Przytulinka
Przytulinka, przytulia, krucjata[4] (Cruciata Mill.) – rodzaj roślin z rodziny marzanowatych. Obejmuje 8 gatunków[5]. Rośliny te występują w północnej Afryce, południowej, środkowej i wschodniej Europie (na tym kontynencie rośnie 5 gatunków[6]) oraz w zachodniej Azji na wschodzie sięgając po zachodnie Himalaje i Syberię[5]. W Polsce rosną jako rodzime dwa gatunki – przytulinka wiosenna C. glabra i przytulinka krzyżowa C. laevipes[4]. Rośliny te rosną w murawach i stepach, w widnych zaroślach i lasach, w miejscach skalistych[7].
 Morfologia (przytulinka krzyżowa) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
przytulinka |
| Nazwa systematyczna | |
| Cruciata Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 | |
| Homonimy | |
|
Cruciata J. E. Gilibert = Tretorhiza Adanson[3] | |
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Rośliny roczne i byliny, zielne i drewniejące u nasady. Pędy rozgałęzione lub nierozgałęzione, nagie lub owłosione[7].
- Liście
- Wyrastają w okółkach po 4. Blaszki lancetowate do kolistych, z jedną lub trzema głównymi wiązkami przewodzącymi[7].
- Kwiaty
- Zebrane w krótkie wierzchotki skupione w okółkach w górnej części pędu. Centralny kwiat w wierzchotce jest obupłciowy, a po jego bokach rozwijają się kwiaty męskie (czasem ich brak). Kielicha brak. Korona z 4 żółtymi płatkami. Szyjka słupka zakończona główkowatymi znamionami[7].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na dwie (czasem jedną) jednonasienne rozłupki, nagie lub owłosione[7].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny marzanowatych (Rubiaceae), a w jej obrębie zaliczany jest do podrodziny Rubioideae i plemienia Rubieae[8]. Gatunki z tego rodzaju bywają włączane do rodzaju przytulia Galium[6]. Rodzaj jest blisko spokrewniony (prawdopodobnie siostrzanie) z rodzajem Valantia, ale oba tworzą klad zagnieżdżony w obrębie Galium[9][10].
- Wykaz gatunków[5]
- Cruciata articulata (L.) Ehrend.
- Cruciata elbrussica (Pobed.) Pobed.
- Cruciata glabra (L.) Opiz – przytulinka wiosenna
- Cruciata × grecescui (Prodan) Soó
- Cruciata laevipes Opiz – przytulinka krzyżowa
- Cruciata mixta Ehrend. & Schönb.-Tem.
- Cruciata pedemontana (Bellardi) Ehrend.
- Cruciata taurica (Pall. ex Willd.) Ehrend.
- Cruciata valentinae (Galushko) Galushko
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 65-66, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Cruciata Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 249, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e T.G. Tutin, V.H. Heywood, i in.: Flora Europaea. Vol. 4. Cambridge, London, New York, Melbourne: Cambridge University Press, 1976, s. 3.
- ↑ Genus Cruciata Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Friedrich Ehrendorfer, Michael H. J. Barfuss, Jean-Francois Manen, Gerald M. Schneeweiss. Phylogeny, character evolution and spatiotemporal diversification of the species-rich and world-wide distributed tribe Rubieae (Rubiaceae). „PLOS ONE”. 13(12): e0207615, 2018.
- ↑ Li-E Yang, Ying Meng, De-Li Peng, Ze-Long Nie, Hang Sun. Molecular phylogeny of Galium L. of the tribe Rubieae (Rubiaceae) – Emphasis on Chinese species and recognition of a new genus Pseudogalium. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 126, s. 221-232, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2018.04.004.