Marian Morawski (oficer)
Marian Morawski (ur. 25 marca 1892 w Pruszkowie, zm. 6 sierpnia 1945) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.
.jpg) Marian Morawski (przed 1933) | |
 podpułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 marca 1892 |
|---|---|
| Data śmierci |
6 sierpnia 1945 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki |
50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych |
| Stanowiska |
dowódca kompanii strzeleckiej |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujMarian Morawski urodził się 25 marca 1892 roku w Pruszkowie, w rodzinie Władysława[1]. Był absolwentem Kijowskiej Szkoły Wojskowej. Podczas I wojny światowej służył w Armii Imperium Rosyjskiego na stanowisku dowódcy kompanii. Od maja 1917 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.
W 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego. Wziął udział w wojnie z bolszewikami, w stopniu kapitana, na stanowisku kierownika Oddziału Personalnego[2].
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 451. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3]. W 1923 roku pełnił służbę w Wydziale Osad Żołnierskich w Gabinecie Ministra Spraw Wojskowych, pozostając oficerem nadetatowym 50 pułku piechoty w Kowlu[4]. 5 maja 1924 roku został przydzielony do 50 pp z równoczesnym odkomenderowaniem na trzymiesięczny kurs dla oficerów sztabowych piechoty w Grupie[5]. W tym samym miesiącu został przeniesiony do 24 pułku piechoty w Łucku na stanowisko dowódcy II batalionu[6][7]. Z dniem 1 listopada 1924 roku został „odkomenderowany na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkoły Wojennej” w Warszawie[8]. Z dniem 15 października 1925 roku, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do 27 Dywizji Piechoty w Kowlu na stanowisko szefa sztabu[9]. 31 października 1927 roku został przydzielony do 24 pułku piechoty w Łucku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[10][11]. 23 stycznia 1929 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 11. lokatą w korpusie oficerów piechoty[12]. W marcu 1932 roku został przeniesiony z 10 pułku piechoty w Łowiczu na stanowisko kierownika 10 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu[13][14]. Był członkiem oddziału Polskiego Białego Krzyża w Przemyślu[15]. We wrześniu 1934 roku został przeniesiony do 45 pułku piechoty w Równem na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[16]. Od 27 października do 9 grudnia 1935 roku pełnił obowiązki dowódcy tego oddziału[17]. 6 października 1937 roku inspektor armii, generał dywizji Stanisław Burhardt-Bukacki wystawił mu następującą opinię: „oficer o świetnej przeszłości bojowej. Doskonały taktycznie. Obecnie zgnębiony stosunkami rodzinnymi, podporządkowaniem młodszemu dowódcy pułku. Mało precyzyjny w pracy. Na wojnie będzie świetnym dowódcą pułku. Myślę, że mimo wszystko mógłby otrzymać pułk w czasach pokojowych, ponieważ stosunki rodzinne ma już ułożone, a finansowe znacznie się poprawiły”[18].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku był kwatermistrzem grupy operacyjnej. 2 października 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, został aresztowany i osadzony w obozie w Starobielsku. Po 1940 był osadzony w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu[19][20].
10 października 1940 roku został przewieziony z obozu w Kozielsku do Moskwy i osadzony w specjalnym więzieniu wewnętrznym NKWD na Butyrkach. W trakcie rozmów z wysokimi rangą funkcjonariuszami NKWD zaproponował utworzenie Polskiej Republiki Ludowej jako samodzielnego państwa, a także Polskiego Ludowego Przedstawicielstwa sprawowanego przez Polski Ludowy Społeczny Komitet w Moskwie, utworzony z przedstawicieli środowiska polskich działaczy społecznych i jeńców wojennych. Jego działalność miała być oparta na pisemnej umowie i osobnym statucie zatwierdzonym przez rząd ZSRR. PLSK miał otrzymać pełną możliwość przystąpienia do tworzenia Polskiej Ludowej Armii (samodzielnej armii sojuszniczej) oraz przyznane przez rząd ZSRR wszelkie uprawnienia wynikające z prawa międzynarodowego jako przedstawicielstwa niezależnego państwa[21].
Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 odzyskał wolność, po czym wstąpił do formowanej Armii Polskiej w ZSRR gen. Władysława Andersa. W grudniu 1941 pełnił służbę na stanowisku dowódcy Ośrodka Zapasowego 5 Dywizji Piechoty[22]. Na obszarze Palestyny trafił do polskiego więzienia wojskowego w forcie na wzgórzu Latrun. Zmarł 6 sierpnia 1945, został pochowany na brytyjskim cmentarzu wojennym Heliopolis w Kairze[1].
Marian Morawski miał syna, podporucznika Zygmunta Pawła Morawskiego (ur. 15 stycznia 1921 w Pruszkowie, zm. 7 sierpnia 1943 w Ramleh), żołnierza oddziału majora "Hubala" i Armii Polskiej na Wschodzie[23]. Podporucznik Morawski popełnił samobójstwo. Naczelny Wódz, po zaznajomieniu się z wynikami szczegółowych dochodzeń i wysłuchawszy opinii szefa Sądownictwa Wojskowego – „nie znalazł podstaw do wydania zarządzenia, mającego na celu pociągnięcie kogokolwiek do odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej”[24].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (17 marca 1932)[25]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[26]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[27][26]
- Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej[28]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wykaz poległych 1952 ↓, s. 274.
- ↑ Wyszczelski 2008 ↓, s. 146.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 35.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 266, 403.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 9 kwietnia 1924 roku, s. 200.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 15 maja 1924 roku, s. 274.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 182, 347.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 78 z 12 sierpnia 1924 roku, s. 445.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 106 z 15 października 1925 roku, s. 571.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 313.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 40, 170.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 24 stycznia 1929 roku, s. 3.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1930 roku, s. 233.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 22, 480.
- ↑ „Oświata - to potęga”. Wydawnictwo pamiątkowe z okazji obchodu 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Przemyśl: 1933, s. 95.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 257.
- ↑ Jarno 2012 ↓, s. 128.
- ↑ Burhardt-Bukacki 1937 ↓, s. 123.
- ↑ Jerzy Turski: Lista jeńców z obozu w Griazowcu. W: Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 73. ISBN 83-85015-66-3.
- ↑ Lista jeńców Kampanii Wrześniowej 1939, umieszczonych w obozie w Griazowcu. raportnowaka.pl. s. 22. [dostęp 2016-04-20].
- ↑ Jaczyński 2011 ↓, s. 65, 67, 74.
- ↑ Obsada personalna Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. [w:] A.XII.1/56/7 [on-line]. IPMS, grudzień 1941. [dostęp 2019-02-03].
- ↑ Wykaz poległych 1952 ↓, s. 223.
- ↑ Bohuszewicz 1944 ↓, s. 165.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 22.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 40.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Stanisław Burhardt-Bukacki: Opinie o podpułkownikach piechoty. [w:] Referat Personalny GISZ - opinie inspektorskie o oficerach, sygn. 701/1/120 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1937.
- Władysław Bohuszewicz: Pismo szefa Gabinetu Naczelnego Wodza, płk. dypl. obs. Władysława Bohuszewicza do dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, sygn. A.XII.1.9. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1944-03-21. [dostęp 2017-01-20].
- Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
- Lech Wyszczelski: Wilno 1919–1920. Warszawa: Bellona, 2008.
- Stanisław Jaczyński. „Willa szczęścia” w Małachówce. Próby pozyskania przez NKWD oficerów polskich do współpracy politycznej i wojskowej (1940–1941). „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (236), 2011. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.
- Witold Jarno. 45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa Mazowieckiego we wrześniu 1939 r.. „Przegląd Nauk Historycznych”. 2, 2012.