Orzeł sawannowy[4] (Aquila rapax) – gatunek dużego, osiadłego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską i Azję Południową, izolowane populacje w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie[3]. Narażony na wyginięcie.

Orzeł sawannowy
Aquila rapax[1]
(Temminck, 1828)
Ilustracja
Orzeł sawannowy w Parku Narodowym Serengeti
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Accipitrini

Rodzaj

Aquila

Gatunek

orzeł sawannowy

Synonimy
  • Falco rapax Temminck, 1828[2]
Podgatunki
  • A. r. vindhiana Franklin, 1831
  • A. r. belisarius (J. Levaillant, 1850)
  • A. r. rapax (Temminck, 1828)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Systematyka

edytuj

Dawniej uważano, że orzeł sawannowy jest blisko spokrewniony z wędrownym orłem stepowym (Aquila nipalensis) i obie formy zaliczano do jednego gatunku. Różnią się jednak w zakresie DNA, morfologii, zachowania i ekologii[2][5].

Podgatunki
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia trzy podgatunki A. rapax[6]:

Morfologia

edytuj
Cechy gatunku
Nieco mniejszy i jaśniejszy od orła stepowego, nie ma jasnego podgardla. Upierzenie brązowe, ciemniejsze na skrzydłach i ogonie, jasne na grzbiecie. Ogon poprzecznie prążkowany. Osobniki młodociane ubarwione mniej kontrastowo.
Wymiary średnie
dł. ciała ok. 60–75 cm[2]
rozpiętość skrzydeł 159–183 cm[2]
waga ok. 1600–3100 g[2]

Ekologia i zachowanie

edytuj
Biotop
Step, otwarte, zadrzewione tereny, sawanna i półpustynie[2].
 
Jaja z kolekcji muzealnej
Lęgi
Orły sawannowe są monogamiczne, łączą się w pary na całe życie. Zwykle okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca. Gniazdo zwykle mieści się na drzewie, także na słupie telekomunikacyjnym. Samiec znosi materiały, zaś samica buduje. Jeden lęg w roku, w zniesieniu 1 do 3 jaj znoszonych co 3 dni. Samica wysiaduje je przez blisko 45 dni. Kiedy młode mają 76–85 dni, są już w pełni opierzone. Stają się lotne w wieku 10 tygodni, ale jeszcze przez kolejne 5 powracają do gniazda i polegają na pokarmie od rodziców. Młode są wobec siebie agresywne i szczególnie w pierwszych dniach życia mogą zabić młodsze rodzeństwo. Dojrzałość płciową orły sawannowe osiągają po 3 lub 4 latach życia[7].
Pożywienie
Owady, padlina i drobne kręgowce, na przykład gryzonie[7].

Status

edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2018 roku uznaje orła sawannowego za gatunek narażony (VU – vulnerable); wcześniej, od 1988 roku miał on status gatunku najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność światowej populacji szacuje się na 100–200 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[3].

Przypisy

edytuj
  1. Aquila rapax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f Kemp, A.C. & Kirwan, G.M.: Tawny Eagle (Aquila rapax). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-03)].
  3. a b c Aquila rapax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. a b c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-11].
  5. Species account: Tawny Eagle Aquila rapax. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-11]. (ang.).
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-11]. (ang.).
  7. a b Westphal, J.: Aquila rapax. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2007. [dostęp 2015-08-03].

Linki zewnętrzne

edytuj