Rustyk Rzymianin
Rustyk Rzymianin (łac. Rusticus Romanus) lub Rustyk diakon (łac. Rusticus diaconus) – filozof i teolog żyjący w VI wieku; diakon Kościoła rzymskiego. Uważany za najbardziej wnikliwego chrześcijańskiego metafizyka starożytności oraz najwybitniejszego teologa łacińskiego swoich czasów[1].
Życie edytuj
Nie są znane daty urodzenia i śmierci Rustyka[1]. Był siostrzeńcem biskupa Rzymu Wigiliusza. Kształcił się w Rzymie, gdzie został wyświęcony na diakona[1]. W latach 547–553 przebywał w Konstantynopolu jako członek delegacji rzymskiej przy dworze cesarskim[1]. W roku 550 został obłożony karami kościelnymi i suspendowany[1]. Związane to było ze sprzeciwem Rustyka wobec potępienia prac teologów antiocheńskich – Teodora z Mopsuestii, Teodoreta z Cyru i Ibasa z Edessy – w czasie sporu o tzw. trzy rozdziały[2]. Po ponad dwóch latach kary nałożone na Rustyka zostały zdjęte[1].
W roku 553 najprawdopodobniej brał udział – jako obserwator lub ekspert teologiczny – w obradach II soboru konstantynopolitańskiego. Stanowczo sprzeciwiał się przygotowanym przed soborem projektom doktrynalnym. Po zakończeniu obrad publicznie zaprotestował przeciwko podjętym uchwałom[1] oraz krytykował zatwierdzenie tych uchwał przez biskupa Rzymu Wigiliusza[3].
Pod koniec 553 roku cesarz Justynian skazał go na wygnanie do Egiptu[1]. W opinii cesarza, głoszone przez Rustyka poglądy teologiczne zagrażały kompromisowi z przeciwnikami definicji chalcedońskiej, do którego doszło podczas soboru konstantynopolitańskiego. Zesłano go do Antinoe w Tebaidzie. Po kilku latach pozwolono mu osiedlić się w Aleksandrii. W roku 558 przeniesiono go do jednego z klasztorów po anatolijskiej stronie Bosforu, w pobliżu Konstantynopola. W czasie zesłania nie zmienił poglądów i napisał swoje główne dzieła, krytykujące decyzje soboru konstantynopolitańskiego[1].
Po śmierci Justyniana w 565 roku został uwolniony. Dokładna data roczna końca zesłania nie jest znana. Po powrocie do Rzymu, do końca życia pełnił urząd diakona. W kościelnej hierarchii nigdy nie awansował[1].
Poglądy edytuj
Rustyk był krytykiem neoplatonizmu, swoją filozofię opierał na Metafizyce Arystotelesa. Podstawowym pojęciem filozofii Rustyka była substancja, tożsama z substancją pierwszą Arystotelesa (w rozumieniu odrębnego bytu). Substancje istnieją realnie jako byty substantywne. Byt taki złożony jest z subsystencji (cech indywidualnych) i natury subsystencji (fundamentu jego istnienia). Byt substantywny, którego natura subsystencji jest rozumna (subsistentia rationalis) tworzy osobę (persona)[4].
W teologii Rustyk rozwijał chrystologię Leona I i szkoły antiocheńskiej. Znał dobrze język grecki, dzięki czemu orientował się w koncepcjach filozoficznych i teologicznych dominujących w jego czasach na wschodzie Cesarstwa Rzymskiego[1].
Był zwolennikiem dosłownie rozumianej teologii chalcedońskiej a przeciwnikiem uchwał II soboru konstantynopolitańskiego, w których dokonano korekty definicji chalcedońskiej. Ostro polemizował z tezami teologicznymi neochalcedończyków i cesarza Justyniana. Bronił pełnego człowieczeństwa osoby Jezusa Chrystusa. Był krytykiem teologii Cyryla z Aleksandrii i formuły teopasyjnej o jednym z Trójcy Świętej, który cierpiał w ciele[1].
Twierdził, że chrystologia konstantynopolitańska była kryptomonofizycka[5]. W swoim Contra Acephalos argumentował, że według teologii neochalcedońskiej człowieczeństwo Jezusa nie jest pełne, gdyż unia hipostatyczna w jej rozumieniu modyfikuje charakter natury ludzkiej[6]. Natomiast zdaniem Rustyka, życie Jezusa z Nazaretu było prawdziwie ludzkim losem, w którym każdy może odnaleźć sobie podobne człowieczeństwo, urzeczywistnione w sposób pełny i bez ograniczeń[7].
Dzieła edytuj
Spośród prac Rustyka zachowały się w całości cztery dzieła[1]:
- Sermo de definitionibus contra Nestorianos et Eutychianos (polemika teologiczna ze zwolennikami teologii Nestoriusza i Eutychesa, w obronie postanowień soboru chalcedońskiego)[1]
- Scholia, distinctiones et collationes in Acta Concilii Chalcedonensis (analiza filozoficzna i teologiczna definicji chalcedońskiej)[1]
- Contra Acephalos (traktat filozoficzny i teologiczny w czterech księgach, krytyczna analiza tez przeciwników definicji chalcedońskiej)[1]
- Łacińskie przekłady i omówienia akt soborów efeskiego i chalcedońskiego[8]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p SWP 1971 ↓, s. 348.
- ↑ SWP 1971 ↓, s. 382.
- ↑ SWP 1971 ↓, s. 390.
- ↑ SWP 1971 ↓, s. 510–511.
- ↑ Meyendorff 1984 ↓, s. 195.
- ↑ Meyendorff 1984 ↓, s. 203.
- ↑ Meyendorff 1984 ↓, s. 206.
- ↑ SWP 1971 ↓, s. 349.
Bibliografia edytuj
- John Meyendorff: Teologia bizantyjska. Historia i doktryna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1984. ISBN 83-211-0451-7.
- Jan Szymusiak, Marek Starowieyski: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1971, seria: Starożytna Myśl Chrześcijańska. OCLC 1203505106.