Lipa (miasto)
Lipa – miasto na Filipinach w regionie CALABARZON, w prowincji Batangas, na wyspie Luzon. W 2010 roku liczyło 283 468 mieszkańców.
| |
| Przydomek: Little Rome of the Philippines Mały Rzym Filipin[1] | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Prowincja | |
| Data założenia |
1887 |
| Prawa miejskie |
20 czerwca 1947 |
| Burmistrz |
Meynardo A. Sabili |
| Powierzchnia |
209,40[2] km² |
| Populacja • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
43 |
| Kod pocztowy |
4217, 4218 |
Położenie na mapie Filipin  | |
 13°56′30,458″N 121°09′51,880″E/13,941794 121,164411
| |
| Strona internetowa | |
Miasto jest ośrodkiem przemysłu maszynowego, włókienniczego oraz odzieżowego[3] oraz jest ośrodkiem uprawy cytrusów, ryżu, palmy kokosowej, kukurydzy.
Lipa jest siedzibą archidiecezji Lipa[1] oraz celem pielgrzymek. Ma w nim siedzibę wiele zgromadzeń zakonnych, między innymi Misjonarze Najświętszego Serca Jezusowego, misjonarki Miłości, bracia szkół chrześcijańskich, józefici, kapucyni, benedyktynki, karmelitanki i redemptoryści. Znajduje się tutaj wiele zabytkowych kościołów i kaplic katolickich, między innymi katedra metropolitalna Świętego Sebastiana[1].
Geografia edytuj
Lipa zajmuje powierzchnię 20 940 ha. Miasto położone jest na średniej wysokości 312 m n.p.m. Na zachód od niego znajduje się jezioro Taal. Lipa jest ograniczona przez miejscowości Santo Tomas od północnego wschodu, San Pablo i San Antonio od wschodu, Padre Garcia i Rosario od południowego wschodu, Ibaan i San Jose od południowego zachodu, Cuenca i Mataas Na Kahoy od zachodu oraz Balete i Malvar od północnego zachodu[4].
Położenie miasta w dolinie między górami Mount Malarayat i Mount Makulot pozwala ograniczyć narażenie na klęski żywiołowe (między innymi tajfuny). Mount Makulot jest także naturalną osłoną przed erupcją wulkanu Taal.
Lipa jest podzielona na 73 barangaje[2].
Historia edytuj
Świetność miasta edytuj
Pod koniec XIX wieku Lipa stała się znana jako światowe centrum handlu kawą. Z powodu tej branży szybko stało się najbogatszym miastem w kraju, z rocznym dochodem około 4 mln peso filipińskich. Bogaciła się w szczególności arystokracja pochodzenia hiszpańskiego. W tym czasie zbudowano wiele kamienic i pałaców w mieście.
Zamożność tej małej wówczas miejscowości została dostrzeżona przez królową Hiszpanii, Marię Krystynę (regentkę młodego króla Alfonsa XIII), która 21 października 1887 nadała miastu prawa miejskie wraz z herbem oraz przywilejem korzystania z niego. Jednak związane z kawą prosperity i bogactwo miasta przeminęły wraz z nagłym upadkiem upraw kawy, spowodowanym w 1889 przez grzybek Hemileia vastatrix z rzędu rdzowców powodujący rdzę liści kawowca[5][6].
II wojna światowa edytuj
Kompletny upadek Lipy nastąpił w czasie II wojny światowej. Miasto należało do najbardziej zniszczonych podczas działań wojennych w południowej części wyspy. Spośród wielu kamienic i pałaców wojnę przetrwało zaledwie kilka, między innymi dom Luz-Katigbak (Casa de Segunda) oraz dom Luz-Bautista[1].
Objawienie Matki Boskiej, Maryi Pośredniczki Łask Wszelkich edytuj
Matka Boska objawiła się po raz pierwszy w dniach 12-14 września 1948 Teresicie Castillo, nowicjuszce karmelitanek, córce byłego gubernatora prowincji Batangas[7]. Doszło wówczas do niewytłumaczalnych zjawisk nawróceń i uzdrowień fizycznych wraz ze spadającymi z nieba płatkami róż. Płatki zostały zbadane przez ekspertów, okazały się pochodzić z rosyjskich upraw, w związku z czym objawienie nie zostało poświadczone.
Dwa lata później miejscowy Kościół katolicki ogłosił domniemane objawienie oszustwem i nakazał karmelitankom zniszczyć wszystko, co z nim związane. W 1990, po 40 latach publicznego milczenia, arcybiskup Mariano Gaviola ponownie otworzył sprawę i zarządził, aby posąg Maryi Pośredniczki Łask Wszelkich znów wystawić do publicznej czci[7].
W 1991 płatki róż ponownie zaczęły spadać z nieba na terenie klasztoru karmelitów. Mówiono, że figura Matki Boskiej ożyła. Z tego powodu, w dniu 12 września 2005, ówczesny arcybiskup Ramón Argüelles oficjalnie przywrócił kult Matki Boskiej i ogłosił tę datę jako dzień dorocznej pielgrzymki narodowej. Od tego momentu co roku, 12 września, tysiące wiernych bierze udział w tym wydarzeniu[1]. W 2008 udział w niej wzięła prezydent Filipin Gloria Macapagal-Arroyo[8].
Klimat edytuj
Klimat jest na ogół ciepły, z wyjątkiem okresów przejść tajfunów i lata. Średnia roczna temperatura wynosi 28 °C. Najwyższa zarejestrowana temperatura wynosiła 35,7 °C, a najniższa – 16,4 °C. Opady deszczu są sporadycznie w ciągu roku. Pora sucha trwa od stycznia do maja. Wzmożone opady mają miejsce od czerwca do grudnia.
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 30 | 31 | 33 | 34 | 34 | 32 | 31 | 31 | 31 | 33 | 31 | 30 | 32 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 27 | 27 | 28 | 29 | 29 | 29 | 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 27 | 28 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | 23 | 23 | 23 | 24 | 25 | 25 | 24 | 24 | 24 | 24 | 24 | 23 | 24 |
| Opady [mm] | 23.9 | 23.9 | 17 | 23.9 | 97 | 166.1 | 291.1 | 228.1 | 230.1 | 132.1 | 119.1 | 115.1 | 1467,4 |
| Źródło: World Weather Online[9] | |||||||||||||
Zabytki edytuj
W Lipie znajdują się takie zabytki jak[1]:
- katedra metropolitalna św. Sebastiana, budowana w latach 1779–1865, zabezpieczona też na wypadek trzęsień ziemi. Kościół stał się 10 kwietnia 1910 siedzibą diecezji Lipa i jej katedrą, a jej pierwszym biskupem był Joseph Petrelli. W czasie II wojny światowej kościół poniósł ogromne straty. Aby zapobiec dalszemu niszczeniu katedry, w 2000 przeprowadzono generalny remont. Kościół posiada również wielkie organy piszczałkowe zaprojektowane w stylu barokowym, jedyne takie w prowincji Batangas.
- klasztor Świętego Benedykta
- archidiecezjalne sanktuarium św. Wincentego Ferreriusza
- kaplica redemptorystów Divino Amor (miejsce kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy)
- Dom Luz-Katigbak (Casa de Segunda) – zbudowany w 1880 z dramatycznymi aranżacjami przestrzeni. Był własnością wpływowego rodu Katigbak, związanego z José Rizalem. Budynek został częściowo zniszczony w 1942. Przebudowano go w 1956, a odrestaurowano w 1996 w jego pierwotnej formie i wielkości, wraz z fontanną, stawami i sadami. W tym samym roku otwarto go dla publiczności. Pełni formę repozytorium, wskazując bogaty styl życia mieszkańców miasta Lipa pod koniec XIX wieku.
- Dom Luz-Bautista – zbudowany przez rodzinę Luz, ukończony w 1881, po dziesięciu latach budowy. Został wzniesiony w stylu architektury babilońskiej. Posiadał zasłony z Paryża, lustra z Austrii, meble z Wiednia, świeczniki i talerze z Niemiec oraz elegancką chińską porcelanę. Jest jednym z nielicznych domów z kamienia (Bahay na Bato), który przetrwał II wojnę światową. Choć nie jest udostępniony publiczności, nadal jest świadectwem dawnej świetności Lipy.
- Museo de Lipa
- Museo ng Katipunan of Bulakalan
W Lipa znajduje się ogród botaniczny Anihan[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Lipa City’s Famous Destinations: Traces of Triumphs and Survival. Wow Batangas. [dostęp 2013-12-25]. (ang.).
- ↑ a b Province: Batangas – Municipalities and Cities. NSCB. [dostęp 2013-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 listopada 2012)]. (ang.).
- ↑ Lipa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-21].
- ↑ Lipa. Google. [dostęp 2013-12-26].
- ↑ The Grandeur that was Lipa. [w:] The sudden demise [on-line]. lipatourism, 2011. [dostęp 2014-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-09)]. (ang.).
- ↑ Coffee Diseases and Pests: Coffee Rust. Coffee Research Institute, 2006. [dostęp 2014-01-09]. (ang.).
- ↑ a b Did Mary, Mediatrix of All Grace, Appear in Lipa?. Mary, Mediatrix of All Grace, 2009. [dostęp 2014-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-21)]. (ang.).
- ↑ Arroyo to join Marian pilgrimage in Lipa. GMA Network Inc., September 12, 2008. [dostęp 2014-01-09]. (ang.).
- ↑ World Weather Online: Lipa City Monthly Climate Average, Philippines. [dostęp 2013-12-26]. (ang.).