Lelkowiec zimowy[5], lelek zimowy[6], lelek Nuttala[7] (Phalaenoptilus nuttallii) – gatunek ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae).

Lelkowiec zimowy
Phalaenoptilus nuttallii[1]
(Audubon, 1844)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

lelkowe

Rodzina

lelkowate

Podrodzina

lelki

Rodzaj

Phalaenoptilus[2]
Ridgway, 1880

Gatunek

lelkowiec zimowy

Synonimy
  • Caprimulgus Nuttallii Audubon, 1844[3]
Podgatunki
  • P. n. nuttallii (Audubon, 1844)
  • P. n. californicus Ridgway, 1887
  • P. n. hueyi Dickey, 1928
  • P. n. dickeyi Grinnell, 1928
  • P. n. adustus van Rossem, 1941
  • P. n. centralis R. T. Moore, 1947
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie lęgowym

     występuje przez cały rok

Najmniejszy przedstawiciel rodziny w Ameryce Północnej. Nie wiadomo, czy odbywa wędrówki: może zapadać w odrętwienie, przeczekując niepomyślną pogodę; wtedy temperatura ciała obniża się do 18–19 °C[7].

Zasięg występowania

edytuj

P. nuttallii występuje w zależności od podgatunku[8]:

  • P. nuttallii nuttallii – południowo-zachodnia Kanada, zachodnie i zachodnio-środkowe USA oraz północny Meksyk.
  • P. nuttallii californicus – zachodnia Kalifornia (USA), północna Kalifornia Dolna (Meksyk).
  • P. nuttallii hueyi – południowo-wschodnia Kalifornia i południowo-zachodnia Arizona (USA), północno-wschodnia Kalifornia Dolna (Meksyk).
  • P. nuttallii dickeyi – południowa Kalifornia Dolna (Meksyk).
  • P. nuttallii adustus – południowa Arizona (USA), północny Meksyk.
  • P. nuttallii centralis – środkowy Meksyk.

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy opisał John James Audubon w 1844 roku, nadając mu nazwę Caprimulgus Nuttallii[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał górne Missouri pomiędzy Fort Pierre a ujściem rzeki Cheyenne w Dakocie Południowej w USA[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Phalaenoptilus opisanego przez Roberta Ridgwaya w 1880 roku[8][10].

Etymologia

edytuj

Nazwa rodzajowa: gr. φαλαινα phalaina – ćma; πτιλον ptilon – upierzenie[11].
Epitet gatunkowy: Thomas Nuttall (1786–1859), angielski botanik, ornitolog w USA latach 1808–1812, 1815–1841, 1847–1848[12].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 18–21 cm; masa ciała samców 31–58 g, samic 37–58 g[13]. Wierzch ciała brązowy, srebrnoszary w czarne plamki; spód ciała czarno-szary, w delikatne prążki. Gardło białe, kontrastuje z czarną maską i górną częścią piersi. Skrzydła zaokrąglone, białe plamy w rogach białego ogona. Obie płcie są podobne. U młodych plamy na gardle i na ogonie są mniej wyraźne, upierzenie z płowym nalotem.

Zasięg, środowisko

edytuj

Suche, wyżynne tereny na południe od północno-zachodniej i północno-środkowej Ameryki Północnej. Zimuje na południe od południowo-zachodniej Ameryki Północnej, lecz obszary, w których zimuje, są słabo poznane.

Status

edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje lelkowca zimowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy[4].

Przypisy

edytuj
  1. Phalaenoptilus nuttallii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Phalaenoptilus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-03-30] (ang.).
  3. Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
  4. a b BirdLife International, Phalaenoptilus nuttallii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).
  5. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 - lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].
  6. P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 136, 1999. ISSN 0550-0842. 
  7. a b Gromada: Ptaki Aves. W: W. Zamachowski, A. Zyśk: Strunowce (Chordata). Podręcznik zoologii dla studentów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1997, s. 387. ISBN 83-86841-92-3.
  8. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Frogmouths, Oilbird, potoos, nightjars. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-02]. (ang.).
  9. a b J.J. Audubon: The birds of America: from drawings made in the United States and their territories. Cz. 7. New York: J.B. Chevalier, 1844, s. 350. (ang.).
  10. R. Ridgway. Revisions of nomenclature of certain North American birds. „Proceedings of the United States National Museum”. 3, s. 5, 1880. (ang.). 
  11. Phalaenoptilus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
  12. nuttallii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
  13. N. Cleere, G.M. Kirwan: Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-06-11]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne

edytuj