Pigafetta

Pigafetta
	; Pigafetta wyniosła
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	arekowce
Rodzina	arekowate
Rodzaj	pigafetta
	Nazwa systematyczna
	Pigafetta (Blume) Beccari; Malesia 1: 89. 1877
	Typ nomenklatoryczny
	P. filaris (Giseke) Beccari
Synonimy
	Lophospatha Burret; Salakka Reinw. ex Blume; Zalacca Rumph.;
	Lophospatha Burret; Salakka Reinw. ex Blume; Zalacca Rumph.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pigafetta^[6] (Pigafetta (Blume) Becc.) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych, czyli palm (Arecaceae). Obejmuje dwa gatunki^[5]^[7]^[8]^[9]. Pigafetta wyniosła P. elata jest endemitem wyspy Celebes w Indonezji, a P. filaris rośnie na Molukach i Nowej Gwinei^[10].

Oba gatunki są pionierskie – nasiona kiełkują w przypadku dostępu światła – w efekcie palmy te spotykane są w lukach drzewostanu, na pogorzeliskach, porzuconych polach, na osuwiskach, na polach lawowych i brzegach rzek i obrzeżach lasów^[10]^[6]. Rosną do 1500 m n.p.m.^[10] Roczne przyrosty na wysokość sięgają 1,2 m^[6]. Ze względu na szybki wzrost sadzone są w formie reprezentacyjnych alei wzdłuż dróg na nowo budowanych osiedlach, uprawiane poza tym są jako ozdobne w parkach i na terenach rekreacyjnych^[6]. Długie kłodziny są cenionym materiałem konstrukcyjnym, dawniej stosowane były zwłaszcza do budowy rusztowań^[6], wciąż wykorzystywane są do budowy domostw, mebli i posadzek^[10].

Nazwa rodzaju upamiętnia podróżnika, uczestnika i kronikarza wyprawy dookoła świata Ferdynanda Magellana – Antonio Pigafettę^[6]^[10].

Morfologia edytuj

Pokrój: Bardzo wysokie (osiągające 50 m wysokości), masywne i prosto rosnące palmy. Młode części pędu gęsto kolczaste w węzłach. Kolce są cienkie, elastyczne i długie. Międzywęźla na młodych częściach pędu nagie, gładkie i zielone, z wiekiem drewniejące i brązowiejące. Ślady liściowe okazałe. U nasady pnia często wyrastają ościste korzenie przybyszowe. Korowa część pędu bardzo twarda, z kolei rdzeń miękki^[7]^[10].

Liście: Pierzastozłożone, silnie wygięte, skupione w pióropusz na szczycie pędu. Odpadają wraz z pochwami liściowymi – stąd pień gładki. Ogonek liściowy (prawdziwy obecny tylko u P. elata), pochwa liściowa i oś liścia pokryte są elastycznymi kolcami wyrastającymi w szeregach. Listki liczne, wydłużone, z pojedynczym, tęgim kilem, na brzegu z krótkimi ośćmi i długą ością na przedłużeniu żyłki centralnej. Jednolicie ubarwione z obu stron^[7]^[10].

Kwiaty: Skupione w kwiatostany wyrastające między liśćmi. Palmy te są dwupienne – na różnych osobnikach rozwijają się tylko kwiaty męskie albo żeńskie. Rozgałęzienia kwiatostanu są jedno i dwukrotne, te zakończone kwiatami w dolnej części są nagie (mają formę szypułek). Kwiaty męskie są symetryczne. Zawierają trójlistkowy zewnętrzny i taki sam wewnętrzny okółek okwiatu (listki okółka zewnętrznego są szerokie i krótkie, wewnętrznego dłuższe i węższe^[10]) oraz 6 pręcików. Kwiaty żeńskie kulistawe^[7].

Owoce: Drobne, jajowate pestkowce^[7] jednonasienne^[10].

Systematyka edytuj

Rodzaj klasyfikowany jest do monotypowego podplemienia Pigafettinae z plemienia Calameae i podrodziny Calamoideae w obrębie arekowatych Arecaceae^[5]^[4].

Wykaz gatunków^[9]

Pigafetta elata (Mart.) H.Wendl. – pigafetta wyniosła
Pigafetta filaris (Giseke) Becc.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-03-25] (ang.).
↑ ^a ^b Salacca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-03-25].
↑ ^a ^b Genus: Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-03-22].
↑ ^a ^b ^c ^d Andrew Henderson: Palms of Southern Asia. Princeton, Oxford: The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 163-164. ISBN 978-0-691-13449-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 248-250. ISBN 978-83-61320-17-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 344. ISBN 978-3-642-08378-5.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 716, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-03-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-03-25].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-03-25] (ang.).

[ing-3] Salacca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-03-25].

[grin-4] Genus: Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-03-22].

[henderson-5] Andrew Henderson: Palms of Southern Asia. Princeton, Oxford: The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 163-164. ISBN 978-0-691-13449-9.

[weglarscy-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 248-250. ISBN 978-83-61320-17-3.

[kubitzki-7] K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 344. ISBN 978-3-642-08378-5.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 716, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pow-9] Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-03-25].

[palmweb-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-03-25].

[6]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]

[2]

[3]

[4]