Pawlikowice (województwo małopolskie)

wieś w województwie małopolskim

Pawlikowicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Wieliczka[4].

Pawlikowice
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wielicki

Gmina

Wieliczka

Liczba ludności (2022)

1597[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-020[3]

Tablice rejestracyjne

KWI

SIMC

0341155

Położenie na mapie gminy Wieliczka
Mapa konturowa gminy Wieliczka, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pawlikowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Pawlikowice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pawlikowice”
Położenie na mapie powiatu wielickiego
Mapa konturowa powiatu wielickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Pawlikowice”
Ziemia49°57′42″N 20°03′21″E/49,961667 20,055833[1]
Strona internetowa
Kościół w Pawlikowicach

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Położenie

edytuj

Pawlikowice są położone na południe od Wieliczki, zajmując obszar 3 km². Na południu sąsiadują z Raciborskiem, na zachodzie z Koźmicami Małymi oraz Koźmicami Wielkimi, na północy z Sierczą i Rożnową, natomiast od strony wschodniej z Mietniowem. Ostatnia miejscowość wraz z Chorągwicą należą do pawlikowickiej parafii rzymskokatolickiej.

Obszar sołectwa położony jest w dorzeczu rzeki Wilgi, która przepływa przez środek miejscowości. Wieś położona jest na pagórkowatych wzniesieniach Pogórza Wielickiego.

Przez Pawlikowice prowadzi droga wojewódzka nr 964. Sąsiedztwo Wieliczki i Krakowa sprawia, że drogą migracji zwiększa się liczba mieszkańców, obecnie szacowana na ok. 1200 osób.

Przez miejscowość przebiega Ariański Szlak w Wieliczce.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Pawlikowice[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0341161 Klin część wsi
0341178 Kopalina część wsi
0341184 Na Mostkach część wsi
0341190 Nawsie część wsi
0341215 Pode Dworem część wsi
0341209 Pod Laskowcem część wsi
0341221 Taszyce część wsi
0341238 Zabrze część wsi

Historia

edytuj

Najstarszy zapis nazwy Pawlikowice pochodzi z 1376. Na obecnym obszarze miejscowości istniała osobna wieś Taszyce, później włączona do Pawlikowic. Wieś zamieszkiwali szlachcice m.in.: Teodoryk z Pawlikowic herbu Nowina (1415), Wojciech z Taszyc herbu Ławszowa (1421), Jan z Taszyc herbu Szarza (1428), Mikołaj dziedzic Taszyc (1434), Jan dziedzic Taszyc (1454), Wojciech i Grzegorz z Taszyc herbu Nowina (1459), Wojciech i Jan Jaczowiczowie (1496) oraz Jan, syn Dzierżka z Taszyc – rajca wielicki (1429). Na przełomie XIV i XV w. powstał folwark. Właścicielami wsi zostali Morsztynowie, należeli do wspólnoty braci polskich i założyli zbór. W Pawlikowicach w 1583 roku przez 4 lata Krzysztof Morsztyn Starszy udzielał schronienia Faustowi Socynowi, który ożenił się z córką Krzysztofa – Elżbietą, która urodziła mu jedyne dziecko – Agnieszkę. Kolejnymi właścicielami dworu zostali Blankensteinowie, Monkulscy, Miętuszewscy oraz Grossowie. W 1897 roku zadłużony dwór przejęła Wielicka Kasa Oszczędności, a następnie Towarzystwo „Powściągliwość i Praca”. W 1903 roku stary zespół dworski zakupili michalici, organizując tutaj nowicjat zakonny oraz zakład wychowawczy dla chłopców ze szkołą zawodową i warsztatami rzemieślniczymi[potrzebny przypis].

W 1951 r. władze państwowe usunęły stąd nowicjat i szkołę, a w budynkach urządziły dom pomocy społecznej.[7] Sytuacja po 1989 r. pozwoliła zakonnikom założyć na nowo placówkę wychowawczą. W 1993 powstał Dom Dziecka "Moja Rodzina", gdzie obecnie przebywa blisko 30 chłopców.[8]

Urodził się tu Feliks Jan Marian Gross-Korczyński (1896–1978) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Kościół

edytuj

Od 1921 r. w Pawlikowicach istniała kaplica, w której duszpasterstwo prowadzili księża michalici. W 1951 r. kardynał Adam Stefan Sapieha erygował tu parafię. W latach 1989–1991 wybudowano nowy kościół. Kamień węgielny z Góry Gargano wmurował 29 września 1991 r. bp Stanisław Smoleński.[9]

Dwupoziomowy kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła (w dolnej części znajduje się sala widowiskowa), konsekrowany 29 września 2001 roku przez kard. Franciszka Macharskiego, a także dom dziecka „Moja Rodzina”. Z wsią związane jest życie michalitów: Władysława Błądzińskiego i Wojciecha Nierychlewskiego, beatyfikowanych 13 czerwca 1999 roku przez papieża Jana Pawła II w grupie 108 polskich męczenników.

W 2021 r., w 100. rocznice zatwierdzenia zgromadzenia poświęcono przy kościele Grotę św. Michała Archanioła.[10]

W podziemiach kościoła parafialnego znajduje się sala teatralno – widowiskowa mogąca pomieścić 200 osób. Odbywają się w niej spektakle teatralne, a także projekcje filmowe.

Od roku 1910 w Pawlikowicach działa amatorski teatr, który w 2016 roku przekształcił się w stowarzyszenie Amatorski Teatr imienia kardynała Karola Wojtyły.

Ludzie związani z Pawlikowicami

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98519
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 906 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Wieś Pawlikowice w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-27] (pol.).
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. Dom Dziecka "Moja Rodzina" w Pawlikowicach [online], seminarium.michalici.pl [dostęp 2022-09-10] (pol.).
  8. Redakcja, Przybyli, by wychowywać [online], Dziennik Polski, 3 października 2003 [dostęp 2022-09-10] (pol.).
  9. Miasto Wieliczka [online], www.wieliczka.eu [dostęp 2022-09-10].
  10. Jolanta Białek, Pawlikowice. 100-lecie zakonu Michalitów. Poświęcono grotę św. Michała Archanioła [ZDJĘCIA] [online], Dziennik Polski, 28 września 2021 [dostęp 2022-09-10] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Wieliczka Przewodnik 2006-2007, ISBN 83-921562-2-6.
  • Szczęsny Potocki, Arjanie polscy, Lwów 1906
  • Ród Morstinów i jego zasługi dla Wieliczki, wielickiej Kopalni Soli, Raciborska, okolicy. 63 zeszyt Biblioteczki Wielickiej pod red. Jadwigi Dudy
  • Kot Stanisław, Ideologia polityczna i społeczna Braci Polskich zwanych arjanami, wyd. Kasy Mianowskiego, Warszawa 1932
  • Baza właścicieli i dóbr ziemskich