Rio Grande do Sul (1909)
Rio Grande do Sul – brazylijski krążownik pancernopokładowy z okresu obu wojen światowych, zbudowany w Wielkiej Brytanii, drugi okręt typu Bahia. Służył w Marynarce Brazylii od 1910 do 1948 roku.
 „Rio Grande do Sul” po 1926 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
30 sierpnia 1907 |
| Wodowanie |
20 kwietnia 1909 |
 Marinha do Brasil
| |
| Nazwa |
Rio Grande do Sul |
| Wejście do służby |
14 maja 1910 |
| Wycofanie ze służby |
8 czerwca 1948 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
2885 t standardowa |
| Długość |
122,37 m |
| Szerokość |
11,88 m |
| Zanurzenie |
4,15 m |
| Napęd | |
| • stan na 1939: 6 kotłów 3 turbiny parowe o mocy 22 000 HP 3 śruby | |
| Prędkość |
27 węzłów |
| Zasięg |
1440 Mm przy 7,5 w |
| Uzbrojenie | |
| • stan na 1939: 10 dział 120 mm (10×I) 4 działa 76 mm plot. (4×I) 4 działa 47 mm (4×I) 4 wt 533 mm (2×II) | |
| Załoga |
350 |
Wyporność normalna okrętu wynosiła około 3100 ton. Był uzbrojony w dziesięć pojedynczych dział kalibru 120 mm i lżejszą artylerię oraz wyrzutnie torpedowe. Napędzały go turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 27–28 węzłów.
Projekt i budowa
edytuj
Dwa szybkie krążowniki typu Bahia, nazwanego tak od pierwszego okrętu, zostały zamówione przez Brazylię w ramach programu rozbudowy floty z 1904 roku w maju 1907 roku w znanej brytyjskiej stoczni Armstrong w Elswick (dzielnicy Newcastle upon Tyne)[1]. Projekt był wzorowany na brytyjskich niewielkich krążownikach zwiadowczych tego okresu[2]. Zastosowano w nich najnowsze rozwiązania techniczne, jak napęd turbinami parowymi, pozwalający na rozwijanie wysokiej prędkości[2]. W efekcie, w chwili wejścia do służby okręty te były najszybszymi krążownikami na świecie[2].
Stępkę pod budowę drugiego okrętu położono 30 sierpnia 1907 roku (jedenaście dni po „Bahia”) i budowę prowadzono równolegle, a wodowano go 20 kwietnia 1909 roku[2][1][a]. Okręt wszedł do służby dwa miesiące po prototypowej jednostce, 14 maja 1910 roku[2]. Otrzymał nazwę od brazylijskiego stanu Rio Grande do Sul. Cena wynosiła 328 500 funtów szterlingów[2].
Początkowo oba okręty były dwukominowe, lecz w latach 1925–26 przeszły modernizację w Rio de Janeiro z pomocą brytyjskiej stoczni Thornycroft, podczas które wymieniono całkowicie siłownię z kotłów opalanych węglem na opalane paliwem płynnym, co pociągnęło też zmianę sylwetki na trzykominową[3]. W tym czasie powiększono też nadbudówkę dziobową[1].
Opis
edytujSkrócony opis ogólny
edytujcropped.jpg)
Wyporność normalna okrętów typu Bahia była początkowo określona na 3100 ts (ton angielskich)[1][4]. W 1939 roku wyporność standardowa wynosiła 2885 ton, a pełna 3150 ton[5]. Długość całkowita wynosiła 122,37 m[1]. Szerokość wynosiła 11,88 m[5]. Zanurzenie średnie wynosiło 4,4 m; w publikacjach podawane są także wartości zanurzenia 4,15 m i 4,75 m[b].
Załoga liczyła 320–357 osób[c].
Uzbrojenie
edytujUzbrojenie główne stanowiło 10 pojedynczych szybkostrzelnych dział kalibru 120 mm Armstronga o długości lufy L/50 (50 kalibrów)[1][2]. Rozmieszczone były symetrycznie po obu burtach, w tym dwa obok siebie na pokładzie dziobowym i rufowym oraz po trzy na każdej z burt na pokładzie górnym na śródokręciu[1]. Strzelały one pociskami o masie 20,43 kg[1].
Uzbrojenie uzupełniało początkowo sześć armat kalibru 47 mm (według różnych publikacji, Hotchkiss lub Vickers)[d]. Po modernizacji w latach 1925-26 zdjęto dwie z nich, natomiast dodano cztery armaty przeciwlotnicze kalibru 76 mm L/40[3]. Podczas II wojny światowej część lżejszych dział zdjęto i dodano 6–8 pojedynczych działek automatycznych 20 mm Oerlikon[5].
Okręty były ponadto uzbrojone w dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torpedowe kalibru 450 mm umieszczone na pokładzie na śródokręciu na każdej z burt[1]. Po modernizacji w latach 1925-26 zastąpiono je przez cztery wyrzutnie kalibru 533 mm w dwóch podwójnych aparatach[3]. Podczas II wojny światowej okręty otrzymały na rufie dwa miotacze bomb głębinowych dla bomb o masie 120 kg[5].
Opancerzenie
edytujZasadniczym elementem był wewnętrzny pokład pancerny o grubości jedynie 19 mm w płaskiej części[2]. Grubszy pancerz do 31 mm lub według innych publikacji 51 mm był w niektórych miejscach na bocznych skosach, głównie w rejonie maszynowni[e]. Ponadto wieża dowodzenia miała pancerz 76 mm[2].
Napęd
edytujOkręty napędzały turbiny parowe, poruszające trzy śruby. Początkowo miały one trzy zespoły turbin systemu Parsonsa[f]. Parę dostarczało 10 kotłów typu Yarrow opalanych węglem[1]. Projektowa moc siłowni wynosiła 18 000 shp, a prędkość maksymalna 26,5 węzła[4]. Na próbach w lekkim stanie „Rio Grande do Sul” rozwinął 27,41 węzła przy mocy 22 830 hp (więcej od prototypowej „Bahii”)[1]. Normalny zapas węgla wynosił 150 ton, a maksymalny 650 ton[1]. Zasięg przy prędkości 10 węzłów wynosił 3500 mil morskich, a przy 23,5 w – 1400 Mm[2].
W latach 1925–26 w obu okrętach wymieniono siłownię na trzy zespoły turbin Brown-Curtiss z przekładniami i sześć kotłów Thornycroft opalanych paliwem płynnym[1]. Moc siłowni (projektowa) wzrosła do 22 000 hp, a prędkość maksymalna do 28 węzłów[3]. Zasięg wzrósł do 6600 Mm przy prędkości 10 w lub 2400 Mm przy 24 w[5].
Służba
edytuj.jpg)
„Rio Grande do Sul” wszedł do służby w Marynarce Brazylii 14 maja 1910 roku[2]. Po przystąpieniu Brazylii do I wojny światowej w październiku 1917 roku po stronie ententy oba krążowniki tego typu patrolowały na południowym Atlantyku i działały w ramach eskadry okrętów brazylijskich przez około trzy miesiące u wybrzeży północno-zachodniej Afryki[6].
Na przełomie 1925/26 roku okręt został zmodernizowany w stoczni Companhia Nacional de Navegacao Costeira w Rio de Janeiro. Wymiana siłowni na opalaną paliwem płynnym zamiast węglem spowodowała wzrost prędkości i zasięgu, a przy tym sylwetka zmieniła się z dwukominowej na trzykominową[3].
22 sierpnia 1942 roku Brazylia dołączyła do II wojny światowej po stronie aliantów[5]. Krążowniki brazylijskie ponownie były używane do patrolowania na południowym Atlantyku, w tym poszukiwania niemieckich statków, oraz do eskorty konwojów[5]. Okręty poddano w tym czasie modernizacji uzbrojenia i wyposażenia, między innymi otrzymały amerykańskie radary i stacje hydrolokacyjne[5]. Zmodyfikowano też uzbrojenie przez dodanie działek automatycznych 20 mm Oerlikon oraz miotaczy bomb głębinowych[5]. Latem 1944 roku oba krążowniki eskortowały konwoje Brazylijskiego Korpusu Ekspedycyjnego do Europy[5]. „Rio Grande do Sul” brał udział w eskorcie 62 konwojów i 15 innych operacjach podczas wojny[5]. Od końca 1944 roku okręty służyły między innymi do zabezpieczania na Atlantyku amerykańskiej transatlantyckiej komunikacji lotniczej[5].
Wkrótce po wojnie „Rio Grande do Sul” został 8 czerwca 1948 roku skreślony z listy floty, po czym złomowany[5].
Uwagi
edytuj- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405 podaje odwrotnie daty wodowania okrętów: „Rio Grande do Sul” jako pierwszego 20 stycznia 1909 roku, lecz jest to niezgodne z datowaną fotografią z wodowania zamieszczoną wyżej.
- ↑ Zanurzenie średnie 4,4 m według Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405, zanurzenie 4,15 m wg Patianin 2007 ↓, s. 23, 4,75 m wg Lisycyn 2015 ↓, s. 27.
- ↑ Tak według Lisycyn 2015 ↓, s. 27. Podawane są liczby 340 Patianin 2007 ↓, s. 23 lub 350 osób (Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405).
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje działa Hotchkiss (które były też produkowane przez zakłady Armstronga), Lisycyn 2015 ↓, s. 27 podaje działa Vickers.
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje skosy o grubości 31 mm w rejonie komór amunicyjnych, kotłowni i maszynowni, a Lisycyn 2015 ↓, s. 27 skosy o grubości 51 mm, tylko w rejonie maszynowni.
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje trzy turbiny Parsonsa z bezpośrednią przekładnią, Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405 trzy turbiny Parsonsa z przekładniami, Lisycyn 2015 ↓, s. 27 pięć turbin Parsonsa, w tym dwie dodatkowe prędkości ekonomicznej na zewnętrznych wałach.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Patianin 2007 ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e f g h i j k Lisycyn 2015 ↓, s. 27.
- ↑ a b c d e Patianin 2007 ↓, s. 22-23.
- ↑ a b Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Patianin 2007 ↓, s. 23.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 403.
Bibliografia
edytuj- Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Fiodor Lisycyn: Kriejsiera Pierwoj Mirowoj. Unikalnaja encykłopiedija. Moskwa: Jauza – Eksmo, 2015, seria: Arsenał Kollekcyja. ISBN 978-5-699-84344-2. (ros.).
- Siergiej Patianin, A. Daszjan, K. Bałakin, M. Barabanow, K. Jegorow: Kriejsiera Wtoroj mirowoj. Ochotniki i zaszczitniki [Крейсера Второй мировой. Охотники и защитники]. Moskwa: Kollekcyja, Jauza, EKSMO, 2007. ISBN 5-699-19130-5. (ros.).