Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi – kościół rzymskokatolicki znajdujący się w Nowej Cerkwi. Siedziba parafii pod tym samym wezwaniem.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi

A-1310 z 24.04.1990
kościół parafialny
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Nowa Cerkiew
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
parafia	parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi
Wezwanie	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia Data powołania 1274 Data rozpoczęcia budowy 1302 Data zakończenia budowy 1312 Data odbudowy 1764
Dane świątyni Styl barok Architekt nieznany Świątynia • materiał bud. • cegła Liczba naw 3
Położenie na mapie gminy Morzeszczyn Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi
Położenie na mapie Polski Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi
Położenie na mapie województwa pomorskiego Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi
Położenie na mapie powiatu tczewskiego Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowej Cerkwi
53°51′59,507″N 18°39′31,283″E

Historia

Barokowa świątynia, której początki sięgają XIV wieku. Została ona wzniesiona w 1312 r. w miejscu spalonego drewnianego kościółka z XIII wieku. Z tego czasu zachowały się: czworoboczna wieża, prezbiterium, zakrystia i skarbiec. We wnętrzu kościoła znajdował się wiszący wieloboczny balkon, tak umieszczony, że obecni w Nowej Cerkwi cystersi mogli, wchodząc od zewnątrz nad zakrystią, brać udział w nabożeństwach. W 1764 r. pożar zniszczył kościół i wieżę do tego stopnia, że pozostały tylko mury i sklepienie w prezbiterium, ale jeszcze tego samego roku odbudował go opat Izydor Tokarzewski, którego herb umieszczono na chorągiewce wieżyczki sygnaturkowej.

Kościół gruntownie przebudowano, rozszerzając go o nawy boczne i starając się dać mu styl barokowy. Ogień strawił ponownie kościół w 1844 r. wypalając wnętrze i niszcząc wieżę. Obecnie jej zakończenie w stylu dolnonadwiślańskim z cegły niestylowej pochodzi z 1851 r. W czasie działań wojennych 1945 roku uszkodzeniu uległy nawy – boczna (południowa) i główna, oraz wieża. Wnętrze świątyni, o jednolitej zharmonizowanej całości, ma wystrój barokowy i rokokowy. Ołtarz główny z trzeciej ćwierci XVIII wieku ma w swym wnętrzu siedemnastowieczny obraz Matki Bożej uważany przez lud za cudowny. W górnej kondygnacji ołtarza znajduje się kamienna figura Matki Bożej Bolesnej przeniesiona tutaj w 1802 roku z kaplicy przydrożnej we wsi Borkowo. Obraz Niepokalanej w ołtarzu Matki Bożej Różańcowej jest gotycki, srebrną sukienkę wykonał w początkach XVIII wieku Siegfried Örnstern z Gdańska.

W kruchcie głównej znajduje się stara średniowieczna kropielnica oraz duży drewniany krucyfiks ludowej roboty. Własnością kościoła są trzy rokokowe feretony. Do 1942 r. na wieży wisiał dzwon Urban z 1561 r., jeden z najstarszych dzwonów diecezji chełmińskiej. Niemcy zabrali go na cele wojenne. Cmentarz przykościelny sięgający swym rodowodem XIV wieku jest miejscem spoczynku wielu pokoleń okolicznych chłopskich rodzin.

Podczas remontu kościoła w 1995 roku w podziemiach odnaleziono trumny i ludzkie szczątki. W podziemiach kościoła spoczywa też ostatni przeor opactwa cysterskiego w Pelplinie – Maciej Prądzyński (zm. 1829), który po zniesieniu klasztoru został proboszczem w Nowej Cerkwi, zachowując prawo noszenia habitu, pierścienia i krzyża.

Kościół znajduje się obecnie w fazie prac remontowo-konserwacyjnych.

W roku ubiegłym podczas robót na kościelnej wieży odkryto średniowieczne malowidła. Dotychczas nikt nie wiedział o ich istnieniu. Do dzisiejszych czasów zachowały się trzy kolory - biały, czarny i czerwony. Dawniej zdobiły one wieże kościołów zacnych parafii. Dziś w Nowej Cerkwi można je podziwiać gołym okiem, gdyż są doskonale widoczne. Na kościelną wieżę wrócił po wielu latach zegar z odnowionym cyferblatem. Niestety nie zachował się jego oryginalny mechanizm, dlatego wyposażono go w nowoczesny. Wewnątrz kościoła wart uwagi jest również zabytkowy żyrandol, w którym oprawki do świec zrobione są z łusek po nabojach. Mieszkańcy wsi podczas II wojny światowej zbierali je i umieszczali w żyrandolu, prawdopodobnie po to, by upamiętnić ofiary, które od nich ginęły. Na tle kościoła bardzo malowniczo wyglądają ponadto dwa obiekty w dobrze zachowanymi pruskimi murami. Niedawno i one zostały odnowione.

400 m na zachód od wsi położony jest cmentarz choleryczny. Może on pochodzić z drugiej połowy XVII w., gdyż w Gniewie zmarło wówczas na morowe powietrze 600 osób. Otoczony jest murem z cegły. Wzniesiono tam również kapliczkę z figurami św. Rozalii i św. Rocha. Obecnie jest to wzgórek porośnięty starymi drzewami ze stojącą na jego skraju kapliczką. W okresie I wojny światowej chowano na nim zmarłych jeńców rosyjskich, a w latach 1939–1945 ludzi rozstrzelanych przez hitlerowców.