Nysa Szalona
Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona[2] lub Szalona Nissa[3]; niem. Wüthende Neisse[2] lub Wütende Neisse[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy[5] o długości 53,54 km[6].
| ||
 Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim | ||
| Kontynent | Europa | |
| Państwo |  Polska
| |
| Lokalizacja | woj. dolnośląskie | |
| Rzeka | ||
| Długość | 53,54 km | |
| Powierzchnia zlewni | ok. 400 km² | |
| Źródło | ||
| Miejsce | Domanów | |
| Współrzędne | 50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297 | |
| Ujście | ||
| Recypient | rzeka Kaczawa | |
| Miejsce | na zachód od Dunina | |
| Wysokość | 139,5 m n.p.m.[1] | |
| Współrzędne | 51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111 | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
_(2).jpg)
.jpg)
Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.
Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wysokiej na około 18–23 m ponad lustrem rzeki, stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia występuje jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu[7].
HistoriaEdytuj
 |
Ta sekcja od 2017-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Rzeka odegrała dużą rolę w bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie a nawet całe armaty. Po bitwie wycofując się Francuzi stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka więc większość ludzi utonęła.
W latach 1974–1978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-16].
- ↑ a b Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 157.
- ↑ Szalona Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 772.
- ↑ Wolfgang Pfeiffer: Die Wütende Neisse (niem.). 2011-04-04. [dostęp 2018-01-07].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. s. 189. [dostęp 2017-07-16].
- ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-16].
- ↑ Polska Niezwykła, Złoże haloizytu
BibliografiaEdytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
- Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Rzeka Nysa Szalona - Wütende Neiße na portalu polska-org.pl