Lejkowiec dęty

Lejkowiec dęty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieprznikowce
Rodzina	kolczakowate
Rodzaj	lejkowiec
Gatunek	lejkowiec dęty
	Nazwa systematyczna
	Craterellus cornucopioides (L.) Pers.; Mycol. eur. 2: 5 (Erlanga, 1825)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lejkowiec dęty (Craterellus cornucopioides (L.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny Kolczakowatych (Hydnaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Hydnaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Peziza cornucopioides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1825 r. Christiaan Hendrik Persoon przenosząc go do rodzaju Craterellus^[1].

Synonimy naukowe:

Cantharellus cornucopioides (L.) Fr. 1821
Craterella cornucopioides (L.) Pers. 1797
Craterellus ochrosporus Burt 1914
Dendrosarcus cornucopioides (L.) Kuntze 1898
Helvella cornucopioides (L.) Bull. 1791
Helvella cornucopioides (L.) Scop. 1772
Merulius cornucopioides (L.) With. 1792
Merulius cornucopioides (L.) Pers. 1801
Merulius purpureus With. 1792
Octospora cornucopioides (L.) Timm 1788
Pezicula cornucopioides (L.) Paulet 1791
Peziza cornucopioides L. 1753
Pleurotus cornucopioides (L.) Gillet 1871
Pocillaria cornucopioides (Pers.) Kuntze 1891
Sterbeeckia cornucopioides (L.) Dumort. 1822^[2].

Nazwę polską podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako stroczek ciemnobrunatny i lejkowiec gładki^[3]. Nazwy regionalne: skórzak, cholewka, wronie uszy, wroniaki, kominki^[4].

Morfologia

Owocnik

Średnica 3–8 cm, kształt trąbkowato-lejkowaty z podwiniętym brzegiem, pofałdowanym w dojrzałych okazach. Część wewnętrzna początkowo brązowoczarna, później czarnosiwa, w końcu czarna, z nieregularnymi rzadkimi łuskami. Zewnętrzna szarobrązowa, najpierw gładka, potem pomarszczona. Zewnętrzną stronę całego owocnika pokrywa hymenium, dlatego w dojrzałych okazach białe zarodniki zabarwiają ją na biało. Jest higrofaniczny^[5].

Trzon

Wysokość 5–12 cm. Jest wewnątrz pusty, od dołu ku górze lejkowato rozszerza się, płynnie przechodząc w kapelusz. W górnej części jest często rozdarty. Powierzchnia gładka lub pomarszczona, o barwie siwobrązowej lub siwoczarnej. Starsze trzony, podobnie jak kapelusz są biało oprószone od zarodników^[5].

Miąższ

Cienki, z początku szaroczarny, potem całkiem czarny. Jest dość elastyczny i sprężysty. Po ususzeniu staje się łamliwy, ale po namoczeniu znów odzyskuje elastyczność. Smak nieznaczny, zapach przyjemny^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki o średnicy 12–15 × 7–8,5 µm, gładkie, bezbarwne^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje niemal wyłącznie na półkuli północnej: w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie i Azji. Jego północny zasięg sięga po środkową część Półwyspu Skandynawskiego i Zatokę Hudsona w Kanadzie. Na półkuli południowej występuje tylko na wyspie Nowa Gwinea^[7].

W Polsce wytwarza owocniki od sierpnia do listopada w lasach liściastych i mieszanych, zwykle kępami, najczęściej na obszarach podgórskich. Zazwyczaj rośnie pod bukami i dębami^[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Grzyb jadalny, jednak ze względu na mało apetyczny wygląd oraz czernienie podczas gotowania najczęściej bywa suszony, mielony na proszek i używany jako przyprawa do zup i sosów. Ma jednak mierne własności smakowe i ze względu na coraz rzadsze występowanie nie powinien być zbierany^[8].

Gatunki podobne

Trudno go pomylić z innym grzybem ze względu na charakterystyczny wygląd i brak podobnych jemu gatunków. Najbardziej podobny jest lejkowniczek pełnotrzonowy (Pseudocraterellus undulatus)^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-21] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ AlbertA. Pilát AlbertA., OttoO. Ušák OttoO., Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977 .
↑ ^a ^b ^c ^d PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ Mapa występowania Craterellus cornucopioides na świecie [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-09-01] .
↑ ^a ^b Praca zbiorowa, Leksykon grzybów, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, 2006, ISBN 3-89836-604-9 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-21] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[mag-4] AlbertA. Pilát AlbertA., OttoO. Ušák OttoO., Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977 .

[wag-5] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[ger-6] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[disc-7] Mapa występowania Craterellus cornucopioides na świecie [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-09-01] .

[leks-8] Praca zbiorowa, Leksykon grzybów, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, 2006, ISBN 3-89836-604-9 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]