Radwanice (Ostrawa)

Radwanice (cz. Radvanice, niem. Radwanitz) – jedna z 37 części miasta statutarnego Ostrawy, stolicy kraju morawsko-śląskiego, we wschodnich Czechach, tworzy północną część obwodu miejskiego Radwanice i Bartowice we wschodniej części miasta, w historycznych granicach Śląska Cieszyńskiego. Jest to także jedna z 39 gmin katastralnych o powierzchni 813,8278 ha[1]. Populacja w 2001 wynosiła 4728 osób[2], zaś w 2012 odnotowano 1249 adresów[3].

Radwanice
Radvanice
Część miasta Ostrawy
Ilustracja
Radwanicki ratusz
Państwo

 Czechy

Kraj

 morawsko-śląski

Powiat

Ostrawa-miasto

Miasto

Ostrawa

W granicach Ostrawy

l lipca 1941

Powierzchnia

8,14 km²

Populacja (2001)
• liczba ludności


4728

Położenie na mapie Ostrawy
Mapa konturowa Ostrawy, po prawej znajduje się punkt z opisem „RadwaniceRadvanice”
Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, po prawej znajduje się punkt z opisem „RadwaniceRadvanice”
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego
Mapa konturowa kraju morawsko-śląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „RadwaniceRadvanice”
Ziemia49°48′57″N 18°20′27″E/49,815833 18,340833

Demografia[2]

edytuj
Rok 1869 1880 1890 1900 1910 1921 1930 1950 1961 1970 1980 1991 2001
Liczba ludności 1528 1755 2337 4885 7139 7095 8136 9069 7613 5862 4915 4279 4728

Historia

edytuj

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Radwanowitz[4][5][6]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Aż do połowy XVII wieku pozostawały częścią tzw. państwa polskoostrawskiego. Wtedy to mniejszą część Radwanowic i Bartowice zakupił od Bogusława Sedlnickiego Jan Skrbenski z Hřiště i na Šenově (Szonowie). Jego syn Jan Jarosław Skrbenski złączył tę część miejscowości, Bartowice i nowo założoną osadę Lipinę w samodzielne państwo z siedzibą w pałacu w Bartowicach. Te państwo w 1738 przyłączono do szonowskiego. Następnie Skrbeńscy podzielili swe państwo na szonowskie i kończyckie; dział Radwanic z Lipiną przypadło Kończycom.

Część Radwanic wraz z Lipiną około lat 20. XIX wieku się usamodzielniło i stworzyły własne państewko feudalne, kolejno rządzone przez kilku właścicieli do 1850 roku, kiedy to Teresa Kneissel podzieliła je na dwie części. Pierwszą sprzedała Józefowi i Karolinie Neumann, drugi hrabiom Wilczkom z Polskiej Ostrawy. Według nowego prawa z 1849 połączono Radwanice z osadamia Podlesie, Lipina i Krivec w jedną gminę o nazwie Radwanice. Pod koniec XIX w. wieś położona w powiecie frysztackim[7].

Węgiel na terenie gminy odnaleziono w 1896. Komercyjne wydobycie rozpoczęło się jednak dopiero w roku 1912, gdy skończono budowę kopalni Ludwik. W miejscowości rozwinął się również przemysł alkoholowy. Miejscowy browar założyli w 1858 Neumannowie, jednak w dobie kryzysu gospodarczego doszło do jego zamknięcia w 1937. W 1863 Leopold Neumann założył destylarnię etanolu, która wytwarzała również ocet i likiery i oparła się kryzysowi gospodarczemu lat 30.

Pierwsza kolonia robotnicza powstała w latach 1850-1870, przezwana starą po wybudowaniu nowej Kamčatki w 1921, w latach 1882-1909 wybudowano kolonię Pod kaplí (zwaną też Lipińską kolonią), a w 1925 Nad kaplí, z kolei w latach 1900-1910 powstała kolonia Trnkovec.

Dzieci z Radwanic i Lipiny uczęszczały najpierw do szkoły w Polskiej Ostrawie, lecz od 1868 roku posiadały już własną czeską szkołę gminną w Radwanicach. Kolejna szkoła powstała w Lipinach w 1907 roku, szkoła miejska zaś w 1927. Polską szkołę dla dzieci imigrantów z Galicji otwarto w 1909 roku, a w pierwszym roku naukę w niej podjęło 67 dzieci. Została zamknięta w 1920 przez władze czechosłowackie[8].

W administracji kościelnej Radwanice należały do rzymskokatolickiej parafii polskoostrawskiej do 1906 roku. Powstała w tym roku miejscowa parafia zaopiekowała się miejscowym cmentarzem z 1898 i kościołem pw. Niepokalanego Poczęcia Panny Marii z 1907 roku. Ewangelicy mieli swój cmentarz od 1906 roku.

 
Kościół husycki w Radwanicach

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 283 budynkach w Radwanicach (wraz z Lipiną) na obszarze 590 hektarów mieszkało 4885 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 828 os./km². z tego 4597 (94,1%) mieszkańców było katolikami, 194 (4%) ewangelikami a 93 (1,9%) żydami, 1 osoba była innego wyznania, 3722 (76,2%) było czesko-, 994 (20,3%) polsko- a 112 (2,3%) polskojęzycznymi[9]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 364 a mieszkańców do 7139, z czego 7096 zameldowanych było na stałe, 6595 (92,4%) było katolikami, 388 (5,4%) protestantami, 113 (1,6%) żydami, 43 (0,6%) było innego wyznania lub religii, 5772 (80,9%) było czesko-, 1202 (16,8%) polsko-, 116 (1,6%) niemieckojęzycznymi a 6 (0,1%) posługiwało się jeszcze innym językiem[10].

Po I wojnie światowej miejscowość znalazła się w granicach Czechosłowacji. 15 stycznia 1920 roku ustanowiono tu pierwszą w tym kraju parafię Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego, a od końca 1922 Radwanice były siedzibą ostrawskiej diecezji[11], pod wodzą biskupa Ferdinanda Stibora. W 1925 husyci wybudowali tu własny dom modlitwy. Silny wpływ miał tutaj również spirytyzm. W 1914 powstało Braterstwo śląskich spirytystów. Od 1920 wydawali oni miesięcznik Spiritistická revue a od 1938 Československou revui psychickou. Spirytyści byli również właścicielami modernistycznego domu społecznego z największą w gminie salą.

W 1910 w Radwanicach powstał pierwszy śląski związek Esperantystów, który w latach 30. XX wieku wydawał własne czasopismo.

Radwanice przyłączono do Morawskiej Ostrawy l lipca 1941 roku.

Przypisy

edytuj
  1. Informace o katastrálním území Radvanice. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
  2. a b Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 - 2005 - 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 736-737. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
  3. Adresy v České republice. 2012-03-19. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
  4. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  5. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  6. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  7. Radwańce, wś, powiat frysztacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 455.
  8. Przed stu laty zamknięto polską szkołę w Radwanicach
  9. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  10. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  11. Józef Szymeczek: Życie religijne. W: Śląsk Cieszyński w latach 1918-1945. Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2015, s. 406. ISBN 978-83-935147-5-5.