Obrost gwiazdkowaty

Obrost gwiazdkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	pałecznikowce
Rodzina	obrostowate
Rodzaj	obrost
Gatunek	obrost gwiazdkowaty
	Nazwa systematyczna
	Physcia stellaris (L.) Nyl.; Act. Soc. linn. Bordeaux 21: 307 (1856)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Obrost gwiazdkowaty (Physcia stellaris (L.) Nyl. – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Physcia, Physciaceae, Caliciales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1753 r. przez Karola Linneusza jako Lichen stellaris (porost gwiazdkowaty). Do rodzaju Physcia przeniósł go w 1856 r. William Nylander i nazwa nadana przez tegoż autora jest według Index Fungorum prawidłowa.

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[3]:

Anaptychia tenella (Scop.) A. Massal. 1853
Anaptychia stellaris (L.) A. Massal. 1853
Borrera stellaris (L.) Mudd 1860
Dimelaena stellaris (L.) Norman 1853
Geissodea stellaris (L.) J. St.-Hil. 1805
Hagenia stellaris (L.) De Not. 1846
Imbricaria stellaris (L.) DC. 1805
Lichen stellaris L. 1753
Lobaria stellaris (L.) Hoffm. 1796
Parmelia stellaris (L.) Ach. 1803
Parmelia stellaris var. rosulata Ach. 1810
Physcia retrogressa Stirt. 1876
Squamaria stellaris (L.) Frege 1812
Xanthoria stellaris (L.) Horw. 1912

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Morfologia

Plecha listkowata, tworząca rozetki o średnicy do 7 cm. Jest głęboko wcinana i ściśle przylegająca do podłoża. Czasami sąsiednie plechy zlewają się z sobą. Odcinki plechy mają szerokość 0,3-3 mm, mogą być od siebie oddalone, przylegające lub zachodzące. Są widełkowato lub nieregularnie wcinane i wypukłe. Górna powierzchnia o barwie białawej lub szarej, matowa, bez soraliów i izydiów, zazwyczaj nieoprószona i bez plamek. Dolna powierzchnia plechy ma barwę od białawej do jasnobrunatnej i posiada nieliczne chwytniki o tej samej barwie. Górna warstwa plechy zbudowana jest z pseudoparenchymy. Rdzeń biały, znajdują się w nim glony protokokkoidalne^[4]^[5].

Reakcje barwne: Kora: K+ żółty, C–, KC–, P+ żółty. Rdzeń K–, C–, KC–, P–^[6].

Owocniki występują zazwyczaj licznie. Są to lekanorowe apotecja o średnicy 1–5 mm. Mają płaskie tarczki o barwie ciemnobrunatnej lub brunatnoczarnej, czasami niebieskawo oprószone i gładki lub karbowany brzeżek. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, brunatnych askospor o zgrubiałych ścianach. Mają rozmiar 15–23 × 7–13 μm^[4]. Występują także mniej lub bardziej liczne pyknidy. Powstają w nich konidiospory o rozmiarach 4–6 × 1 μm^[6].

Kwasy porostowe: w górnej korze występuje atranorin^[6].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. W Europie północna granica jego zasięgu przebiega przez Islandię i najdalej na północ wysunięte skrawki Półwyspu Skandynawskiego. Na Grenlandii go brak, ale występuje na leżącej u jej zachodnich wybrzeży wyspie Disko^[7]. W Polsce występuje na całym obszarze kraju i jest dość częsty^[4].

Rośnie na korze drzew liściastych na terenach otwartych, poza zwartymi kompleksami leśnymi^[4]. Często rośnie razem ze złotorostem ściennym (Xanthoria parietina).

Czasami na plesze obrostu gwiazdkowatego można zobaczyć różowe grudki. Są to sporodochia pasożytującego na nim grzyba Illosporiopsis christiansenii^[8].

Gatunki podobne

Liczne apotecja, rozmiary i brak reakcji miąższu z KOH odróżnia ten gatunek od innych obrostów^[6]. Podobny morfologicznie jest obrost sinawy (Physcia aipolia). Można go odróżnić po białych plamkach na plesze, oraz reakcjami barwnymi: miąższ pod wpływem KOH barwi się na żółto. W Polsce jest rzadki^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-13] (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ Grzegorz Gajkowski. Obrost gwiazdkowaty. [dostęp 2015-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-06)].
↑ ^a ^b ^c ^d North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-05].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-01-10].
↑ Images of British Lichenicolous Fungi. [dostęp 2016-10-10].

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-13] (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[5] Grzegorz Gajkowski. Obrost gwiazdkowaty. [dostęp 2015-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-06)].

[herbaria-6] North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-05].

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2015-01-10].

[8] Images of British Lichenicolous Fungi. [dostęp 2016-10-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]