Powiatowa Komenda Uzupełnień Gostyń
Powiatowa Komenda Uzupełnień Gostyń (PKU Gostyń) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu okręgu[1].
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1919 |
Rozformowanie |
1927 |
Tradycje | |
Rodowód |
PKU Krotoszyn |
Dowódcy | |
Pierwszy |
sierż. szt. Adamczewski |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Podległość |
DOGen. „Poznań” |
Historia komendy
edytuj10 stycznia 1919 roku głównodowodzący Wojsk Polskich w zaborze pruskim Stanisław Taczak, w celu uzupełnienia oraz przeprowadzenia werbunku do oddziałów wojskowych podzielił Wielkie Księstwo Poznańskie na trzynaście obwodów uzupełniających, a w każdym z nich ustanowił obwodową komendę uzupełniającą (OKU). Wszystkie komendy obwodowe zostały tymczasowo podporządkowane Wydziałowi Ib Sztabu Dowództwa Głównego. Wśród wymienionych obwodów znalazł się Obwód Uzupełniający Rawicz, do którego należały powiaty: Powiat gostyński, koźmiński, krotoszyński i rawicki[2].
31 stycznia 1919 roku generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki polecił sierżantowi sztabowemu Adamczewskiemu objąć czasowo OKU dla powiatów gostyńskiego, koźmińskiego, krotoszyńskiego i rawickiego z tymczasową siedzibą w Krotoszynie. W każdym z powiatów został ustanowiony oficer ewidencyjny, podległy OKU. OKU w Krotoszynie miała uzupełniać oddziały wojskowe w II Okręgu Wojskowym. Zakres działania OKU był tożsamy z zakresem działania niemieckich Bez. Kdo. (Bezirkskommandeur), natomiast zakres działania oficerów ewidencyjnych z zakresem działania niemieckich urzędów meldunkowych Melde-Amt oraz oficerów (Bez.Offz.) i podoficerów ewidencyjnych (Bez. Feldw.)[2].
W pierwszej kolejności OKU miała przeprowadzić werbunek ochotników zgłaszających się do służby w oddziałach wojskowych, sporządzić spis oficerów i aspirantów oraz osób posiadających kwalifikacje do pełnienia służby oficerskiej w Wojsku Polskim, które nie znajdowały się w oddziałach. Chodziło o Polaków – byłych żołnierzy armii niemieckiej posiadających stopnie: zastępcy oficera (Offizierstellvertreters), wicefeldfebla (Vizefeldwebela) lub wicewachmistrza (Vizewachtmeister). Ponadto komenda miała „dbać o wszystkich żołnierzy wyćwiczonych od 20 do 30 roku życia, nieczynnych w obecnej służbie wojskowej” oraz „rekrutów roczników 1900 i 1901 do poboru”. W tym celu OKU oraz oficerowie ewidencyjni mieli otworzyć biura werbunkowe. Obowiązek prowizorycznego obsadzenia urzędów w OKU spoczywał na dowódcy okręgu wojskowego[2].
W czerwcu 1921 roku PKU Krotoszyn była podporządkowana Dowództwu Okręgu Generalnego „Poznań” i obejmowała swoją właściwością powiaty: gostyński, koźmiński, krotoszyński, leszczyński i rawicki[3].
15 listopada 1921 roku, w związku z wprowadzeniem podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów i wprowadzeniem pokojowej organizacji służby poborowej, dotychczasowa PKU Krotoszyn została przemianowana na Powiatową Komendę Uzupełnień Gostyń z tymczasową siedzibą w Krotoszynie. Komenda była podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu i obejmowała swoją właściwością powiaty: gostyński, koźmiński, krotoszyński i rawicki. Powiat leszczyński został włączony do PKU Kościan. Z dniem 26 maja 1922 roku PKU została przeniesiona z Krotoszyna do Gostynia[4].
W kwietniu 1925 roku PKU Gostyń nadal podlegała DOK VII w Poznaniu i administrowała powiatami: gostyńskim, koźmińskim, krotoszyńskim i rawickim[5].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[1], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[5]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[6][7]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[8].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[6]. W skład PKU Gostyń wchodziły trzy referaty: I) referat administracji rezerw, II) referat poborowy i referat inwalidzki[6]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[9][10][11].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[12].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU … normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[13]
Z dniem 10 stycznia 1927 roku PKU Gostyń została zlikwidowana, a jej okręg poborowy włączony do okręgu PKU Jarocin[14][15].
Obsada personalna
edytujPoniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU Gostyń, z uwzględnieniem najważniejszej zmiany organizacyjnej przeprowadzonej w lutym 1926 roku.
Komendanci | ||
---|---|---|
Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia funkcji | Kolejne stanowisko (dalsze losy) |
sierż. szt. Adamczewski | p.o. od 31 I 1919[16] | |
ppor. Czesław Weiss | od 19 I 1920[17] | |
mjr piech. Jan Namysł | 1922 – 1923 | komendant PKU Jarocin |
ppłk piech. Władysław Liber | do 23 V 1923[18] | komendant PKU Bydgoszcz |
ppłk sam. Włodzimierz Ossoria-Bukowski | 30 V 1923[19] – IV 1924[20][21] | komendant PKU Pszczyna |
mjr piech. Eugeniusz Sypniewski | IV 1924[20] – XI 1926[22] | komendant PKU Gniezno |
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1923–1925[23][24] | |||
---|---|---|---|
I referent | por. piech. / kpt. kanc. / kpt. piech. Franciszek Winiarski | 1923 – II 1926 | kierownik I referatu |
II referent | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stanisław Czesław Chłodnicki | 1923 – II 1926 | kierownik II referatu |
referent inwalidzki | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stefan I Markiewicz | 1923 – II 1926 | referent inwalidzki |
oficer instrukcyjny | kpt. piech. Adolf Stanisław Szymański | do III 1926[25] | 56 pp |
oficer ewidencyjny na powiat gostyński | urzędnik wojsk. XI rangi Aleksander Kiszakiewicz | od 1 VI 1923[26] | |
oficer ewidencyjny na powiat koźmiński | urzędnik wojsk. XI rangi Jan Sopiński | IX[27] – 23 X 1923[28] | PKU Szamotuły |
urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Henryk Stachowiak | 29 X 1923[28] – 15 XII 1925[29] | kierownik kancelarii 17 DP | |
oficer ewidencyjny na powiat krotoszyński | por. kanc. Michał Marian Saluk[a] | do XI 1924[32] | kreślarz w BŚRW |
oficer ewidencyjny na powiat rawicki | por. / kpt. piech. Stefan Paluch | 1 VIII 1923[33] – III 1925[34] | referent inwalidzki PKU Szamotuły |
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w 1926 roku[35] | |||
kierownik I referatu administracji rezerw | kpt. kanc. / piech. Franciszek Winiarski[b] | II 1926 – 1 I 1927[36] | 18 pp |
kierownik II referatu poborowego | por. kanc. Stanisław Chłodnicki | II 1926 – 1 I 1927[36] | referent inwalidzki w PKU Szamotuły |
referent | por. kanc. Antoni Mazurkiewicz | od II 1926 | |
kpt. gosp. Karol Erben | do 1 I 1927[37] | kierownik II referatu w PKU Gniezno | |
referent inwalidzki | por. kanc. Stefan I Markiewicz | II 1926 – 1 I 1927[36] | referent inwalidzki w PKU Ostrów Poznański |
Uwagi
edytuj- ↑ Michał Marian Saluk (wcześniej Marian Saluk) ur. 29 stycznia 1899 roku. Był odznaczony Krzyżem Walecznych z jednym okuciem. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 1361. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 37 pp. Później został przeniesiony do korpusu oficerów administracyjnych, dział kancelaryjny. 12 kwietnia 1927 roku został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów administracyjnych, dział kancelaryjny. W 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie 2 Dywizji Kawalerii w Warszawie[30]. Z dniem 30 listopada 1928 roku został przeniesiony w stan spoczynku[31].
- ↑ Więcej informacji o kpt. Franciszku Winiarskim w artykule Komenda Rejonu Uzupełnień Włocławek.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
- ↑ a b c Rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w b. zaborze pruskim z 10 stycznia 1919 roku.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11.
- ↑ Przeniesienie PKU z Krotoszyna do Gostynia. „Krotoszyński Orędownik Powiatowy”. 24, s. 2, 1922-06-10. Krotoszyn.
- ↑ a b Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
- ↑ a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 21 stycznia 1927 roku, poz. 15.
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 31, poz. 270.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr 27 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w b. zaborze pruskim z 31 stycznia 1919 roku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 31 stycznia 1920 roku, s. 46.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 5 czerwca 1923 roku, s. 376.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 8 czerwca 1923 roku, s. 386.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 12 kwietnia 1924 roku, s. 210.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1345.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 50 z 24 listopada 1926 roku, s. 414.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1463, 1555, 1559, 1562, 1567.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1288, 1331.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 8.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 30 marca 1923 roku, s. 225.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 58 z 6 września 1923 roku, s. 549.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 13 listopada 1923 roku, s. 754.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 125 z 20 listopada 1925 roku, s. 681.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 826.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 383.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 121 z 15 listopada 1924 roku, s. 676.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 52 z 29 lipca 1923 roku, s. 494.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 25 marca 1925 roku, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 4, 16.
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 5.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 4.
Bibliografia
edytuj- Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
- Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.