Liga Morska i Rzeczna

Liga Morska i Rzeczna (LMR, LMiR) – polska organizacja społeczna stawiająca sobie za cel propagowanie zagadnień morskich wśród społeczeństwa polskiego. Działała na rzecz rozbudowy floty morskiej i rzecznej. W okresie międzywojennym jej celem było także pozyskanie terenów pod osadnictwo lub kolonie dla Polski (np. w Brazylii, Peru, Liberii, terytoriach zamorskich Francji).

Historia

Odezwa Ligi Morskiej w Śremie, 1924 (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Liga Morska i Rzeczna powstała z inicjatywy^[1] generała Mariusza Zaruskiego 27 kwietnia 1924 roku z przekształcenia Ligi Żeglugi Polskiej (na bazie statutu zatwierdzonego przez min. spraw wewnętrznych RP w dn. 19 sierpnia 1924^[2]). Od października 1930 zmiana nazwy (na mocy uchwały III Walnego Zjazdu Delegatów LMiR w dniach 25–27 października 1930) na Liga Morska i Kolonialna (LMK). Jeden z jej większych oddziałów – łódzki – powstał 2 kwietnia 1925 roku^[3].

W 1934 kupiła ziemię na terenie brazylijskiego stanu Paraná i założyła tam osiedle dla polskich kolonistów – Morską Wolę. 28 kwietnia 1934 podpisała umowę z Liberią dotyczącą współpracy gospodarczej i kulturalnej, próbując bezskutecznie nawiązać szersze kontakty handlowe z tym państwem^[4]. W latach 30. XX wieku prowadziła zbiórkę pieniędzy na Fundusz Obrony Morskiej, które m.in. przeznaczono na dofinansowanie budowy okrętu podwodnego „Orzeł”. Wydawała miesięcznik „Morze” i kwartalnik „Sprawy Morskie i Kolonialne”.

W publikacji z roku 1935 można przeczytać, że Członkiem Ligi może być każdy obywatel, który opłaci 1 zł tytułem wpisowego oraz 1 zł wzgl. 50 gr miesięcznej składki. Płacący 1 zł otrzymuje miesięcznik „Morze”, a 50 gr miesięcznik „Szkwał”. Członkowie zbiorowi tworzący „Koła” czyli zespoły złożone z conajmniej 20 uczestników, płacą tylko 10 gr miesięcznie i otrzymują bezpłatnie miesięcznik „Polska na Morzu” oraz członkowie Ligi korzystają z licznych ulg i ułatwień. I tak Liga organizuje corocznie dla swych członków obozy letnie na Helu lub nad jeziorem Narocz, a w porozumieniu z rumuńską Ligą Navale także nad Morzem Czarnym koło Constanzy, urządza popularne pociągi na Wybrzeże, spływy i inne imprezy sportowe i turystyczne^[5].

W 1936 przyznawano srebrne pozłacane medale z racji XV-lecia rocznicy odzyskania dostępu do morza^[6]^[7].

W 1939 liczyła prawie 1 mln członków. Według prof. Andrzeja Polusa była wówczas największą organizacją pozarządową w kraju^[8]^[1]. Podczas II wojny światowej nie prowadziła działalności^[9].

Liga odrodziła się, ale jeszcze nie w pełnych ramach organizacyjnych, 20 października 1944 r. w Lublinie jako „Liga Morska”. Pierwsze powojenne zebranie Ligi, zorganizowane przez Główny Zarząd Ligi, z udziałem delegata Departamentu Morskiego Rządu Tymczasowego – Jana Jarząbkiewicza, z celem wznowienia jej działalności, miało miejsce w Łodzi, 7 lutego 1945, w sali Domu Ludowego, przy ul. Przejazd (obecnie ul. Juliana Tuwima) 34. Prezesem Zarządu Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Ligi został wybrany sędzia Edmund Kawecki^[10].

W roku 1946 rozporządzeniem Rady Ministrów uznana za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej z jednoczesną zmianą nazwy na Liga Morska^[11]. Od kwietnia 1950 w jej skład wchodził zlikwidowany pod przedwojenną nazwą Polski Związek Zachodni. Z dniem 10 maja 1953 roku Ligę Morską zlikwidowano przez włączenie jej do Ligi Przyjaciół Żołnierza.

Tablica upamiętniająca 65-lecie Ligi Morskiej, Łódź

Znaczek Poczty Polskiej z 1945 roku, upamiętniający zaślubiny z morzem z 10 lutego 1920 roku

Reaktywowana w grudniu 1980, podczas II Kongresu Kultury Morskiej, który odbył się w Gdańsku (6–7 grudnia 1980) jako „Liga Morska”. W marcu 1999 roku nastąpiła zmiana nazwy na „Liga Morska i Rzeczna”^[12].

Obecnym prezesem (od 2007) jest kpt. ż.w. Andrzej Królikowski, dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, który zastąpił na tym stanowisku Bronisława Komorowskiego.

Struktura organizacyjna

Statut LMiK z 1930 r., który nie uległ większym zmianom w stosunku do statutu LMiR, stwierdzał, że Liga funkcjonuje organizacyjnie poprzez statutowe władze centralne, okręgi i oddziały. Okręg obejmował jeden lub kilka województw i grupował zasadniczo wszystkie oddziały na jego terenie.

W 1933 r. wprowadzono nowy szczebel organizacyjny – obwód, który miał za zadanie kierować działalnością oddziałów Ligi na terenie miast, powiatów, ewentualnie kilku powiatów. Utworzenie obwodów dostosowywało strukturę organizacyjną Ligi do administracyjnego podziału Polski na województwa.

Prezesi

Liga Morska i Rzeczna

wiceadm. Kazimierz Porębski (1918–1922)
Julian Rummel (1922–1924)
Edmund Krzyżanowski (1924–1928)
Kazimierz Głuchowski (1928–1929)
ppłk Michał Wyrostek (1929–1930)

Liga Morska i Kolonialna

gen. Gustaw Orlicz-Dreszer (1930–1936)
gen. Stanisław Kwaśniewski (1936–1939)

Liga Morska

Szymon Żołna-Manugiewicz (1944–1946)
Edmund Kawecki (1945; prezesem Zarządu Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Ligi)
ppłk Stanisław Kiryluk (1946–1947)
Stefan Szudziński (1947)
Adam Mohuczy (1947–1949)
wicemin. Józef Salcewicz (1949–1950)
gen. Mieczysław Wągrowski (1950–1953)
włączenie w struktury Ligi Przyjaciół Żołnierza
doc. dr hab. Przemysław Smolarek (1981–1982)
kmdr Henryk Pietraszkiewicz (1982–1986)
min. Adam Nowotnik (1986–1990)
min. Bronisław Komorowski (1990–1999)

Liga Morska i Rzeczna

min. Bronisław Komorowski (1999–2007)
kpt ż.w. dr inż. Andrzej Królikowski (od 2007)

Członkowie

Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie Ligi Morskiej i Kolonialnej (1930–1939).

Upamiętnienie

Uchwałą z 12 grudnia 2018 Senat RP IX kadencji zdecydował o ustanowieniu roku 2019 Rokiem Ligi Morskiej i Rzecznej^[13].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ŁukaszŁ. Maziewski ŁukaszŁ., Nie ma takiego państwa "Afryka", „wiadomosci.wp.pl”, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-19] .
↑ Liga Morska i Rzeczna : statut, 1924. polona.pl. [dostęp 2018-10-01].
↑ „Łódź w Ilustracji”, 24 V 1925, nr 21, s. 3 (zebranie inaugurujące działalność oddz. łódzkiego LMiR; 11 V 1925)
↑ EdwardE. Byczyński EdwardE., Polscy pionierzy na Czarnym Lądzie, Ninateka.pl, 1936 .
↑ Adam Lewicki: Liga Morska i Kolonjalna na Ziemiach południowo- wschodnich. W: Targi Wschodnie 1935. Stanisław Zachariasiewicz (red.). Lwów: Agencja „Wschód”, 1935, s. 85, kol. 1–2. [dostęp 2024-12-31]. (pol.).
↑ Kronika. Odznaczenia w L. M. K.. „Zew Rzeszowa”, s. 79, Nr 10 z 1 kwietnia 1936.
↑ Kronika. Odznaczenia w L. M. K.. „Zew Rzeszowa”, s. 86, Nr 11 z 10 kwietnia 1936.
↑ Andrzej Polus. Instytut Studiów Międzynarodowych. [dostęp 2022-06-19].
↑ Tadeusz Białas, Liga Morska i Kolonialna, 1930–1939. Gdańsk 1983.
↑ „Dziennik Łódzki”, 9 II 1945, nr 8, s. 2 („Kronika łódzka. Wiec Ligi Morskiej”)
↑ „Polska Zbrojna”, 27 VII 1946, s. 6 (Miejsca martyrologii polskiej. Uchwały Rady Ministrów [w tym o Lidze Morskiej].
↑ Józef Wąsiewski: Dzieje polskich lig morskich 1918-2010.. Liga Morska i Rzeczna. [dostęp 2012-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)].
↑ M.P. z 2018 r. poz. 1231.

Linki zewnętrzne

Strona Ligi Morskiej i Rzecznej
Liga Morska i Rzeczna. plm.ocalicodzapomnienia.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-08)].
II RP wobec problemu wychodźstwa. Regulacje prawne, kolonie, faktorie.

[:0-1] ŁukaszŁ. Maziewski ŁukaszŁ., Nie ma takiego państwa "Afryka", „wiadomosci.wp.pl”, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-19] .

[2] Liga Morska i Rzeczna : statut, 1924. polona.pl. [dostęp 2018-10-01].

[3] „Łódź w Ilustracji”, 24 V 1925, nr 21, s. 3 (zebranie inaugurujące działalność oddz. łódzkiego LMiR; 11 V 1925)

[4] EdwardE. Byczyński EdwardE., Polscy pionierzy na Czarnym Lądzie, Ninateka.pl, 1936 .

[5] Adam Lewicki: Liga Morska i Kolonjalna na Ziemiach południowo- wschodnich. W: Targi Wschodnie 1935. Stanisław Zachariasiewicz (red.). Lwów: Agencja „Wschód”, 1935, s. 85, kol. 1–2. [dostęp 2024-12-31]. (pol.).

[6] Kronika. Odznaczenia w L. M. K.. „Zew Rzeszowa”, s. 79, Nr 10 z 1 kwietnia 1936.

[7] Kronika. Odznaczenia w L. M. K.. „Zew Rzeszowa”, s. 86, Nr 11 z 10 kwietnia 1936.

[8] Andrzej Polus. Instytut Studiów Międzynarodowych. [dostęp 2022-06-19].

[9] Tadeusz Białas, Liga Morska i Kolonialna, 1930–1939. Gdańsk 1983.

[10] „Dziennik Łódzki”, 9 II 1945, nr 8, s. 2 („Kronika łódzka. Wiec Ligi Morskiej”)

[11] „Polska Zbrojna”, 27 VII 1946, s. 6 (Miejsca martyrologii polskiej. Uchwały Rady Ministrów [w tym o Lidze Morskiej].

[lmir-12] Józef Wąsiewski: Dzieje polskich lig morskich 1918-2010.. Liga Morska i Rzeczna. [dostęp 2012-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)].

[13] M.P. z 2018 r. poz. 1231.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]