Profesja (zawód)

Profesja – w socjologii i antropologii: zawód, który wymaga długotrwałego przygotowania, zazwyczaj poprzez konieczność odbycia studiów wyższych, a także często stażu zawodowego. Dla profesji charakterystyczne jest zrzeszanie się w stowarzyszenia zawodowe, tworzenie własnych kodeksów etycznych, a także ograniczanie dostępu do wykonywania zawodu wobec osób nie należących do organizacji.

Pojęcie tradycyjnie odnosiło się do księży, lekarzy, nauczycieli i prawników, współcześnie do profesji zaliczyć można także m.in. pielęgniarki, architektów, księgowych czy pracowników socjalnych. Szczególnym rodzajem profesji stanowiącej zarazem zawód regulowany jest zawód zaufania publicznego.

W naukach społecznych przez wiele lat dominował pogląd wywodzący się z paradygmatu funkcjonalistycznego, że profesje powstają, by zaspokajać określone potrzeby zbiorowości, gwarantować wysoki standard usług. Stąd profesjonalizm określa wysoki standard wykonania danej czynności. Współcześnie często jednak przyjmuje się, za interpretatywistami, że profesjonalizacja to proces, w którym określone grupy społeczne i zawodowe zdobywają kontrolę nad procesem pracy, a co za tym idzie że jest to proces pozyskiwania władzy społecznej. Już w średniowieczu poszczególne zawody i profesje starały się ograniczać dostęp do wykonywania pracy – stąd słowo partacz, pierwotnie oznaczające rzemieślnika niezrzeszonego w cechu, obecnie określające niefachowego bądź niedbałego wykonawcę.

Możliwe kryteria profesjonalizacji to m.in.:

1. w profesji występuje zasada licencji (świadectwo, dyplom itp. potwierdzające nasze uprawnienia), spełnienie kryteriów formalnej edukacji jest konieczne do przynależności niezależnie od faktycznej wiedzy i umiejętności;
2. społeczne przyzwolenie dla postawy paternalistycznej (prawo do decydowania za kogoś, narzucanie mu swojej woli, np.: lekarz przyjmuje postawę paternalistyczną narzucając pacjentowi termin wizyty itp.)
3. powszechnie akceptowane prawo inicjowania kontaktów (prawo zażądania od klienta, aby stawił się w wyznaczonym przez niego terminie);
4. brak prawa strajku (członek profesji ma zobowiązanie wobec swoich przełożonych, nie ma prawa do wyrażania swoich poglądów bądź sprzeciwów poprzez strajk);
5. kodeks etyczny (zbiór norm etycznych i moralnych charakterystyczny dla danej profesji):
6. stowarzyszenia zawodowe (profesje często zrzeszają swoich członków w korporacje; członkostwo w korporacji może wręcz być warunkiem prawa wykonywania zawodu).