Rykolanka
Rykolanka[1][2] (potocznie Rykalanka, dawniej Czarna lub Czarna Woda, gb. − Dylówka) − rzeka w województwie mazowieckim, lewobrzeżny dopływ Pilicy. Odwadnia południowo-wschodni skraj Wysoczyzny Rawskiej. Uchodzi do Pilicy na obszarze Doliny Białobrzeskiej. Powierzchnia dorzecza 163,1 km², 65,9% zlewni leży na terenie 4 gmin powiatu grójeckiego (Belsk Duży, Błędów, Goszczyn, Mogielnica) pozostała część na terenie gminy Promna w powiecie białobrzeskim.
 Rykolanka w Przybyszewie | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 19,5 km |
| Powierzchnia zlewni |
163,1 km² |
| Źródło | |
| Miejsce | w okolicy wsi Łęczeszyce |
| Wysokość |
171 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | rzeka Pilica |
| Miejsce |
w okolicy osady Przybyszew |
| Wysokość |
119 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie gminy Promna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego  | |
Przebieg edytuj
Bierze początek we wsi Łęczeszyce. W 10,25 km biegu przyjmuje bezimienny prawobrzeżny ciek z Wodzicznej, nazwany w MPHP dopływem spod Dziunina, w 4,9 km dopływem z Bądkowa Środkowego i w 1,7 km Borówkę. W połowie XIX w. stanowiła lewobrzeżny dopływ Mogielanki. Zjawisko łączenia i rozłączania zlewni tych dwóch rzek zachodziło prawdopodobnie cyklicznie wraz ze zmianami przebiegu koryta Pilicy. Zlewnia znacznym stopniu przekształcona o stosunkowo niskim stopniu zalesienia, wynoszącym zaledwie 6,5%. W górnym biegu nosi nazwę Dylówki. Płynie przez Łęczeszyce, Dylew, Sielec, Rykały, Wysoką i Przybyszew. Wzdłuż rzeki zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe w Wysokiej, Rykałach, Sielcu, Modrzewinie i Kozietułach. W Łęczeszycach znajduje się zabytkowy zespół klasztorny.
Jakość wód edytuj
Zlewnia Rykolanki znajduje się w jednolitej części wód powierzchniowych "Rykolanka" (kod RW2000102549329). Stan JCWP jest monitorowany w miejscowości Przybyszew w ramach PMŚ. Według danych GIOŚ z lat 2016-21 stan JCWP jest zły[3]. Na zły stan wód rzeki Rykolanki składają się następujące przekroczenia:
- Stężeń benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(g,h,i)perylenu i fluorantenu w wodzie oraz difenyloeterów bromowanych w biocie - substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej;
- Stężeń wskaźników charakteryzujących zasolenie (chlorki, wapń, twardość ogólna), niektórych związków biogennych (azot azotynowy, fosfor fosforanowy (V)) oraz wartości przewodności w 20°C (przekroczenia II klasy);
- Wskaźników biologicznych (stan makrofitów i makrobezkręgowców bentosowych mieszczący się w III klasie).
Głównymi czynnikami składającymi się na zły stan wód są zrzuty ścieków z zakładów przetwórstwa owoców w Łęczeszycach i Kozietułach Nowych, z oczyszczalni ścieków w Goszczynie oraz zanieczyszczenia obszarowe pochodzące z rolnictwa (spływ pestycydów oraz biogenów z sadów)[4].
Flora edytuj
W dolinie na znacznych powierzchniach występują zbiorowiska roślinne charakterystyczne dla łąk zalewowych, ponadto łęgi, a w miejscach podmokłych olsy. Z roślin chronionych w dolinie stwierdzono występowanie pełnika europejskiego i storczyków.
Fauna edytuj
W dolinie według obserwacji przeprowadzonych w latach 80. gniazdowało 74 gatunki ptaków w tym 11 gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodno-błotnym. Wzdłuż rzeczki stwierdzono m.in. stanowiska derkacza, strumieniówki, bekasa kszyka, dzięcioła zielonego i pojedyncze stanowiska kruka. Wśród ptaków drapieżnych pojedyncze stanowiska myszołowa, pustułki i błotniaków stawowego i łąkowego. W parkach podworskich stosunkowo licznie występuje dziki królik, którego kolonie zlokalizowane są m.in. w Sielcu, Rykałach i Małej Wsi. Ze zwierząt kopytnych stosunkowo licznie występują sarny, a z sąsiednich kompleksów leśnych docierają dziki. Gatunkiem przechodnim jest łoś. Herpetofaunę reprezentują m.in. rzekotka drzewna, żaba trawna i moczarowa, traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona, zaskroniec, trzy gatunki jaszczurek: padalec, żyworodna i zwinka. Do 1973 w wodach rzeczki występował rak szlachetny. Dolina rzeki Rykolanki stanowi korytarz ekologiczny, do którego migrują cenne gatunki roślin i zwierząt znajdujących swoje główne ostoje w dolinie Pilicy (obszar węzła ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – Puszcza Pilicka).
Ochrona edytuj
Stosunkowo niewielki przyujściowy odcinek doliny na południe od drogi Przybyszew – Osuchów znajduje się w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Pilicy i Drzewiczki oraz w obrębie obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO) Dolina Pilicy (PLB140003), a także specjalnego obszaru ochrony siedlisk (SOO) Dolina Dolnej Pilicy (PLH 140016) chronionych w ramach sieci Natura 2000.
Propozycje ochrony edytuj
Odcinek pozostający obecnie w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki” proponowany do ochrony w formie Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy. Dolny i środkowy odcinek obejmujący najcenniejszy odcinek doliny z systemem przyległych łęgów i olsów oraz przyujściowy odcinek Borówki proponowany jest do ochrony formie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Rykalanki.
Dopływy edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 245, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW: Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2007-10.
- ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016-2021 na podstawie monitoringu – tabela, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
- ↑ Karta charakterystyki JCWP Rykolanka, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Stefan Jaroszewski: Pałace i dwory w okolicach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10910-6.
- Mogielanka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 577.
Linki zewnętrzne edytuj
- Bekas znad Rykalanki Klub Przyrodników Regionu Radomskiego