Wikipedia

Rozpłoch

rodzaj roślin

Rozpłoch, hymenofylum[5] (Hymenophyllum Sm.) – rodzaj paproci z rodziny rozpłochowatych Hymenophyllaceae. Zaliczanych jest tu ok. 320 gatunków[3]. Rośliny te występują w strefie międzyzwrotnikowej i umiarkowanej na półkuli południowej. Na półkuli północnej sięgają wzdłuż wschodniej Azji na północy do Japonii, Europy Zachodniej do Norwegii i Islandii, obecne są też na Alasce i Kolumbii Brytyjskiej[3][6]. Z dwóch gatunków, które rosną w Europie[6], rozpłoch zachodni H. tunbrigense sięga na wschodzie do Niemiec[7].

Rozpłoch
Ilustracja
Rozpłoch zachodni
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

rozpłochowce

Rodzina

rozpłochowate

Rodzaj

rozpłoch

Nazwa systematyczna
Hymenophyllum Sm.
Mém. Acad. Roy. Sci. (Turin) 5: 418 (1793)[2][3]
Typ nomenklatoryczny

H. tunbrigense (Linnaeus) J. E. Smith[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Paprocie te są na ogół epifitami, rzadziej rosną na ziemi i na skałach[8][9], zwykle w siedliskach cienistych i wilgotnych[8]. Większość gatunków rośnie w wilgotnych lasach równikowych[10].

Rośliny te są z powodzeniem uprawiane, o ile zapewni się im odpowiednie warunki termiczne, niezmiennie wysoką wilgotność i wentylację[9].

Morfologia

edytuj
 
Hymenophyllum demissum
 
Hymenophyllum cupressiforme
 
Hymenophyllum dilatatum

Gametofit

edytuj

Plecha wstęgowata, silnie rozgałęziona[10].

Sporofit

edytuj
Pokrój
Niewielkie paprocie[11] o długich, cienkich kłączach[10][11], o grubości nieprzekraczającej 2 mm[6], nagich[6] lub rzadko owłosionych (włoski brązowe)[10]. Kłącza są płożące, bardzo rzadko wznoszą się[9]. Korzenie drobne i nieliczne[10].
Liście
Drobne lub średniej wielkości[11], bardzo cienkie i półprzejrzyste[11][9], czasem niepodzielone[9], ale zazwyczaj podzielone pierzasto[11][10], nawet 4-krotnie[9]. Odcinki liści całobrzegie lub odlegle ząbkowane[10]. Blaszka jest naga lub owłosiona[9]. Ogonek liściowy zwykle krótki, cienki i nieoskrzydlony[10].
Zarodnie
Powstają w kupkach osadzonych na krótkich trzonkach na krawędzi liści na końcach wiązek przewodzących[9]. Kupki osłonięte są dwudzielną (dwuwargową) zawijką na krawędzi całobrzegą lub piłkowaną[11].

Systematyka

edytuj
 
Hymenophyllum flabellatum
 
Hymenophyllum multifidum
 
Hymenophyllum nephrophyllum
 
Hymenophyllum obtusum
 
Hymenophyllum peltatum
 
Hymenophyllum polyanthos
 
Hymenophyllum sanguinolentum

Rodzaj z rodziny rozpłochowatych Hymenophyllaceae, która oddzieliła się od innych paproci ok. 243 miliony lat temu[12]. Reprezentuje monotypową podrodzinę Hymenophylloideae Burnett[2], która oddzieliła się od siostrzanej Trichomanoideae w jurze[12].

Wykaz gatunków

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  2. ↑ a b c The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b c Hymenophyllum Sm., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-16].
  4. ↑ Hymenophyllum J. E. Smith, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-04-16].
  5. ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 119-120. ISBN 83-09-01604-2.
  6. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 456, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 775. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ a b Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 779. ISBN 83-01-04394-6.
  9. ↑ a b c d e f g h P.J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth, New Zealand ferns and allied plants, Auckland, N.Z.: David Bateman, 1989, s. 67-68, ISBN 1-86953-003-9, OCLC 21518780.
  10. ↑ a b c d e f g h Donald R. Farrar, Hymenophyllum Smith, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-16].
  11. ↑ a b c d e f Hymenophyllum J. Smith, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-16].
  12. ↑ a b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 31. ISBN 978-1842466346.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rozpłoch&oldid=70133964”