Lewkonia
Lewkonia (Matthiola R. Br.) – rodzaj należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje 55 gatunków[5]. Pochodzą one głównie z Europy, Afryki Północnej oraz środkowej i południowo-zachodniej Azji[6]. Dwa gatunki uprawia się powszechnie jako rośliny ozdobne[6]. Nazwa naukowa upamiętnia Pietro Andreę Matthioliego (1500–1577) – włoskiego artystę i botanika[7].
 Lewkonia letnia | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
lewkonia |
| Nazwa systematyczna | |
| Matthiola R. Brown in W. T. Aiton Hortus Kew. ed. 2. 4: 119. Dec 1812[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Matthiola incana (L.) Ait.[4] | |
Rozmieszczenie geograficzne
edytujZasięg rodzaju obejmuje Europę, północną i wschodnią Afrykę oraz środkową i południowo-zachodnią Azję[6][7]. W Europie rośnie 10 gatunków, pozostałe w większości w Azji[8]. Jako rośliny introdukowane obecne są w Australii i Ameryce Północnej[7]. W Polsce trzy gatunki spotykane są w uprawie lub przejściowo dziczejące[9].
- Gatunki flory Polski[9]
- lewkonia długopłatkowa, maciejka Matthiola longipetala (Vent.) DC. – gatunek uprawiany
- lewkonia letnia, l. szara Matthiola incana (L.) R. Br. – gatunek uprawiany
- lewkonia pstra Matthiola varia DC. – efemerofit (według Plants of the World Online List jest to synonim podgatunku Matthiola fruticulosa subsp. valesiaca (J.Gay ex Gaudin) P.W.Ball.)[5]
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny zielne, rzadko drewniejące u nasady, osiągające do 90 cm wysokości[8]. Nagie lub okryte włoskami pojedynczymi, rozwidlonymi, drzewkowatymi lub gwiazdkowatymi. Pędy proste i nierozgałęzione do rozgałęzionych, często krzaczasto u nasady, wzniesione, podnoszące się lub płożące[7].
- Liście
- Łodygowe i odziomkowe, ogonkowe lub siedzące. Blaszka całobrzega lub ząbkowana, czasem pierzasto wcinana[7].
- Kwiaty
- Zebrane w groniasty, wydłużający się podczas owocowania kwiatostan[3]. Działki kielicha cztery, podługowate do równowąskich, wewnętrzna para woreczkowato rozszerzona[3]. Płatki korony także cztery, żółtozielone, białe, różowe lub w odcieniach czerwieni, brązowe[8][3]. Płatki w górnej części zaokrąglone lub wydłużone, w dolnej wyciągnięte w paznokieć, znacznie dłuższe od działek kielicha. Pręcików 6, z czego cztery dłuższe (czterosilne). Pylniki podługowate do równowąskich, na szczycie tępe. U nasady pręcików miodniki. Słupek krótki (do 3 mm), ze znamieniem stożkowatym[7][3].
- Owoce
- Silnie wydłużone, wielonasienne łuszczyny[8] zaokrąglone na przekroju, czasem z przewężeniami[7][3].
Biologia
edytujRośliny jednoroczne, dwuletnie, byliny, rzadko półkrzewy.
Systematyka
edytuj
Lonchophora Durieu, Mathiola W. T. Aiton, Mathiolaria Chevall., Pirazzia Chiov.
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), rodzaj lewkonia (Matthiola W. T. Aiton)[11].
- Wykaz gatunków[5]
- Matthiola afghanica Rech.f. & Köie
- Matthiola anchoniifolia Hub.-Mor.
- Matthiola arabica Boiss.
- Matthiola aspera Boiss.
- Matthiola boissieri Grossh.
- Matthiola bolleana Webb ex Christ
- Matthiola bucharica Czerniak.
- Matthiola caspica (N.Busch) Grossh.
- Matthiola chenopodiifolia Fisch. & C.A.Mey.
- Matthiola chorassanica Bunge ex Boiss.
- Matthiola codringtonii Rech.f.
- Matthiola crassifolia Boiss. & Gaill.
- Matthiola czerniakowskae Botsch. & Vved.
- Matthiola daghestanica (Conti) N.Busch
- Matthiola damascena Boiss.
- Matthiola dumulosa Boiss. & Buhse
- Matthiola erlangeriana Engl.
- Matthiola farinosa Bunge ex Boiss.
- Matthiola flavida Boiss.
- Matthiola fragrans (Fisch.) Bunge
- Matthiola fruticulosa (L.) Maire
- Matthiola ghorana Rech.f.
- Matthiola glutinosa Jafri
- Matthiola graminea Rech.f.
- Matthiola incana (L.) W.T.Aiton – lewkonia letnia, l. szara
- Matthiola integrifolia Kom.
- Matthiola kralikii Pomel
- Matthiola longipetala (Vent.) DC. – lewkonia długopłatkowa, maciejka
- Matthiola lunata DC.
- Matthiola macranica Rech.f.
- Matthiola maderensis Lowe
- Matthiola maroccana Coss.
- Matthiola montana Boiss.
- Matthiola obovata Bunge
- Matthiola odoratissima (M.Bieb.) W.T.Aiton – lewkonia wonna
- Matthiola parviflora (Schousb.) W.T.Aiton
- Matthiola perennis Conti
- Matthiola perpusilla Rech.f.
- Matthiola puntensis Hedge & A.G.Mill.
- Matthiola revoluta Bunge ex Boiss.
- Matthiola robusta Bunge
- Matthiola scapifera Humbert
- Matthiola shehbazii Ranjbar & Karami
- Matthiola shiraziana Zeraatkar, Khosravi, F.Ghahrem., Al-Shehbaz & Assadi
- Matthiola sinuata (L.) W.T.Aiton
- Matthiola spathulata Conti
- Matthiola stoddartii Bunge
- Matthiola superba Conti
- Matthiola tatarica (Pall.) DC.
- Matthiola taurica (Conti) Grossh.
- Matthiola tianschanica Sarkisova
- Matthiola tomentosa Bél.
- Matthiola torulosa (Thunb.) DC.
- Matthiola tricuspidata (L.) W.T.Aiton
- Matthiola trojana Dirmenci, Satıl & Tümen
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f Matthiola R. Brown in W. T. Aiton. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ Matthiola. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-30].
- ↑ a b c Matthiola W.T.Aiton. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f g Ihsan A. Al-Shehbaz: Matthiola W. T. Aiton in W. Aiton and W. T. Aiton. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 164. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Matthiola. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).