MiG-25
MiG-25 (ros. МиГ-25, oznaczenie NATO Foxbat) – radziecki samolot naddźwiękowy osiągający prędkość maksymalną odpowiadającą liczbie Macha równej 2,83. Produkowany w głównych wersjach samolotu rozpoznawczo-bombowego latającego na dużych wysokościach oraz ciężkiego myśliwca przechwytującego.
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Zakłady Lotnicze Sokół |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
duralowa, półskorupowa |
| Załoga |
1 pilot |
| Historia | |
| Data oblotu | |
| Lata produkcji | |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 silniki turboodrzutowe Tumański R-15BD-300 |
| Ciąg |
każdy 109,75 kN (z dopalaniem) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
13,38 m |
| Długość |
21,55 m |
| Wysokość |
6,5 m |
| Powierzchnia nośna |
56 m² |
| Masa | |
| Własna |
20 000 kg |
| Startowa |
41 200 kg |
| Zapas paliwa |
17 660 l (22960 l z dodatkowymi zbiornikami) |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
około 3000 km/h |
| Prędkość minimalna |
270 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
200 m/s |
| Pułap |
32 000 m |
| Zasięg |
1730 km bojowy, 2400 km maksymalny |
| Rozbieg |
500 m |
| Dobieg |
400 m |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 4 × pociski rakietowe R-40 pod skrzydłami | |
| Użytkownicy | |
Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Egipt, Irak, Kazachstan, Libia, Syria, Turkmenistan, ZSRR | |
| Rzuty | |
| |
Produkcję seryjną rozpoczęto na początku 1969 roku. Ogółem wyprodukowano 1190 MiG-25 – przechwytujące MiG-25 P oraz rozpoznawczo-bombowe MiG-25 R, w kilkunastu wersjach aż do zakończenia produkcji w 1984 roku.
Konstrukcja edytuj
Samolot jest naddźwiękowym jednomiejscowym, dwusilnikowym górnopłatem w układzie klasycznym. Wykonany całkowicie ze stopów duralowo-stalowych, z elementami tytanowymi w miejscach narażonych na działanie wysokich temperatur. Kadłub samolotu z przodu jest owalny przechodząc stopniowo w przekrój zbliżony do prostokąta, regulowane wloty powietrza znajdują się po bokach kadłuba. Kabina pilota hermetyzowana z fotelem wyrzucanym typu KM-1, ruchoma część osłony kabiny odchylana w prawo. Skrzydła samolotu mają skos 40° i ujemny wznios -4°. Usterzenie poziome płytowe, pionowe podwójne, z tyłu kadłuba znajduje się spadochron hamujący. Paliwo znajduje się w czterech zbiornikach w kadłubie i w dwóch skrzydłowych. Podwozie przednie dwukołowe składane i chowane do przodu kadłuba, koła podwozia tylnego pojedyncze o średnicy ok. 1,2 m.
Samolot napędzany jest dwoma silnikami R-15, każdy o ciągu ok. 75 kN bez dopalania, z dopalaniem 110 kN. Każdy z silników ma około 1,5 metra średnicy i 6 m długości. Dla dodatkowego zwiększenia ciągu w silnikach stosuje się wtrysk wody z metanolem. Samolot wyposażony jest w celownik radiolokacyjny i wyposażenie do lotów bez widzialności. Wersje rozpoznawcze wyposażone w aparaty fotograficzne i systemy rozpoznania elektronicznego i radiowego[1].
Historia edytuj
Prace nad samolotem rozpoczęto w biurze konstrukcyjnym MiG pod koniec lat 50 XX wieku pod wewnętrznym oznaczeniem Je-155 (ros. Е-155)[2]. Formalną podstawą do ich prowadzenia stało się postanowienie KC KPZR i Rady Ministrów ZSRR z 17 lutego 1961 roku zobowiązujące biuro MiG do skonstruowania szybkiego wysokościowego samolotu myśliwskiego przechwytującego i rozpoznawczego Je-155[2]. Jako pierwszy zbudowano pierwszy prototyp wersji rozpoznawczej Je-155R-1, który oblatał 6 marca 1964 roku w Żukowskim pilot Aleksandr Fiedotow[3]. 9 września 1964 roku oblatano pierwszy prototyp myśliwca Je-155P-1, a w kolejnym roku drugie prototypy obu wersji[3]. Na skutek prób wprowadzono w dalszych samolotach ujemny wznios skrzydeł 5°, powiększono usterzenie pionowe i zmniejszono płetwy podkadłubowe[4]. Od grudnia 1965 do kwietnia 1970 roku prowadzono wspólne próby fabryczne i państwowe wersji myśliwskiej, podczas których po raz pierwszy zestrzeliła cel w 1969 roku[5]. Od października 1966 roku prowadzono natomiast próby państwowe wersji rozpoznawczej[3]. Zaawansowanie techniczne samolotu wymusiło długi cykl prób i budowę dalszych egzemplarzy. W latach 1966–1968 roku powstały dalsze cztery przedseryjne samoloty rozpoznawcze i dziewięć myśliwców w zakładzie seryjnym nr 21 w Gorkim[3]. 30 października 1967 roku Je-155P-1 uległ katastrofie (pilot I. Lesnikow zginął); do 1973 roku zginęło jeszcze przynajmniej czterech pilotów[4]. W 1969 roku, jeszcze przed ukończeniem programu prób, samolot w wersjach rozpoznawczej i myśliwskiej skierowano do produkcji seryjnej pod oznaczeniem MiG-25[6].
W latach 1966 i 1967 na wersji rekordowej Je-266 (Е-266) ustalono światowe rekordy prędkości i wysokości. Kolejna, ulepszona wersja rekordowa to Je-266M (Е-266M) z silnikami R-266 (Р-266) z ciągiem 140 kN każdy.
Wersje rozpoznawcze i bombowe edytuj
Pierwszą wersją rozpoznawczą, skierowaną do produkcji w 1969 roku był MiG-25R – samolot rozpoznania fotograficznego i radioelektronicznego ogólnego. Wyposażony był w zestaw aparatów fotograficznych do zdjęć w dzień (ogólnych i szczegółowych) lub zamiennie w nocy oraz wyposażenie do rozpoznawania stacji radiolokacyjnych pracujących impulsowo (stacje rozpoznawcze SRS-6 lub SRS-7)[7]. Wymienne stacje rozpoznawcze różniły się zakresami długości fal wykrywanych radarów i mogły rozpoznawać radary w odległości do 450 km w bok od trasy samolotu, z błędem kołowym lokalizacji od 10 do 30 km[7]. Do fotografowania nocnego mógł przenosić osiem bomb błyskowych FOTAB-100-80[7]. Produkowany był w latach 1969-71[7].
Ulepszonym wariantem o zwiększonych możliwościach stał się rozpoznawczo-bombowy MiG-25RB, produkowany w latach 1971-73[8]. Oprócz wyposażenia rozpoznawczego, mógł on przenosić do ośmiu bomb o masie 500 kg na czterech zamkach pod skrzydłami i kadłubem, których zrzutem kierował system automatyczny SUSAB[8]. Mógł on zrzucać bomby lecąc na wysokości 20 km z prędkością 2500 km/h, w tym przypadku następowało to na 38,8 km przed celem[8]. Do wersji RB przebudowywano podczas remontów samoloty wersji R[8].
Rozwinięciem wersji rozpoznawczo-bombowej był MiG-25RBW, w którym stację rozpoznania radioelektronicznego SRS-6 zastąpiono stacją SRS-9 Wiraż (litera W w oznaczeniu)[8]. Produkowano je od 1973 do 1982 roku, przy czym przez ostatnie trzy lata tylko na eksport[8]. Do tego standardu doprowadzano też wcześniejsze wersje[9].
Produkowany równolegle w latach 1974-1980 MiG-25RBK miał zamiast stacji SRS-9 stację rozpoznania radioelektronicznego szczegółowego Kub-3M (litera K w oznaczeniu)[9]. Dokładność lokalizacji rozpoznawanych radarów wynosiła od 2 do 10 km, a odległość rozpoznawania do 450 km w bok od trasy samolotu[9]. Zmodernizowaną wersją była MiG-25RBK, powstająca tylko w drodze przebudowy samolotów RBK od 1981 roku, wyposażona w stację rozpoznania radioelektronicznego szczegółowego F-25S (Szar-25S), z zastosowanymi ulepszeniami samolotów drugiej generacji[10].
MiG-25RBS, produkowany w latach 1974-77, był wersją rozpoznania radiolokacyjnego, wyposażony w stację radiolokacyjną obserwacji bocznej Sabla (ros. Сабля, litera S w oznaczeniu) z syntetyczną aperturą i topograficzny aparat fotograficzny A/Je-10[9]. Rozpoznanie radiolokacyjne można było prowadzić na odległość ok. 50 km w bok od toru lotu[9]. Zmodernizowaną wersją była MiG-25RBSz, powstająca tylko w drodze przebudowy samolotów RBS w latach 80, wyposażona w stację radiolokacyjną Szompoł, z zastosowanymi ulepszeniami samolotów drugiej generacji[10].
Ulepszoną wersją rozpoznawczo-bombową drugiej generacji był MiG-25RBT, produkowany w latach 1979-82[11]. Wyposażony był w stację rozpoznania radioelektronicznego ogólnego SRS-13 Tangaż i ulepszony system celowniczo-nawigacyjny Peleng-2[11]. Możliwe było uzyskanie dokładności zrzutu bomb w odległości do 400 m od celu zamiast 800 m[11]. Do tego standardu modernizowano też samoloty wersji RBW[11].
Ogółem w latach 1969-1982 powstały 233 samoloty wersji rozpoznawczych i rozpoznawczo-bombowych[11].
Wersja MiG-25RU była dwumiejscową nieuzbrojoną wersją szkolno-treningową dla pilotów samolotów rozpoznawczo-bombowych, produkowaną w latach 1972-82 w liczbie 48 sztuk[8]. Drugą kabinę instruktora umieszczono niżej w przebudowanym nosie kadłuba[8].
Do rodziny samolotów rozpoznawczo-bombowych należał też wariant przełamywania obrony powietrznej MiG-25BM, uzbrojony w cztery samonaprowadzające się pociski przeciwradarowe Ch-58UM i wyposażony w aparaturę Sycz-M wykrywającą stacje radiolokacyjne i programującą pociski[10]. Zachowano na nim też możliwość przenoszenia bomb, z aparaturą Peleng-2M[12]. Produkowany był w latach 1982-85 w liczbie 40 sztuk, a oficjalnie przyjęty na uzbrojenie w 1988 roku[12].
Istniały też małoseryjne wersje specjalistyczne powstające jedynie w drodze przebudowy samolotów wcześniejszych wersji. MiG-25MR był samolotem rozpoznania meteorologicznego (kilka sztuk powstałych z przebudowy RB)[9]. MiG-25RR była wersją rozpoznania radiacyjnego, powstałą z przebudowy RBW, wyposażoną m.in. w zasobnik analizujący skażenie powietrza[9].
Wersje myśliwskie edytuj
Produkcja seryjna wersji myśliwskiej MiG-25P (P od pieriechwatczyk – myśliwiec przechwytujący) rozpoczęła się w zakładzie w Gorkim w 1971 roku[13]. Formalnie przyjęto ją na uzbrojenie 13 kwietnia 1972 roku, a w 1973 roku ukończono próby wojskowe[4]. Była ona wyposażona w radar RP-25 Smiercz-2A i aparaturę automatycznego naprowadzania na cel oraz przenosiła cztery pociski R-40[13].
W listopadzie 1976 roku władze zdecydowały o modernizacji wyposażenia myśliwca i w 1978 roku pojawiła się wersja MiG-25PD (D od dorabotannyj – dopracowany)[13]. Miała ona radar Sapfir-25 o lepszych parametrach i mogła przenosić także pociski bliskiego zasięgu R-60 dla samoobrony[13]. W latach 1979-82 podczas remontów doprowadzano do tego standardu samoloty MiG-25P, noszące oznaczenie MiG-25PDS[13]. Istniały też nieliczne odmiany MiG-25PDSG z aparaturą zakłócającą walki elektronicznej oraz MiG-25PDZ z instalacją do tankowania powietrzu[13]. Wersje myśliwskie produkowano do 1984 roku[14].
Wersja MiG-25PU była dwumiejscową nieuzbrojoną wersją szkolno-treningową, analogiczną do wersji MiG-25RB, z drugą kabiną instruktora umieszczoną niżej w przebudowanym nosie kadłuba zamiast radaru[15]. Produkowano je od 1971 roku[15].
Zastosowanie edytuj
Samolot najpierw trafił do służby w lotnictwie radzieckim w wersji rozpoznawczej w 1969 roku, począwszy od 10 samodzielnego rozpoznawczego pułku lotniczego (10 ORAP)[16]. Zadebiutował bojowo jesienią 1971 roku, kiedy cztery samoloty bez znaków rozpoznawczych przebazowano do Kairu w Egipcie, pilotowane przez radzieckich pilotów i obsługiwane przez radzieckich techników[16]. Do 1972 roku przeprowadziły 13 lotów rozpoznawczych nad Izraelem, bez strat[16]. Myśliwce przechwytujące weszły do użycia od kwietnia 1970 roku, początkowo w pułkach położonych w pobliżu zakładów w Gorkim[17]. Używany był w ZSRR, Algierii, Bułgarii (4 samoloty; wycofany), Indiach, Iraku, Libii, Syrii, a w latach 1971-1975 w Egipcie.
Na samolocie E-266 oraz E-266M w latach 1965-1976 ustalono 25 rekordów świata, m.in. prędkości 2980 km/h i wznoszenia 25 000 m w 2,5 min. 31 sierpnia 1977 roku pilot doświadczalny Aleksandr Fiedotow wzniósł się zmodyfikowanym Mig-25 E-266M na wysokość 37 650 m (123 523,58 stóp).
6 września 1976 roku porucznik pilot Wiktor Bielenko zdezerterował ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, przelatując odrzutowcem MiG-25 z Czugujewki, gdzie stacjonował, na lotnisko w Hakodate. Po lądowaniu amerykańscy i japońscy inżynierowie rozmontowali samolot na części, aby uzyskać o nim możliwie najwięcej informacji (w takim stanie zwrócono go potem do Związku Radzieckiego). Bielenko ukradł też ściśle tajne dokumenty techniczne[18]. Wymusiło to opracowanie zmodernizowanej wersji myśliwca MiG-25PD[19].
Wojska lotnicze Iraku wykorzystywały samoloty MiG-25 podczas pierwszej wojny w Zatoce Perskiej. 17 stycznia 1991 roku iracki myśliwiec tego typu strącił amerykański F/A-18C Hornet; pilot, komandor podporucznik Scott Speicher, zginął[20].
Wersje edytuj
- E-266 – wersja rekordowa
- E-266M – ulepszona wersja rekordowa
- MiG-25P – przechwytujący (kod NATO Foxbat-A)
- MiG-25PD / PDS – przechwytujący (kod NATO Foxbat-D)
- MiG-25R / RBK / RB / RBS /RBW /RBT – rozpoznawczy i rozpoznawczo bombowy (kod NATO Foxbat-B)
- MiG-25PU / RU – wersja dwumiejscowa treningowa (kod NATO Foxbat-C)
- MiG-25BM- jednomiejscowy samolot w wersji przełamywania obrony powietrznej, uzbrojony w pociski powietrze-ziemia Ch-58 (przeciwradarowy) i Ch-31
Wypadki edytuj
- 2 marca 1989 roku rozbił się samolot szkolny Mig-25RU. Zginęło dwóch pilotów radzieckich: kapitan Wiktor Grinik i porucznik Anatolij Zigolienko. Przy drodze Stary Otok – Oława postawiono pomnik, z którego do dnia dzisiejszego pozostał tylko fundament[21].
- 11 listopada 2014 roku około godziny 18:30 podczas rutynowego lotu treningowego rozbił się myśliwiec MiG-25 algierskich wojsk lotniczych. Lot odbywał się nad centralnym poligonem lotniczym Hassi Bahbah. Do wypadku doszło w rejonie Zmalet El Emir Abdelkader w prowincji Tiaret, około 200 kilometrów na południe od Algieru. Pilot myśliwca zdołał się katapultować i przeżył[22].
Przypisy edytuj
- ↑ Piotr Butowski, Samoloty MiG, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 257, 258, ISBN 83-206-0606-3, OCLC 69478252.
- ↑ a b Mikołajczuk i Gruszczyński 2010a ↓, s. 39.
- ↑ a b c d Mikołajczuk i Gruszczyński 2010a ↓, s. 41.
- ↑ a b c Jakubowicz 2010 ↓, s. 9-10.
- ↑ Jakubowicz 2010 ↓, s. 9.
- ↑ Jakubowicz 2010 ↓, s. 11.
- ↑ a b c d Mikołajczuk i Gruszczyński 2010a ↓, s. 42-43.
- ↑ a b c d e f g h Mikołajczuk i Gruszczyński 2010a ↓, s. 43-45.
- ↑ a b c d e f g Mikołajczuk i Gruszczyński 2010a ↓, s. 46.
- ↑ a b c Mikołajczuk i Gruszczyński 2010b ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e Mikołajczuk i Gruszczyński 2010b ↓, s. 54.
- ↑ a b Mikołajczuk i Gruszczyński 2010b ↓, s. 56.
- ↑ a b c d e f Jakubowicz 2010 ↓, s. 14-15.
- ↑ Jakubowicz 2010 ↓, s. 19.
- ↑ a b Jakubowicz 2010 ↓, s. 15, 18.
- ↑ a b c Jakubowicz 2010 ↓, s. 22.
- ↑ Jakubowicz 2010 ↓, s. 24.
- ↑ Yefim Gordon: MiG-25 'Foxbat' MiG-31 'Foxhound': Russia's Defensive Front Line. Leicester: Midland Publishing, 1997, s. 51–52. (ang.).
- ↑ Jakubowicz 2010 ↓, s. 24-25.
- ↑ Jacek Zemło: Hornet kontra MiG-25. Nowe fakty z „Pustynnej Burzy”. Konflikty.pl, 17 stycznia 2017. [dostęp 2017-01-19].
- ↑ http://mig25.netpak.pl mig25.netpak.pl
- ↑ ROZBIŁ SIĘ ALGIERSKI MIG-25
Bibliografia edytuj
- F. Crosby: Samoloty myśliwskie świata
- Piotr Butowski, Samoloty MiG, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, ISBN 83-206-0606-3, OCLC 69478252.
- Piotr Butowski: Lotnictwo wojskowe Rosji. Warszawa: Lampart, 1996, s. 24-35, seria: Ilustrowana encyklopedia techniki wojskowej. T. 1. ISBN 83-902554-5-6. OCLC 643130856.
- Marian Mikołajczuk, Jerzy Gruszczyński. MiG-25RB. Niezwykły czterdziestolatek. 1. „Lotnictwo”. Nr 6/2010. XIII (111), czerwiec 2010. Magnum-X. ISSN 1732-5323.
- Marian Mikołajczuk, Jerzy Gruszczyński. MiG-25RB. Niezwykły czterdziestolatek. 2. „Lotnictwo”. Nr 7/2010. XIII (112), lipiec 2010. Magnum-X. ISSN 1732-5323.
- N. Jakubowicz. Mnogocelewoj samolot MiG-25. „Awiakollekcyja”. 5/2010, 2010. Moskwa: Riedakcyja żurnała «Modelist-konstruktor». (ros.).