Wikipedia

Kwiaty dla Algernona

Kwiaty dla Algernona – opowiadanie amerykańskiego pisarza Daniela Keyesa, rozbudowane później do rozmiarów powieści. Opublikowane w 1959 roku w czasopiśmie The Magazine of Fantasy & Science Fiction, zdobyło w roku następnym nagrodę Hugo za najlepszą miniaturę literacką[1]. Po rozbudowaniu go do formy powieściowej Keyes zdobył także nagrodę Nebula w 1966[2].

Kwiaty dla Algernona
Flowers for Algernon
Autor

Daniel Keyes

Typ utworu

fantastyka naukowa

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Data wydania

1966 (powieść)

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1996 (powieść)

Wydawca

Prószyński i S-ka

Przekład

Krzysztof Sokołowski

W Polsce opowiadanie opublikowano po raz pierwszy w miesięczniku popularnonaukowym Problemy (nr 12, 1974)[3], a następnie w 6. t. antologii Kroki w nieznane w 1976 roku. oraz w 4 t. antologii Droga do science fiction w 1988 w przekładzie Krzysztofa Malinowskiego, zaś powieść wydało wydawnictwo Prószyński i S-ka w tłumaczeniu Krzysztofa Sokołowskiego w 1996[4].

Treść edytuj

Narrator, Charlie Gordon, niepełnosprawny umysłowo mężczyzna w średnim wieku bierze udział w eksperymencie medycznym, który ma podnieść poziom inteligencji u ludzi. Na polecenie lekarzy w czasie eksperymentu prowadzi „Dziennik postępów”, w którym zapisuje swoje odczucia. Jednym z bohaterów zapisków jest Algernon, poddawana tym samym eksperymentom myszka laboratoryjna, która bez kłopotów wyprzedza Charliego podczas przechodzenia przez testowy labirynt. Stopniowo, w miarę trwania eksperymentu Charlie rozwija się coraz bardziej. Wkrótce nie tylko bez kłopotu pokonuje labirynt, ale zagłębia się w coraz to bardziej skomplikowane zagadnienia naukowe, przewyższając swoich lekarzy. W szczytowej fazie eksperymentu Charlie staje się geniuszem umysłowym. Błyskawicznie uczy się wielu języków obcych, komponuje muzykę poważną, pisze dysertacje naukowe z wielu dziedzin. Pewnego dnia Algernon zaczyna zdradzać objawy regresji umysłowej i w końcu umiera. Także u Charliego po dłuższym okresie postępów przychodzi faza obniżenia poziomu umysłowego[5][6].

Analiza edytuj

Ważna dla utworu jest jego warstwa leksykalna – Charlie początkowo robi wielkie błędy ortograficzne i językowe (oryginalny tytuł jego dziennika to „progris riport”, w tł. pol. „Dziennik postępuw”)[7], stopniowo pisze coraz klarowniej, a potem znów wraca do fazy prostych błędów. Innym aspektem powieści są stosunki Charliego z jego naturalnym otoczeniem, które wykorzystuje jego poziom umysłowy, a potem, gdy Charlie przewyższa ich inteligencją – odrzuca go.

Odbiór edytuj

Książka odniosła wielki sukces, do 2004 została przetłumaczona na 27 języków, opublikowana w 30 krajach i sprzedała się w ponad 5 milionach egzemplarzy. Popularna jest zwłaszcza w Japonii[8] i rodzimych Stanach Zjednoczonych, gdzie miała ponad 130 wznowień[9].

Pomimo wielkiej popularności na całym świecie, książka bywa krytykowana w USA za śmiałość opisów „przebudzenia” seksualnego Charliego i była wielokrotnie wyrzucana z bibliotek szkolnych i programów nauczania[8]. Zajmuje 47. miejsce na liście American Library Association książek najczęściej zakazywanych w latach 90.[10]

W 1999, 40 lat po pierwszej publikacji opowiadania, w „The Magazine of Fantasy & Science Fiction” ukazał się tekst Daniela Keyesa Algernon, Charlie and I: A Writer’s Journey pokazujący historię tworzenia i publikacji powieści[8].

Adaptacje i nawiązania edytuj

 
Cliff Robertson jako Charlie Gordon i Mona Freeman w telewizyjnej adaptacji The Two Worlds of Charlie Gordon (1961)

Utwór miał wiele adaptacji scenicznych, radiowych i filmowych w różnych krajach, m.in.:

Pewną analogię do tekstu Daniela Keyesa można odnaleźć w filmie Penny Marshall Przebudzenie z Robertem De Niro i Robinem Williamsem w rolach głównych[16].

W grze Fallout 2 w piwnicy New Reno Arms znajduje się niepełnosprawna umysłowo postać o imieniu Algernon mogąca ulepszać broń.

Płyta Tony’ego Banksa, A Curious Feeling (1979), miała początkowo nosić tytuł Flowers for Algernon, ostatecznie do powieści nawiązuje część utworów[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ 1960 Hugo Awards. The Hugo Awards. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  2. ↑ 1966 Nebula Awards. Nebula Awards. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  3. ↑ Problemy 12 (345) 1974, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2020-08-06].
  4. ↑ Kwiaty dla Algernona / Daniel Keyes ; przeł. [z ang. Krzysztof Sokołowski]. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2020-08-06]. (pol.).
  5. ↑ Wojciech Bryk: Ponadczasowy labirynt życia. Recenzja książki Kwiaty dla Algernona. Nerdheim.pl, 2019-08-27. [dostęp 2020-08-06]. (pol.).
  6. ↑ Paszczak: Kwiaty dla Algernona – Daniel Keyes – recenzja. fan-dom.pl, 2019-05-11. [dostęp 2020-08-06]. (pol.).
  7. ↑ Marzena Pieńkowska. Poprawne tłumaczenia z błędami: o tłumaczeniu błędów językowych użytych jako zabieg literacki. „Rocznik Przekładoznawczy: studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu”. 5, s. 165–174, 2009. [dostęp 2020-08-06]. (pol.). 
  8. ↑ a b c Cheryl Hill: A History of Daniel Keyes’ Flowers for Algernon. University of British Columbia. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  9. ↑ Daniel Keyes Kwiaty dla Algernona. Prószyński i S-ka. [dostęp 2020-08-06]. (pol.).
  10. ↑ 100 most frequently challenged books: 1990–1999. American Library Association. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  11. ↑ Charly (1968). IMDb. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  12. ↑ Flowers for Algernon (original title). IMDb. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  13. ↑ Flower for Algernon Drama TV Mini-Series (2002). IMDb. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  14. ↑ Des fleurs pour Algernon (2014). IMDb. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  15. ↑ Kwiaty dla Algernona. FilmPolski.pl. [dostęp 2020-08-06]. (pol.).
  16. ↑ Hangmantitan: Awakenings (1990). Motion State Review, 2014-08-25. [dostęp 2020-08-06]. (ang.).
  17. ↑ Genesis News Com [it]: Tony Banks - A Curious Interview - 30th September 2009 [online], www.genesis-news.com [dostęp 2021-02-22].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kwiaty_dla_Algernona&oldid=69319154”