Roman Rożyński
Roman Kirykowicz Narymuntowicz Rużyński herbu własnego (spotykane wersje: Rużyński, Różyński, ur. w 1575 roku – zm. 4 kwietnia 1610 roku w Osipowie) – kniaź, rotmistrz wojsk koronnych, dowódca wojsk drugiego Dymitra Samozwańca.
| Roman Kirykowicz Narymuntowicz-Rużyński | |
 Rużyński | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Kiryk Rużyński |
| Żona |
Zofia Korapczyjowska |
Życiorys edytuj
Pochodził z kniaziowskiego rodu wołyńskiego z gniazdem w Rużynie koło Kowla. Pochodzenie rodu jest niejasne, sami uważali, że pochodzą od Narymunta, syna wielkiego księcia litewskiego Giedymina[1]. Jego ojcem był Kiryk Rużyński, właściciel rozległych dóbr na Żytomierszczyźnie wokół Pawołoczy, gdzie z bratem Mikołajem założył miasto nazwane Nowy Rużyn[2]. Kiryk skazany na śmierć za morderstwo na Aleksandrze Komarze w Łucku w 1587 roku, którego dopuścił się wraz z bratem Mikołajem i kniaziem Prokopem Kurcewiczem, uciekł na Zaporoże, gdzie został atamanem. W 1590 roku wrócił już do swojego majątku[3]. Matką Romana była Owdotia Kuniewska, która podobno zginęła w pożarze wywołanym przez napad tatarski[3]. Po śmierci ojca w 1599 roku, Roman objął majątek rodzinny.
W 1600 wstąpił do prawosławnego bractwa we Lwowie, razem z krewniakiem Adamem Rużyńskim[4]. W tym samym roku wziął udział w wyprawie hetmana wielkiego Jana Zamoyskiego przeciwko hospodarowi wołoskiemu Michałowi Walecznemu jako rotmistrz królewski[4]. W Inflantach w latach 1601-1602. W 1605 roku wziął udział w wyprawie hetmana polnego Stanisława Żółkiewskiego na Tatarów[4]. Poseł na sejm 1605 roku z województwa kijowskiego[5]. Stanął po stronie królewskiej w czasie rokoszu Zebrzydowskiego[4] i wziął udział w jego szeregach w bitwie pod Guzowem w 1607 roku[5].
By wziąć udział w II dymitriadzie zapożyczył się pod zastaw na Pawołoczy, Kotelni, Rużynie Nowym, Wczorajszem i innych siołach wchodzących w skład dóbr rodowych[4]. Wystawienie silnej armii prywatnej opłaciło się, wyznaczony został hetmanem całego wojska Dymitra Samozwańca w miejsce Miechowieckiego. 11 maja 1608 roku pobił Wasyla Szujskiego pod Bołchowem. 6 marca 1609 roku został ranny w potyczce pod Moskwą.
W 1610 roku po ucieczce Dymitra przystał do obozu królewskiego[4]. Wkrótce potem rozchorował się i zmarł koło Wołoku. Przed śmiercią został katolikiem[4]. Pochowany został w Kijowie w kościele dominikanów.
Zmarł bezpotomnie. Majątek po jego śmierci przejęła jego żona Zofia z Korapczyjowa, córka Piotra Korapczyjowskiego i Katarzyny z Przewodowa. W 1612 wyszła powtórnie za mąż za Hieronima Chodkiewicza, kasztelana wileńskiego[4]. Powtórnie owdowiała (1617) przekazała majątek w 1635 roku Tomaszowi Zamoyskiemu, podkanclerzowi koronnemu[4]. Takim sposobem dobra kniaziów Rużyńskich weszły w skład dóbr panów Zamoyskich.
W roku 1596 Nalewajko wielką siłą Białącerkiew otoczył chcąc ją zdobyć. Waleczny książę Roman Różyński przyszedł z pomocą, przebił się przez tabor, wiele trupa położył; do zamku wszedł, siłą swą załogę umocnił, i Białącerkiew obronił. Książę Roman Różyński ostatni z rodu był sławnym rycerzem. Odznaczał się w wojnach z Żółkiewskim. Zaszczycon ufnością, rozliczne rozkazy jego pomyślnie spełniał. Należał do wyprawy Moskiewskiéj cara Dymitra, burzliwy i gwałowny, w bojach był odważny i szczęśliwy. Roku 161 na wyprawie wojennéj zginął; uczczony był mową Szczęsnego Krzyckiego. Ciało jego z okazałością wojskową odprowadzono do Kijowa, w obecności hetmanów książę Krzysztof Zbaraski, wojsku za cześć mu oddaną publicznie, piękną mową podziękował.[6]
Przypisy edytuj
- ↑ Wolff 1895, s. 413
- ↑ Różyn (2) po obu brzegach Rastawicy, gniazdo książąt Połowców Różynowskich, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 874.
- ↑ a b Wolff 1895, s. 418
- ↑ a b c d e f g h i Wolff 1895, s. 420
- ↑ a b Litwin 2009, s. 74.
- ↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 644
Bibliografia edytuj
- Józef Budziło: Historia Dmitra fałszywego.
- Henryk Litwin, Równi do równych. Kijowska reprezentacja sejmowa 1569-1648, Warszawa 2009.
- Samuel Maskiewicz: Dyjariusz, rok 1605, [1]
- Józef Wolff: Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
- Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej, Wacław Sobieski (oprac.), Wrocław: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04657-1, ISBN 83-7316-258-5, OCLC 69515201.
- N. Marchockij: Istorija moskowskoj wojny [2] (ros.)