Klon jesionolistny

gatunek rośliny

Klon jesionolistny (Acer negundo L.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). W obrębie rodzaju klasyfikowany do sekcji Negundo i serii Negundo[3]. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej i Środkowej (na południu sięga do Gwatemali i stanu Chiapas w Meksyku)[3]. Zawleczony, zdziczały i w pełni zadomowiony w wielu częściach świata, także w Polsce. Do Europy i Polski introdukowany został w XVIII–XIX wieku (kenofit). Występuje powszechnie niemal w całym kraju z wyjątkiem części Pomorza i Polski północno-wschodniej[5]. Zaliczany jest do roślin inwazyjnych – niebezpiecznych dla rodzimej flory[6].

Klon jesionolistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

mydleńcowate

Rodzaj

klon

Gatunek

klon jesionolistny

Nazwa systematyczna
Acer negundo L.
Sp.Pl.2, 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu
Naturalny zasięg gatunku

Morfologia

edytuj
Pokrój
Osiąga wysokość 18–20[7][8] (25[9]) m. Formuje szeroką, rozłożystą i nieregularną koronę[9].
Pień
Drzewo często wielopniowe lub nisko rozgałęzione, pnie zwykle krzywe, pokryte naroślami. Konary pokładające się, pędy pionowe[7], prętowate i dosyć sztywne, nagie i błyszczące lub pokryte sinym woskowym nalotem[9]. Kora początkowo oliwkowozielona i gładka, z czasem robi się jasnoszara i spękana, z nieregularną siatką bruzd[7].
Liście
Nieparzystopierzaste, składające się z 3–5, rzadziej 7–9 listków, osadzonych na krótkich łodyżkach. Listki są jajowate do jajowatolancetowatych, całobrzegie, nieregularnie piłkowane lub klapowane, osiągają długość do 10 cm[9]. Liście ułożone naprzeciwlegle. Górna powierzchnia liści zielona, dolna owłosiona.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie, bezpłatkowe. Męskie kwiaty zebrane w zwisające pęczki, żeńskie zebrane w grona[9].
Owoce
Jednostronnie oskrzydlony, wydłużony orzeszek (tzw. skrzydlak), który rośnie połączony symetrycznie z drugim. Skrzydlaki ustawione są pod kątem ostrym, skrzydełka prawie równoległe[9].
Gatunki podobne
Od klonu winnolistnego, klonu palmowego 'Hagomoro' i innych stale trójlistkowych klonów odróżnia się większym rozmiarem i bardziej nieregularnym pokrojem[7].

Biologia i ekologia

edytuj

Megafanerofit. Gatunek dwupienny. Kwitnie od marca do kwietnia[8]. Kwiaty pojawiają się jeszcze przed rozwinięciem liści[9]. Liczba chromosomów: 2n = 26[8]. Rośnie szybko, ale jest krótkowieczny. Jego kruche gałęzie są często łamane przez wiatry lub śnieg.

Najlepiej rośnie w mieszanych lasach liściastych rosnących na żyznych, wilgotnych glebach. Bardzo odporny na suszę, zanieczyszczenia powietrza oraz mrozy. W Polsce sadzony i zdziczały, najczęściej nad rzekami[8].

Zmienność

edytuj
 
Odmiana 'Variegatum'

Wyróżnianych jest kilka taksonów niższego rzędu, w zależności od ujęcia opisywanych w randze podgatunków lub odmian:

  • Acer negundo var. arizonicum Sarg.[10]
  • Acer negundo subsp. californica (Torr. & A. Gray) Wesm.[3] lub Acer negundo var. californicum (Torr. & A.Gray) Sarg.[10]
  • Acer negundo subsp. interius (Britton) Á. Löve & D. Löve[3] lub Acer negundo var. interior (Britton) Sarg.[10]
  • Acer negundo subsp. mexicanum (DC.) Wesm.[3][10]
  • Acer negundo var. texanum Pax[3][10]
  • Acer negundo var. violaceum (Booth ex Loudon) H.Jaeger[10]

Niektóre z barwnych odmian hodowlanych klonu jesionolistnego:

  • A. negundo 'Auratum' – odmiana żeńska, młode przyrosty jasnożółte, później jasnozielone[7].
  • A. negundo 'Elegans' – błyszczące liście z szerokim jasnożółtym brzegiem[7].
  • A. negundo 'Flamingo' – młode liście białe do jasnoróżowych z zielonymi plamami, o różowych ogonkach. Dorosłe liście ciemnozielone z białym obrzeżeniem[7].
  • A. negundo 'Kelly's Gold' – odmiana żeńska, mała, jaskrawa[7].
  • A. negundo 'Variegatum' – odmiana żeńska, o bardzo dekoracyjnych jasnych, białopstrych liściach i owocach z białymi skrzydełkami[7].

Zastosowanie

edytuj
Roślina ozdobna
Sprowadzona do Europy w XVII wieku, z czasem zdziczała, rozsiewa się naturalnie, często zachwaszczając otoczenie. Obecnie wyhodowano wiele odmian o kolorowych liściach często z barwnymi obwódkami, które często sadzone są w ogrodach przydomowych. Zwykle są to formy szczepione na pniu. Sposób uprawy: Sadzony z gotowych sadzonek. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Najlepiej rośnie na miejscach słonecznych. Chcąc uzyskać ładny, zagęszczony wygląd korony należy ją systematycznie przycinać.
Inne zastosowania
  • Bywa wykorzystywany do pozyskiwania syropu klonowego[7].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-04] (ang.).
  3. a b c d e f g Taxon: Acer negundo L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
  4. Acer negundo, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Adam Zając, Maria Zając, Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3.
  6. Gatunki obce w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2017-03-05].
  7. a b c d e f g h i j Owen Johnson, David More, Drzewa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 390, ISBN 978-83-7073-643-9.
  8. a b c d Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 294, ISBN 83-01-14342-8.
  9. a b c d e f g Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, Słownik botaniczny, wyd. II, zmienione i uzupełnione, Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 373-374, ISBN 83-214-1305-6.
  10. a b c d e f Acer negundo L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-12-28]. (ang.).