Pasynki (gmina)
Pasynki (ros. Пасынковская волость, lit. Pasynkų valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1861–1934 oraz 1952–1954 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Pasynki[2][3].
| gmina wiejska | |||||
| 1861–1934 i 1952–1954[1] | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |
1861–1915: gub. grodzieńska | ||||
| Powiat | |||||
| Data powstania |
1 stycznia 1861; | ||||
| Data likwidacji |
1 października 1934; | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1921) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny (1954) | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975  | |||||
 52°48′N 23°19′E/52,802222 23,308611
| |||||
Pierwsza odsłona
edytujImperium Rosyjskie
edytujGmina zbiorowa Pasynki powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Pasynki obejmowała 34 miejscowości i zamieszkiwało ją 5130 osób[2].
I wojna światowa
edytujPodczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)[4], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych; zmieniły się też granice gmin. W odniesieniu do gminy Pasynki[5][6][7]:
- południowe pasmo gminy Pasynki włączono do gminy Orla (Hołody, Szczyty-Nowodwory, Zbucz),
- do gminy Pasynki włączono zachodnią część zniesionej gminy Rajsk (Deniski, Knorozy, Ploski),
- do gminy Pasynki włączono wschodnią część zniesionej gminy Klejniki (Istok, Klejniki, Lachy).
Podział ten w dużej mierze zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską[8].
II Rzeczpospolita
edytujW okresie międzywojennym gmina Pasynki należała do powiatu bielskiego w nowo utworzonym województwie białostockim[3].
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gmina Pasynki liczyła 39 wsi, kolonii i małych osad. Zamieszkiwały ją 5342 osoby. Większość mieszkańców gminy w liczbie 3802 osób zadeklarowała narodowość białoruską (72% ogółu mieszkańców gminy). Pozostali podali kolejno: narodowość polską (1518 osób; 28% ogółu mieszkańców) i żydowską (22 osoby). Pod względem wyznaniowym dominowali prawosławni (5101 osób; 95% wszystkich mieszkańców); pozostali zadeklarowali kolejno: wyznanie rzymskokatolickie (208 osób; 4% mieszkańców), wyznanie mojżeszowe (32 osoby) i brak wyznania (1 osoba)[9].
16 października 1933 gminę Pasynki podzielono na 24 gromady: Czyże, Deniski, Hukowicze, Istok, Klejniki, Knorozy, Kotły, Kożyno, Krzywa, Lachy, Leniewo, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Ploski, Podrzeczany, Saki, Sobótka, Stupniki, Treszczotki, Widowo i Zubowo[10].
Gminę Pasynki zniesiono z dniem 1 października 1934, po czym jej obszar wszedł w skład[11]:
- nowej gminy Bielsk – gromady Deniski, Hukowicze, Knorozy, Kotły, Kożyno, Leniewo, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Ploski, Saki, Sobótka, Stupniki, Treszczotki, Widowo i Zubowo,
- nowej gminy Hajnówka – gromada Leniewo,
- gminy Narew – gromady Istok, Klejniki i Lachy,
- gminy Orla – gromady Czyże, Krzywa i Podrzeczany.
Druga odsłona
edytujGminę reaktywowano 1 lipca 1952, w znacznie mniejszej odsłonie, w powiecie bielskim w województwie białostockim, w związku z kolejną wielką restrukturyzacją administracyjną powiatu. W jej skład weszły[12]:
- z części zniesionej gminy Bielsk – gromaday Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Saki, Sobótka, Treszczotki i Zubowo,
- z części (niezniesionej) gminy Orla – gromada Krzywa.
W dniu powołania gmina składała się zatem z 10 gromad: Krzywa, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Saki, Sobótka, Treszczotki i Zubowo[13].
1 stycznia 1954 roku do gminy Pasynki przyłączono jeszcze gromadę Kożyno z gminy Klejniki[14], zwiększając tym samym liczbę gromad do 11.
Gminę zniesiono ostatecznie 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[15]:
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 w związku z kolejnym reaktywowaniu gmin[16][17].
Przypisy
edytuj- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską.
- ↑ a b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
- ↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
- ↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
- ↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 34 (25).
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).