Wikipedia

Rutewka

rodzaj

Rutewka (Thalictrum L.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych. Obejmuje ponad 200 gatunków[4]. Rośliny te występują głównie w umiarkowanych strefach półkuli północnej, a także w Ameryce Południowej i południowej Afryce. Rutewki rosną w miejscach widnych, suchych i skalistych, ale też w wilgotnych łąkach i w formacjach zaroślowych[5]. Charakterystyczną cechą ich budowy są drobne, zwisające kwiaty z długimi pręcikami oraz silnie podzielone liście. Kwiaty są wiatropylne lub zapylane przez owady[5]. Rutewki są roślinami trującymi. Są często uprawiane jako rośliny ozdobne, zwłaszcza rutewka Delavay'a T. delavayi o płatkach czerwonych lub liliowych i żółtych pylnikach. Wykorzystywane są w medycynie ze względu na zawarte w korzeniach związki o działaniu przeczyszczającym[6].

Rutewka
Ilustracja
Rutewka żółta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

rutewka

Nazwa systematyczna
Thalictrum L.
Sp. Pl. 545. 1753
Typ nomenklatoryczny

Thalictrum foetidum L.[3]

Synonimy
  • Leucocoma Nieuwl.
  • Physocarpum (DC.) Bercht. & J.Presl
  • Piuttia Mattei
  • Praticola Ehrh.
  • Ruprechtia Opiz
  • Schlagintweitiella Ulbr.
  • Stipularia Delpino
  • Tripterium Bercht. & J.Presl[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium)

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rutewki w większości rosną w strefie umiarkowanej półkuli północnej[5][6]; zwłaszcza w Azji (tylko w Chinach rośnie ich 76 gatunków, z czego 49 to endemity tego kraju)[7], w Europie obecnych jest 15 gatunków, w Ameryce Północnej są 22[6]. Na półkuli południowej rosną wzdłuż Andów w Ameryce Południowej, w Afryce Wschodniej i Południowej, poprzez Filipiny i Jawę w południowo-wschodniej Azji sięgają do Nowej Gwinei[4][5].

Gatunki flory Polski

Morfologia edytuj

 
Rutewka żółta (Thalictrum flavum)
 
Rutewka wąskolistna (Thalictrum lucidum)

Gatunki z tego rodzaju są w wielu przypadkach bardzo zmienne i stosunkowo słabo poznane. Do cech uznawanych za diagnostyczne w obrębie rodzaju należą: kształt listków, owłosienie listków i owoców (obecność włosków lub gruczołków), kształt pręcików (rozszerzenie nitki, długość, zakończenie pylnika), kształt owoców oraz żyłkowanie[7].

Pokrój
Byliny wyrastające z drewniejącego kłącza lub bulwiasto zgrubiałych korzeni, osiągające do 3 m wysokości[7][10].
Liście
Zazwyczaj 2–3 krotnie, czasem pojedynczo lub 4-krotnie, pierzasto- lub trójdzielnie złożone (niepodzielone u Thalictrum rotundifolium). Odziomkowe i dolne łodygowe zwykle ogonkowe, górne siedzące, skrętoległe. Poszczególne listki od sercowatych, poprzez owalne, lancetowate do równowąskich, często wcinane na szczycie, całobrzegie lub ząbkowane[7][10].
Kwiaty
Liczne i drobne, zebrane w kwiatostany: grona, baldachogrona lub wiechy. Kwiaty promieniste, obupłciowe, rzadko częściowo lub wszystkie jednopłciowe. Okwiat pojedynczy, szybko opadający. Działki zwykle 4, rzadziej do 10, długości od 1 do 18 mm. Działki te mają barwę od białej do zielonożółtej, rzadko purpurową. Płatków i miodników brak. Zwisające lub wzniesione liczne pręciki (od 7 do 70) są barwne i dłuższe od okwiatu. Słupkowie składa się z 1 do 40 owocolistków z pojedynczymi zalążkami. Słupki zakończone są siedzącym, czerwonym znamieniem[7][10].
Owoce
Jednonasienne niełupki o kształcie wrzecionowatym, owalnym do dyskowatego. Podłużnie żeberkowane, rowkowane lub oskrzydlone. Często z dzióbkiem tworzonym przez trwały słupek[7][10].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Thalictroideae Raf., rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales)[2]. W obrębie podrodziny należy do kladu wspólnie z rodzajami Leptopyrum i Paraquilegia (do kladu tego wliczany jest też gatunek Isopyrum anemonoides wyodrębniany jako Paropyrum anemonoides)[11].

Lista gatunków[4][12]
 
Rutewka Delavay'a T. delavayi
 
Thalictrum kiusianum

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
  4. ↑ a b c d Thalictrum Tourn. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-08].
  5. ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 39. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 915, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f Fu Dezhi: Thalictrum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  8. ↑ Marcin Nobis i inni, New national and regional plant records: Contribution to the flora of the Old World countries, „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”, 92, 2023, s. 1-21 [dostęp 2023-06-08].
  9. ↑ a b c d e Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ a b c d Jasiewicz Adam (red.): Flora Polski. Tom IV. Warszawa, Kraków: Instytut Botaniki PAN, PWN, 1985, s. 86-87. ISBN 83-01-05853-6.
  11. ↑ Wei Wang, Chen Zhi-Duan: Generic level phylogeny of Thalictroideae (Ranunculaceae): implications for the taxonomic status of Paropyrum and petal evolution. Taxon 56, 3: 811-821, 2007. [dostęp 2011-09-21]. (ang.).
  12. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 184. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rutewka&oldid=72985850”