Monastyr Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach

Monastyr Zaśnięcia Matki Bożej[1] (biał. Свята-Успенскі манастыр) – prawosławny stauropigialny[2] męski klasztor w Żyrowiczach. Założony w 1493 na miejscu, gdzie w niewyjaśniony sposób miała pojawić się Żyrowicka Ikona Matki Bożej, w latach 1613–1839 należał do unickiego zakonu bazylianów.

monastyr Zaśnięcia Matki Bożej
Свята-Успенскі манастыр
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Miejscowość

Żyrowicze

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny
(Egzarchat Białoruski)

Rodzaj klasztoru

monaster

Eparchia

stauropigia

Biskup nowogródzki i słonimski

Guriasz (Apalko)

Klauzura

nie

Typ monasteru

męski

Obiekty sakralne
Sobór

Zaśnięcia Matki Bożej

Cerkiew

św. Mikołaja

Cerkiew

św. Grzegorza

Fundator

Aleksander Sołtan

Styl

barokowy, klasycystyczny

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Żyrowicze, monaster Zaśnięcia Matki Bożej”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Żyrowicze, monaster Zaśnięcia Matki Bożej”
Ziemia53°00′52″N 25°20′42″E/53,014444 25,345000
Strona internetowa

Na terenie klasztoru mieści się siedziba Mińskiej Akademii Duchownej i seminarium duchownego[3].

Historia

edytuj

Klasztor prawosławny

edytuj

Według tradycji prawosławnej monastyr w Żyrowiczach został ufundowany w celu upamiętnienia objawienia maryjnego[4], jakie miało miejsce w 1470[2]. Dwaj pastuszkowie zobaczyli wówczas na gruszy, w majątku Aleksandra Sołtana, ikonę Matki Bożej emitującą nadprzyrodzony blask[2]. Sołtan zabrał ikonę do swojego domu, lecz nie potraktował poważnie opowieści o jej pojawieniu się na drzewie. Na drugi dzień okazało się, że wizerunek ponownie pojawił się w pierwotnym miejscu. Sołtan nakazał wówczas wznieść w tym miejscu cerkiew Matki Bożej[2]. Ikona zyskała sławę cudotwórczej, Żyrowicze stały się miejscem pielgrzymek[2]. W 1493 przy cerkwi powstał monastyr[2], uposażony przez Sołtanów[4]. W 1520 jego zabudowania zostały zniszczone w pożarze. Według tradycji ikona została cudownie uratowana i odnaleziona przez mieszkańców na kamieniu w Żyrowiczach[2].

Na miejscu zniszczonej cerkwi wzniesiony został kamienny sobór Zaśnięcia Matki Bożej, następnie wielokrotnie przebudowywany. W XVII w. wzniesiono także cerkiew na miejscu kamienia, gdzie odnaleziono ikonę po pożarze[2].

Klasztor unicki

edytuj

Po przejściu Sołtanów na katolicyzm rodzina ta zrzekła się prawa ktitorstwa w stosunku do monastyru żyrowickiego. W rezultacie w 1613 klasztor przeszedł z Kościoła prawosławnego we władanie unickiego zakonu bazylianów i przez kolejne dwa stulecia był znaczącym unickim ośrodkiem religijnym[4]. Przejęcie monastyru przez unitów odbiło się szerokim echem w Rzeczypospolitej[5].

W 1726 papież Benedykt XIII wyraził zgodę na koronację Żyrowickiej Ikony Matki Bożej jako cudownego obrazu. Koronacja nastąpiła w 1730. Ceremonii w klasztorze w Żyrowiczach przewodniczył unicki metropolita kijowski Atanazy Szeptycki[4]. W okresie administrowania klasztorem przez bazylianów został on rozbudowany, m.in. w 1760 wzniesiono nowy sobór Zaśnięcia Matki Bożej, w 1672 cerkiew Objawienia Pańskiego, a w 1700 cerkiew św. Jerzego[6]. W 1810 monastyr został rezydencją greckokatolickich biskupów brzeskich. W 1828 powstało przy nim seminarium duchowne[4].

Klasztor prawosławny

edytuj

Po synodzie połockim w 1839, na mocy którego doszło do likwidacji unii na ziemiach litewskich i białoruskich, monastyr ponownie przeszedł we władanie mnichów prawosławnych. Został również rezydencją prawosławnych biskupów wileńskich i litewskich, zaś działające w nim seminarium kształciło odtąd kandydatów na duchownych prawosławnych. Funkcje te monastyr pełnił przez sześć lat, do 1845, następnie rezydowali w nim wikariusze tejże eparchii[4].

W XIX w. monastyr był ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, przyciągającym pątników przede wszystkim na święta Opieki Matki Bożej i Zaśnięcia Matki Bożej. Klasztor prowadził szkołę psalmistów oraz placówkę kształcenia podstawowego. W II połowie XIX w. całość zabudowań monastyrskich została wyremontowana. Zakonnicy prowadzili sierociniec dla chłopców[4].

W 1915 mnisi udali się na bieżeństwo, zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Bożej, klasztorne archiwum i część wyposażenia świątyń. Utensylia cerkiewne i ikony zdeponowano w piwnicy soboru Opieki Matki Bożej na Fosie w Moskwie, zaś archiwum w Noworosyjsku. W czasie I wojny światowej w monastyrze stacjonowały wojska niemieckie, które zamieniły część zabudowań na więzienie, zaś ikonostas w cerkwi św. Mikołaja zniszczyły na opał[6].

 
Żyrowicka Ikona Matki Bożej

Po zakończeniu działań wojennych mnisi wrócili do Żyrowicz i ponownie zorganizowali wspólnotę. Na jej czele stanął archimandryta Tichon (Szarapow). W okresie międzywojennym funkcjonowanie klasztoru było utrudnione – Kościół katolicki domagał się przekazania mu majątku monastyru, zaś wojewoda nowogródzki traktował go jako ośrodek antypolskiej agitacji. Przełożony klasztoru faktycznie reprezentował poglądy zdecydowanie antypolskie i z tego powodu został ostatecznie zatrzymany, usunięty we wspólnoty i deportowany do Niemiec[7]. W 1921 większa część majątku klasztornego oraz jego budynków mieszkalnych i gospodarczych została przejęta przez państwo polskie (część otrzymała następnie parafia katolicka oraz szkoła rolniczo-leśna), przez co sytuacja materialna wspólnoty znacząco się pogorszyła[6]. W skład kompleksu klasztornego wchodziły wówczas sobór Zaśnięcia Matki Bożej, cerkwie Objawienia Pańskiego i św. Mikołaja oraz drewniana cerkiew św. Jerzego, jak również trzy budynki mieszkalne i kilka obiektów gospodarczych[6]. W 1934, gdy Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego poprosiło wojewodów o listę prawosławnych klasztorów, które ich zdaniem należałoby zlikwidować, wojewoda nowogródzki nie wskazał monastyru w Żyrowiczach, podkreślając, że jest on ubogi, a jego mieszkańcy nie prowadzą antypolskiej działalności[6]. Remonty świątyń, będących w bardzo złym stanie technicznym, dofinansowało starostwo w Słonimiu. W 1937 przełożony klasztoru, archimandryta Benedykt (Bobkowski), zainicjował organizowanie procesji z cudowną ikoną po okolicznych cerkwiach[6].

Klasztor w Żyrowiczach, jako jedyny męski monastyr na Białorusi, był czynny także w okresie radzieckim[2]. Współcześnie (XXI w.) jest klasztorem stauropigialnym, podlegającym bezpośrednio egzarsze Białorusi[2].

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Polski egzonim przyjęty na 125. posiedzeniu KSNG.
  2. a b c d e f g h i j Свято-Успенский Жировичский ставропигиальный мужской монастырь
  3. Минская Духовная Академия
  4. a b c d e f g Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 45–46. ISBN 978-83-7431-127-4.
  5. Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 258. ISBN 83-60456-02-X.
  6. a b c d e f Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 193–197. ISBN 978-83-7431-127-4.
  7. Grzegorz Jacek Pelica, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918–1939), Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 394, ISBN 978-83-925882-0-7, OCLC 177030699.