Kompania graniczna KOP „Olkieniki”

Kompania graniczna KOP „Olkieniki”pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.

Kompania graniczna KOP „Olkieniki”
Kompania graniczna KOP „Wójtowo”
Historia
Państwo

 Polska

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Wójtowo[a]
Olkieniki[b]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Orany”

Geneza

edytuj

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Olkienikach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 15 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Olkieniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 15 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926, w trzecim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 23 batalion graniczny [8], a w jego składzie 4 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 76 żołnierzy służby zasadniczej[c]. W 1937 4 kompania graniczna KOP „Wójtowo” podlegała dowódcy batalionu KOP „Orany”[9]. Potem przeniesiono dowództwo kompanii do Olkienik.

W 1939 4 kompania graniczna KOP „Olkieniki” podlegała dowódcy batalionu KOP „Orany”[10].

Służba graniczna

edytuj

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[11]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[12].

Wydarzenia

W 1929 skazany został prawomocnym wyrokiem chor. Stanisław Małecko. Będąc dowódcą plutonu, chorąży świadomie zdradzał tajemnice służbowe w ten sposób, że informował przemytnika Józefa Raubisa z Lejpun o systemie pełnienia służby na strażnicach KOP „Lejpuny” i „Czarne Kowale”. Otrzymywał przy tym od członków szajki przemytniczej łapówki[13]. Ponadto Małecce zarzucono, że pożyczał od podwładnych mu szeregowych pieniądze, których nigdy nie zwracał. Dochodzenie prowadził posterunek żandarmerii nr 2 przy 23 batalionie KOP[14].

Sąsiednie kompanie graniczne:

Struktura organizacyjna

edytuj

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1939[15][20][21][22][23][10]:

Dowódcy kompanii

edytuj
  1. wieś Wójtowo, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  2. miasteczko Olkieniki, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  3. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 364
  4. wieś Bartele, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  5. stacja kolejowa Olkieniki, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  6. wieś Czarne Kowale, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  7. wieś Lejpuny, gmina Olkieniki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  8. Podano na podstawie danych z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
  9. Hordt Tadeusz Józef, mjr piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 4 kompanii granicznej „Olkieniki”. We wrześniu 1939 dca I batalionu piechoty 134 pułku piechoty[26].
  10. Stefański Stanisław, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dca 2 kompanii odwodowej baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 w odtworzonym baonie KOP „Orany” dowódca 4 kompanii granicznej „Olkieniki”[27].

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj