Przytulinka krzyżowa

Przytulinka krzyżowa, przytulia krzyżowa (Cruciata laevipes Opiz) – gatunek roślin z rodziny marzanowatych. Występuje w Europie z wyjątkiem jej północnej części, poza tym w południowo-zachodniej i środkowej Azji[3]. W Polsce ma liczne stanowiska na południu na obszarach podgórskich, na wschodzie rośnie w rozproszeniu na dość licznych stanowiskach, zaś w pozostałej części kraju znany jest z pojedynczych stanowisk[4][5].

Przytulinka krzyżowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

marzanowate

Rodzaj

przytulinka

Gatunek

przytulinka krzyżowa

Nazwa systematyczna
Cruciata laevipes Opiz
Seznam: 34 (1852)[3]
Synonimy
  • Galium cruciata (L.) Scop.
  • Galium cruciata var. laevipes (Opiz) W.D.J.Koch
  • Rubia cruciata (L.) Baill.
  • Valantia cruciata L.[3]

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan
Łodyga
Wiele podnoszących się lub wzniesionych, czterokanciastych, łodyg o wysokości 0,2–1,2 m. Są one na całej długości owłosione włoskami dłuższymi od średnicy łodygi[6].
Liście
Ulistnienie okółkowe, w okółkach zawsze po 4 liście o 3 podłużnych nerwach. Są eliptyczne lub jajowate, żółtozielone. Cała blaszka liściowa, a szczególnie na brzegach owłosiona długimi włoskami[6].
Kwiaty
Żółtozielone, wyrastające na owłosionych gałązkach z przysadek w kątach liści. Są mieszanopłciowe; część kwiatów jest obupłciowa, część wyłącznie męska[6].
Owoc
Nagi, drobno pomarszczony.

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina[7], hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Rośnie na świetlistych łąkach, obrzeżach zarośli i lasów. Liczba chromosomów 2n = 22[5]. Kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Aegopodion podagrariae[9].

Systematyka

edytuj

W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[3]:

  • Cruciata laevipes subsp. laevipes
  • Cruciata laevipes subsp. sajanensis Stepanov

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
  3. a b c d Cruciata laevipes Opiz, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-07].
  4. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 181, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski, Rośliny polskie. Część II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 616, ISBN 83-01-05287-2.
  8. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  9. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.