcje[3] . Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście von Nägeli rozpoczął w 1836 roku studia medyczne na Uniwersytecie Zuryskim[3] . Wkrótce jednak postanowił poświęcić się naukom przyrodniczym i przeniósł się na studia botaniczne[2] – był studentem m.in. Lorenza Okena (1779–1851)[4] i Oswalda Heera (1809–1883)[3] . W 1839 roku wyjechał do Genewy, by na Uniwersytecie Genewskim uczestniczyć w wykładach Alphonse’a Pyrame de Candolle (1806–1893)[3] . U Candollego pisał pracę doktorską o ostrożniach (Die Cirsien der Schweiz[3] ), którą ukończył w 1840 roku i obronił na uniwersytecie w Zurychu[5] . Następnie studiował w Berlinie i u Matthiasa Jacoba Schleidena (1804–1881) na uniwersytecie w Jenie[5] . Razem ze Schleidenem założył czasopismo naukowe „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”[5] .
W 1842 roku udał się razem z Albertem von Koellikerem (1817–1905) na wyjazd studialny do Włoch[3] . W tym samym roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Zuryskim[5] i został nauczycielem w miejscowej szkole weterynaryjnej[3] . W 1845 roku wyjechał na południowo-zachodnie wybrzeże Anglii[3] .
Podczas wyjazdów zbierał rośliny wodne, głównie glony, które studiował m.in. pod względem anatomicznym, morfologicznym i cytologicznym[5] . Pierwsze publikacje, traktujące m.in. o budowie komórkowej plech czy odkryciu plemników i plemni u paproci (1844[4] ) i wzorcowatych, zamieszczał w „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”[5] . Przyczynił się do zrozumienia zjawiska osmozy i turgoru, interpretując zewnętrzną warstwę protoplastu jako błonę półprzepuszczalną[5] .
W 1849 roku został profesorem nadzwyczajnym w Zurychu, a w 1852 roku profesorem zwyczajnym na uniwersytecie we Fryburgu[5] . We Fryburgu prowadził badania nad krasnorostami, przede wszystkim krasnorostami właściwymi (Florideophyceae) oraz nad ramienicowymi[5] . W 1854 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu[2] .
W 1855 roku został profesorem nowo powstałej politechniki zuryskiej (niem. Eidgenössische Polytechnische Schule)[2] . W 1857 roku objął posadę profesora na uniwersytecie w Monachium[3] . W 1858 roku odbył podróż studialną do Petersburga, a następnie do Paryża[5] . Po powrocie utworzył instytut botaniczny i został dyrektorem ogrodu botanicznego[5] . W 1858 roku wykazał znaczenie kolejności podziałów komórkowych w określaniu kształtu części roślin[4] .
W 1875 roku otrzymał Order Zasługi Korony Bawarskiej[2] , a dwa lata później Order Maksymiliana[6] . W 1888 roku Uniwersytet Boloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa[2] . W 1899 roku von Nägeli przeszedł na emeryturę[5] .
Był jednym z pierwszych naukowców, którzy stosowali mikroskopię oraz nauki matematyki i fizyki w badaniach fizjologicznych[2] . Specjalizował się w badaniach nad powstawaniem i wzrostem komórek oraz nad plazmolizą[2] . Wprowadził pojęcie tkanki twórczej – grupy komórek roślinnych zawsze zdolnych do podziału[4] . Prowadził pionierskie badania nad rozwojem korzenia i powstawaniem wiązek naczyniowych[7] . Zaobserwował zjawisko podziału komórek, potwierdzając wcześniejsze obserwacje Hugo von Mohla (1805–1872)[8] . Obok Mohla był pierwszym botanikiem, który rozróżnił ścianę komórkową od zawartości komórki[4] . Stworzył tzw. teorię idioplazmy[7] – za cechy dziedziczne komórki odpowiadała pewna część protoplazmy, którą nazwał „idioplazmą”[4] . Opisał budowę i rozwój wielu glonów i grzybów[7] . Zajmował się również znaczeniem niższych grzybów dla rozwoju chorób zakaźnych i fermentacji[2] . Badając skrobię, wprowadził pojęcie hipotetycznej jednostki struktury, co pozwoliło na zrozumienie struktury skrobi[4] .
Zajmował się także teorią dziedziczenia i pochodzenia[2] . Był zwolennikiem teorii samorództwa i wierzył, że ewolucja zachodzi skokowo[4] . Prawdopodobnie przewidział odkrycie mutacji[4] . Uważał, że zmienność gatunkowa była spowodowana przez czynniki wrodzone, które napędzała zmiany ewolucyjne w określonym nielosowym kierunku, na przykład w celu zwiększenia rozmiarów[4] . Von Nägeli odrzucił przysłaną mu przez Gregora Mendla (1822–1884) pracę o dziedziczeniu – praca ta została odkryta 40 lat później i posłużyła jako źródło sformułowania praw Mendla[4] .
Publikacje
edytujLista podana za Neue Deutsche Biographie[5] :
- 1847 – Die neuern Algensysteme und Versuch zur Begründung eines eigenen Systems der Algen und Florideen
- 1849 – Gattungen einzelliger Algen physiologisch und systematisch bearbeitet
- 1855–1858 – Pflanzenphysiologische Unterssuchungen I–II (razem z Carlem Cramerem (1831–1901))
- 1858–1868 – Beiträge zur wissenschaftliche Botanik I-IV
- 1861–1881 – ok. 60 prac w Sitzungsberichte der königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften in München
- 1865–1867 – Das Mikroskop, I. Theorie, II. Anwendung (razem z Simonem Schwendenerem (1829–1919)
- 1882 – Untersuchungen über niedere Pilze aus der pflanzenphysiologischen Inistut in München
- 1884 – Mechanisch-physiologische Theorie der Abstammungslehre
- 1885 – Die Hieracien Mitteleuropas I-II (razem z Albertem Peterem (1853–1937))
- 1893 – Über oligodynamische Erscheinungen in lebenden Zellen
- 1928 – Auszüge aus den grundlegenden Originalarbeiten N.s, Zusammenfassung und kurze Geschichte der Micellartheorie
Członkostwa
edytuj- 1862 – członek Bawarskiej Akademii Nauk[9]
- 1865 – członek korespondencyjny Rosyjskiej Akademii Nauk[10]
- 1874 – członek korespondencyjny Pruskiej Akademii Nauk[11]
- 1877 – członek Akademii Nauk w Getyndze[12]
- 1881 – członek zagraniczny Royal Society[13]
Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody
edytuj- 1854 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu
- 1875 – Order Zasługi Korony Bawarskiej
- 1877 – Bawarski Order Maksymiliana za Naukę i Sztukę
- 1888 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Bolońskiego
Uwagi
edytuj- ↑ Encyklopedia PWN stosuje zapis Karl Wilhelm Nägeli, zob. Encyklopedia PWN ↓ .
Przypisy
edytuj- ↑ IPNI 2022 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j Historisches Lexikon der Schweiz 2009 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Allgemeine Deutsche Biographie ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Neue Deutsche Biographie 1997 ↓.
- ↑ Der bayerische Maximilians-Orden 2001 ↓.
- ↑ a b c Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ Neue Deutsche Biographie 1994 ↓.
- ↑ Bayerische Akademie der Wissenschaften ↓.
- ↑ Российская академия наук ↓.
- ↑ Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften ↓.
- ↑ Akademie der Wissenschaften zu Göttingen ↓.
- ↑ Royal Society ↓.
Bibliografia
edytuj- Akademie der Wissenschaften zu Göttingen: Mitglieder. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
- Bayerische Akademie der Wissenschaften: Prof. Dr. Carl von Nägeli. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
- Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Carl von Nägeli. [dostęp 2022-08-17]. (niem.).
- Hoppe, Brigitte: Nägeli, Carl von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 18. 1997, s. 702–704. (niem.).
- IPNI: Nägeli, Carl Wilhelm von (1817–1891). International Plant Names Index. Published on the Internet www.ipni.org, The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University Herbaria & Libraries and Australian National Botanic Gardens., 2022. [dostęp 2022-08-17]. (ang.).
- Mägdefrau, Karl: Mohl, Hugo von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 17. 1994, s. 690–691. (niem.).
- Nägeli Karl Wilhelm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-17] .
- Neuenschwander, Erwin: Carl Wilhelm von Nägeli. W: Historisches Lexikon der Schweiz (HLS). 2009-06-22. (niem.).
- Российская академия наук: Нёгели Карл Вильгельм. [dostęp 2022-08-17]. (ros.).
- Royal Society: Nageli; Carl Wilhelm von (1817 - 1891). [dostęp 2022-08-17]. (ang.).
- Karl Wilhelm von Nägeli, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-08-16] (ang.).
- Wunschmann, Ernst: Nägeli, Carl von. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 52. 1906, s. 573–582. (niem.).
- Hans Körner: Der bayerische Maximilians-Orden für Wissenschaft und Kunst. München: Kommission für Bayerische Landesgeschichte, 2001, s. 83.