Wikipedia

Mangaba złotobrzucha

gatunek ssaka naczelnego

Mangaba złotobrzucha[4] (Cercocebus chrysogaster) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Występuje w Afryce Środkowej. Jest zagrożony wyginięciem.

Mangaba złotobrzucha
Cercocebus chrysogaster
Lydekker, 1900[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

mangaba

Gatunek

mangaba złotobrzucha

Synonimy
  • Cercocebus galeritus chrysogaster Lydekker, 1900[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1900 roku brytyjski przyrodnik, geolog i paleontolog Richard Lydekker, nadając mu nazwę Cercocebus chrysogaster[1]. Miejsce typowe to obszar na południe od rzeki Kongo, Demokratyczna Republika Konga[5][6][7]. Holotyp to młodociany samiec (sygnatura BMNH Mammals 1939.3434) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[8]; po odłowieniu okaz typowy został wysłany do Carla Hagenbecka w Hamburgu, który przekazał go potem do Londynu[1].

Niektórzy autorzy uznają Cercocebus chrysogaster za podgatunek C. galeritus[7].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].

Etymologia edytuj

  • Cercocebus: gr. κερκος kerkos ‘ogon’; κηβος kēbos ‘małpa długoogoniasta’[9].
  • chrysogaster: gr. χρυσος khrusos ‘złoty’; γαστηρ gastēr, γαστρος gastros ‘brzuch’[10].

Zasięg występowania edytuj

Gatunek ten zamieszkuje Afrykę Środkową – występuje w Kotlinie Konga w Demokratycznej Republice Konga, na południe od rzeki Kongo[7][11][3][3]. Dokładne północne, południowe i wschodnie granice występowania nie są w pełni znane, ale na podstawie aktualnych danych zachodnią granicę stanowi rzeka Kongo, północną granicę może stanowić rzeka Lulonga, a wschodnią prawdopodobnie rzeka Lomami[7][11][12].

Morfologia edytuj

Są łatwe do odróżnienia od innych gatunków przez pomarańczowe futro z przodu ciała. Reszta ciała pokryta jest zazwyczaj czarnym, brązowym, białym, szarym futrem lub kombinacją tych kolorów[13].

Brak konkretnych danych dotyczących wymiarów ciała[11][12]. J. Kingdon w 1997 oszacował, że ich ciało osiąga od 45 do 66 cm, a ich ogon może mieć od 50 do 75 cm[11]. Samce są nieco większe od samic[2]. Samice mogą ważyć od 6 do 8 kg, a samce od 6 do 14 kg[11][13].

Ekologia edytuj

Biotop edytuj

Jego naturalnym środowiskiem jest głównie tropikalny las deszczowy; może też występować w lasach galeriowych, a czasami także w lasach wtórnych[2]. Występuje maksymalnie do wysokości 500 m n.p.m.[13]

Odżywianie edytuj

Żywi się głównie pokarmem roślinnym, w szczególności liśćmi, owocami oraz nasionami, jednak może także zjadać owady. Mają mocne szczęki, dzięki którym mogą z łatwością otwierać skorupy twardych orzechów. Zwykle poszukują jedzenia przed wschodem słońca i zjadają je rano[13].

Styl życia edytuj

Żyją w grupach liczących od 15 do 35 osobników, jednak zaobserwowano również grupy o liczbie około 100 osobników[2]. Na wolności zwykle żyją od 25 do 27 lat, natomiast w niewoli dożywają nawet 35 lat[13].

Rozmnażanie edytuj

Dojrzałość płciową osiągają w wieku od 4 do 7 lat (samce dojrzewają wolniej niż samice). Ciąża trwa od 160 do 180 dni, a w jednym miocie zazwyczaj rodzi się jedno młode. Młode po narodzinach waży około 500 gramów[13].

Status zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[3].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c R. Lydekker. On a remarkable new species of mangabey-like monkey (Cercocebus chrysogaster). „Novitates zoologicae”. 7 (2), s. 279, 1900. (ang.). 
  2. ↑ a b c d Cercocebus chrysogaster Lydekker, 1900, [w:] GBIF Secretariat [online], GBIF Backbone Taxonomy [dostęp 2023-03-13] (ang.).
  3. ↑ a b c d Cercocebus chrysogaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercocebus chrysogaster. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-19].
  6. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercocebus chrysogaster Lydekker, 1900. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  8. ↑ 1939.3434. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
  9. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 171, 1904. (ang.). 
  10. ↑ chrysogaster, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  11. ↑ a b c d e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 651–654. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  12. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 147. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  13. ↑ a b c d e f Haley Patterson, Cercocebus chrysogaster [online], Animal Diversity Web, 2017 [dostęp 2023-03-13] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mangaba_złotobrzucha&oldid=71298621”