Wigorczyk
Wigorczyk[2][3] (Rophites) – rodzaj pszczół z rodziny smuklikowatych i podrodziny wigorczykowatych.
| Rophites[1] | |||
| Spinola, 1808 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Rophites | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Rophites quinquespinosus Spinola, 1808 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
Pszczoły z tego rodzaju wyróżniają się od innych wigorczykowatych występowaniem przepasek z jasnego, gęstego owłosienia na wierzchołkowych krawędziach tergitów metasomy. Oskórek pozbawiony jest żółtych znaków. Boki pierwszego członu głaszczków wargowych są prawie równoległe, z wyjątkiem podrodzaju Flavodufourea, u którego człon ten jest silnie rozszerzony w wierzchołkowej połowie. Czoło samic podrodzaju nominatywnego zaopatrzone jest w pogrubione szczecinki o kształcie kolców. Przednie skrzydła mają odcinek żyłki kostalnej stanowiący krawędź komórki marginalnej nie krótszy niż pterostigma oraz po dwie komórki submarginalne. U samców siódmy tergit ma silnie wyniesioną płytkę pygidialną, odgraniczoną ostrym żeberkiem, a nasada ósmego sternitu jest wypukła, prawie ścięta lub delikatnie wykrojona. Podobnie jak w rodzaju smukliczek genitalia samców cechują się Z-kształtną walwą penisa z kątem w pobliżu wolselli oraz zaopatrzonym w główkę wyrostkiem wierzchołkowym ósmego sternitu, jednak różnią się od nich krótszym włochatym wyrostkiem wierzchołkowym digitusa wolselli[4].
Biologia i ekologia edytuj
Wigorczyki to samotnice. Gniazdują w glebie, preferując miejsca suche, ciepłe i niezarośnięte roślinnością[4][3]. Długość komórki w gnieździe wynosi półtorakrotność jej szerokości. Masa pokarmowa umieszczana w komórce ma formę mniej lub bardziej kulistą. Larwy przędą kokony. Zimowanie następuje w stadium przedpoczwarki[4].
Pszczoły te wydają na świat jedno pokolenie w roku. Owady dorosłe w warunkach środkowoeuropejskich latają przez 1–1,5 miesiąca w środku lata. Gatunki występujące w Polsce są oligolektyczne[3]: Rophites algirus, R. hartmanni i R. quinquespinosus wyspecjalizowane są w jasnotowatych, zaś Rophites canus wyspecjalizowany jest w bobowatych. Ten ostatni ma istotne znaczenie ekonomiczne w strefie stepowej jako zapylacz lucerny siewnej[3].
Rozprzestrzenienie edytuj
Rodzaj palearktyczny, rozsiedlony od Maroka i Hiszpanii przez Azję Mniejszą i Kaukaz po Mongolię i południową Rosję. W Europie sięga na północ za równoleżnik 60ºN[4]. Największą różnorodność gatunkową osiąga w rejonie śródziemnomorskim i czarnomorskim[3]. Podrodzaj Flavodufourea ograniczony jest do Kazachstanu i Mongolii, a podrodzaj Rhophitoides sięga na zachód tylko do Turcji i Kaukazu[4]. Z Polski wykazano 4 gatunki (zobacz: smuklikowate Polski)[3].
Taksonomia edytuj
Rodzaj ten wprowadzony został w 1808 roku przez Maximiliana Spinolę[1]. Współcześnie wyróżnia się w jego obrębie 3 podrodzaje: Flavodufourea, Rophites s.str. i Rhophitoides[4]. Ten ostatni bywa wynoszony do rangi osobnego rodzaju i nosi polską nazwę zwyczajową pseudowigorczyk[3]
- Rophites algirus Pérez, 1895
- Rophites anatolicus (Schwammberger, 1975)
- Rophites canus Eversmann, 1852 – wigorczyk lucernowiec
- Rophites caucasicus Morawitz, 1875
- Rophites clypealis Schwammberger, 1976
- Rophites epiroticus (Schwammberger, 1975)
- Rophites flavicornis (Friese, 1913)
- Rophites foveolatus Friese, 1900
- Rophites gruenwaldti Ebmer, 1978
- Rophites gusenleitneri Schwammberger, 1971
- Rophites hartmanni Friese, 1902
- Rophites heinrichi Schwammberger, 1976
- Rophites hellenicus Ebmer, 1984
- Rophites leclercqi Schwammberger, 1971
- Rophites mandibularis Morawitz, 1891
- Rophites nigripes Friese, 1902
- Rophites quinquespinosus Spinola, 1808
- Rophites schoenitzeri Dubitzky, 2005
- Rophites theryi Benoist, 1930
- Rophites thracius Ebmer, 1993
- Rophites transitorius Ebmer, 1993
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Rophites, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Andrzej Ruszkowski. Nazewnictwo polskie pszczół (Apoidea, Hymenoptera). „Pszczelnicze Zeszyty Naukowe”, s. 217-223, 1993.
- ↑ a b c d e f g Yury A. Pesenko, Józef Banaszak, Tomasz Cierzniak: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVI Błonkówki — Hymenoptera. Zeszyt 68b. Pszczołowate — Apidae. Podrodzina: smuklikowate — Halictinae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2002.
- ↑ a b c d e f Charles Duncan Michener: The Bees of the World. Baltimore, London: Johns Hopkins University Press, 2000.