Wikipedia

Madhubala

Madhubala (hindi: मधुबाला, urdu: مدھوبالا, właściwie Mumtaz Jehan Dehlavi, ur. 14 lutego 1933 w Delhi, zm. 23 lutego 1969 w Bombaju) – indyjska aktorka czasów „złotej ery” Bollywood[1][2]. Aktywna w latach 1942–1960. Wraz z Nargis i Meeną Kumari często postrzegana jako jedna z najbardziej wpływowych osobistości w historii Bollywood[3]. Uważana również za jedną z najpiękniejszych aktorek w historii kina, nazywana „Wenus indyjskiego kina” i „pięknością z tragedią”[4][5][6].

Madhubala
Ilustracja
Madhubala w Dulari (1949)
Imię i nazwisko

Mumtaz Jehan Dehlavi

Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1933
Delhi, Indie

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1969
Bombaj, Indie

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Kishore Kumar 1960–1969 (do jej śmierci)

Lata aktywności

1942–1960

Często porównywana z amerykańską aktorką Marilyn Monroe[7][8], Madhubala zyskała uznanie dzięki występom w takich filmach jak Mahal (1949), Amar (1954), Mr. & Mrs. '55 (1955), Chalti Ka Naam Gaadi (1958), Mughal-e-Azam (1960) i Barsaat Ki Raat (1960). Dzięki swej roli w Mughal-e-Azam zaczęła być postrzegana jako aktorka kultowa kina hindi. Jej ostatni film, Jwala, chociaż nakręcony w 1950 roku, został wydany ponad 20 lat później, w 1971 roku. Madhubala zmarła po długiej chorobie, w wieku 36 lat.

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Madhubala urodziła się jako Mumtaz Jehan Dehlavi 14 lutego 1933 roku w Delhi. Od dzieciństwa posługiwała się językiem paszto[9]. Jej ojciec, Attaullah Khan, był Pasztunem z plemienia Yousafzai z Dystryktu Swabi z Północno-Zachodniej Prowincji Pogranicznej (ang. North Western Frontier Province, obecnie prowincja Chajber Pasztunchwa w Pakistanie). Jej matką była Ayesha Begum. Należała do ortodoksyjnej rodziny muzułmańskiej średniej klasy i była piątym z jedenaściorga dzieci. Attaullah Khan, po utracie pracy w Imperial Tobacco Company, przeniósł się do Delhi, a następnie do Bombaju[9][10]. W pierwszym z tych miast urodziła się Madhubala, natomiast w Bombaju straciła piątkę swojego rodzeństwa. Eksplozja w dokach 14 kwietnia 1944 roku doszczętnie zniszczyła ich niewielki dom. Reszta rodziny zawdzięczała życie wybraniu się w tym czasie na filmowy seans w lokalnym kinie[11][12]. Z pozostałymi sześcioma córkami na utrzymaniu, Khan wielokrotnie zabierał młodą Madhubalę do studiów filmowych w Bombaju w poszukiwaniu szansy na zarobek[13][14], która swoją pierwszą styczność z przemysłem filmowym zyskała w wieku 9 lat[12].

 
Madhubala jako dziecięca aktorka w Basant (1942)

Początki kariery edytuj

Pierwszy film Madhubali, Basant (1942), okazał się kasowym sukcesem. Wcieliła się w rolę córki, podczas gdy matkę grała Mumtaz Shanti. Jako dziecięca aktorka zagrała w kilku filmach. Aktorka Devika Rani, która była pod wrażeniem jej gry i potencjału, doradziła jej przyjęcie pseudonimu artystycznego „Madhubala”[15][16]. Pierwszą główną rolę otrzymała w wieku 14 lat, gdy obsadzoną ją, obok wówczas 22-letniego Raja Kapoora, w filmie Neel Kamal (1947)[12]. Była to zarazem ostatni produkcja, w której występowała pod nazwiskiem Mumtaz. Popularność zyskała w 1949 roku, kiedy została obsadzona w roli głównej w filmie Mahal – początkowo przeznaczonej dla dobrze znanej gwiazdy Suraiyi (za tę rolę Suraiya miała zainkasować 40 tys. rupii, a Madhubala tylko 7 tys.)[17]. Do tej roli została wybrana przez reżysera Kamala Amrohiego. Film uplasował się na trzecim miejscu w indyjskim box-office 1949 roku. Po sukcesie Mahal, Madhubala pojawiła się jeszcze w takich dochodowych produkcjach, jak: Dulari (1949), Beqasoor (1950), Tarana (1951) i Badal (1951).

Zainteresowanie Hollywood edytuj

We wczesnych latach 50., gdy Madhubala była już jedną z najbardziej pożądanych aktorek w Indiach, zaczęła również wzbudzać zainteresowanie Hollywood. Pojawiła się w amerykańskim czasopiśmie Theatre Arts, gdzie, w wydaniu z sierpnia 1952 roku, została przedstawiona na dużej fotografii z podpisem: „Największa gwiazda na świecie – i nie jest w Beverly Hills” (ang. „The Biggest Star in the World – and she's not in Beverly Hills”). Artykuł przedstawił ogromną popularność Madhubali w Indiach. Spekulowano również o jej potencjalnym międzynarodowym sukcesie[11]. Frank Capra, laureat Nagrody Akademii Filmowej, podczas wizyty w Bombaju w trakcie Indyjskiego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego, był chętny zaoferować jej szansę w Hollywood, ale jej ojciec odmówił[9][18].

 
Madhubala w Mahal (1949)

Gwiazdorstwo edytuj

W latach 50. Madhubala była obsadzana w rolach głównych filmów różnych gatunków, produkowanych w tamtym czasie[19]. Hanste Aansoo z 1950 roku był pierwszym w historii Bollywood filmem dla dorosłych (ocena nadana przez Central Board of Film Certification). Z tego powodu, wówczas 17-letnia Madhubala nie mogła obejrzeć własnego filmu[12]. Była archetypem pięknej damy (fair lady) w filmie przygodowym Badal (1951) i pięknością bez zahamowań w Taranie (1951). Zagrała tradycyjny ideał kobiecości w Sangdil (1952) i rozpieszczoną dziedziczkę w satyrze Mr. & Mrs. '55 (1955). W 1956 roku występowała w dramatach kostiumowych jak Shirin-Farhad i Raj-Hath, zagrała również podwójną rolę w dramacie społecznym Kal Hamara Hai (1959). W połowie lat 50. jej filmy, w tym Amar (1954) Mehbooba Khana nie przyniósł oczekiwanych zysków[20][17]. Jednakże Madhubala powróciła do formy w latach 1958–1960 grając w kilku wielkich produkcjach. Jedną z nich był Howrah Bridge, gdzie zagrała u boku Ashoka Kumara. W piosence do tego filmu Aaiye Meherebaan, która do dziś jest popularna w Indiach, Madhubala śpiewała z playbacku, a głos podkładała znana wokalistka Asha Bhosle[21][22]. Później, po kilku kolejnych udanych produkcjach, w 1960 roku zagrała w swoim magnum opus – Mughal-e-Azam[23][24]. To właśnie rolę kurtyzany Anarkali w tym filmie wielu uważa się za największe dzieło Madhubali. Była to najbardziej dochodowa produkcja w Indiach przez następne 15 lat[25]. Za rolę Anarkali Madhubala została nominowana do Nagrody Filmfare, która ostatecznie trafiła jednak w ręce Biny Rai za rolę w filmie Ghunghat[26].

Ostatnie lata życia i śmierć edytuj

Madhubala urodziła się z wrodzoną wadą serca, ubytkiem przegrody międzykomorowej, którą zdiagnozowano podczas kręcenia Bahut Din Huwe w 1954 roku[27]. Do 1960 roku jej stan znacznie się pogorszył. Jej siostra wyjaśniała, że z powodu dolegliwości organizm aktorki produkował dodatkową krew, która wydostawała się nosem i jamą ustną[27]. Gdy już gra aktorska nie była możliwa, Madhubala postanowiła zadebiutować w roli reżysera z filmem Farz aur Ishq[26], jednak do jego kręcenia nie doszło, ponieważ zmarła 23 lutego 1969, krótko po swych 36. urodzinach. Jej marmurowy nagrobek zawierał inskrypcje, w tym ajaty z Koranu i dedykacje. W 2010 roku w kontrowersyjny sposób grób Madhubali został usunięty[28].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Gokulsing i Dissanayake 2004 ↓, s. 17.
  2. ↑ Jenny Sharpe. Gender, Nation, and Globalization in Monsoon Wedding and Dilwale Dulhania Le Jayenge. „Meridians: feminism, race, transnationalism”. 6 (1), s. 58–81 [60 & 75], 2005. DOI: 10.1353/mer.2005.0032. (ang.). 
  3. ↑ V. Gangadhar: They now save for the rainy day. The Hindu, 2007-08-17. (ang.).
  4. ↑ M.L. Dhawan: Mark of Madhubala. The Tribune India, 2008-04-06. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  5. ↑ Salim Bokhari: Muslim female icons of Bollywood. The Nation, 2016-06-17. [dostęp 2017-01-18]. (ang.).
  6. ↑ Rasheeda Bhagat: Madhubala's timeless beauty. The Hindu Business Line, 2011-05-31. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  7. ↑ Madhubala's 47th death anniversary: Unknown facts on the 'Marilyn Monroe of Bollywood'. India Today, 2016-02-23. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  8. ↑ Is Madhubala the Marilyn Monroe of Indian cinema?. Firstpost, 2013-02-14. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  9. ↑ a b c Javed Khan: Madhubala: From Peshawar with love .... DAWN, 2015-01-20. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  10. ↑ Patcy N: Why Dilip Kumar never married Madhubala. rediff news. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  11. ↑ a b David Cort, „The Biggest Star in the World – and she's not in Beverly Hills”, Theatre Arts, sierpień 1952
  12. ↑ a b c d Khatija Akbar: I Want to Live: The Story of Madhubala. Hay House Publishing, 2011. ISBN 93-81398-21-6. [dostęp 2016-12-26].
  13. ↑ Bhaichand Patel. The Fallen Veil – Robbed of her enigma, the heroine has morphed into perfect plastic. „Outlook”, s. 54-56, 13–19 maja 2008. Nowe Delhi: Outlook Publishing. Cytat: „Nargis, Madhubala and Meena Kumari started as child artistes who were sent to the studios to put bread on the family’s table”. 
  14. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 115.
  15. ↑ Sushila Rani Baburao Patel, Baburao Patel: Stars of the Indian screen. Bombay: Parker & Sons, 1952. OCLC 225497008.
  16. ↑ Chaudhuri i Nayak 2005 ↓, s. 79.
  17. ↑ a b Lanba 2012 ↓, s. 116.
  18. ↑ B K Karanjia: Counting my blessings. Nowe Delhi: Penguin, 2005, s. 246-247. ISBN 0-670-05849-1.
  19. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 118.
  20. ↑ Deepak Mahaan: Amar (1954). The Hindu, 2010-09-02. [dostęp 2016-12-30]. (ang.).
  21. ↑ Akshay Manwani: 1958: The year of Helen's arrival, the Asha-Madhubala juggernaut and Madhumati’s magic. DNA India, 2016-04-30. [dostęp 2016-12-30]. (ang.).
  22. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 117.
  23. ↑ Khatija Akbar: I Want to Live: The Story of Madhubala. Hay House Publishing, 2011. ISBN 93-81398-21-6. [dostęp 2016-12-26]. Cytat: „Mughal-e-Azam was the apogee of Madhubala's career. It was the film into which she funnelled all the intensity of her affair with Dilip Kumar – the love, the hate, the rapture and the despair. Giving an intricately layered performance, she achieved her ambition – to be called the best Anarkali on the Indian screen ever”.
  24. ↑ The legend of Madhubala. DAWN, 2011-06-05. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  25. ↑ Gitanjali Roy: Indian cinema@100: 10 facts about Mughal-e-Azam. NDTV Movies, 2013-04-24. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  26. ↑ a b Khalid Mohamed: Remembering Madhubala, Bollywood’s Very Own Marilyn Monroe. The Quint, 2016-02-23. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  27. ↑ a b Farhana Farook: Madhubala was sad when Dilip Kumar got married – Madhur Bhushan. Filmfare, 2013-05-31. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  28. ↑ Bella Jaisinghani: Rafi, Madhubala don't rest in peace here. The Times of India, 2010-02-11. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Madhubala&oldid=67169174”