Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy

Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy – projektowany park krajobrazowy, w Polsce na terenie województwa mazowieckiego, obejmujący doliny rzek Pilicy i Drzewiczki. Projekt parku powstał w 2003 roku na zamówienie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody przy Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim, uzgodnienia[1] w latach 2004–2005 zakończyły się akceptacją części gmin.

Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy
projektowany park krajobrazowy
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Położenie

gminy: Białobrzegi, Grabów nad Pilicą, Klwów, Magnuszew, Mogielnica, Nowe Miasto nad Pilicą, Odrzywół, Promna, Stromiec, Warka, Wyśmierzyce

Powierzchnia

332,66 km²

Obszary chronione

rezerwaty przyrody: 3 istniejące, 2 projektowane

Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy”
Ziemia51°41′38″N 21°03′39″E/51,693889 21,060833
Pilica na wysokości Wyśmierzyc

Walory przyrodnicze

edytuj

Obszar projektowanego Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy wyróżnia się bogactwem i zróżnicowaniem przyrodniczym.

Podczas dotychczasowych prac inwentaryzacyjnych i naukowych prowadzonych na tym terenie opisano stanowiska ponad 600 gatunków roślin naczyniowych, występujących w 70 zespołach roślinnych. Wśród tych gatunków 27 podlega ochronie ścisłej, a 15 częściowej. Na szczególną uwagę zasługują stanowiska roślin narażonych na wyginięcie zgodnie z kryteriami określonymi w „Polskiej Czerwonej Księdze Roślin”, a mianowicie: wiśnia karłowata, storczyk krwisty, kruszczyk błotny, cibora żółta i wielosił błękitny. Spośród pozostałych gatunków objętych ochroną ścisłą występują m.in.: widłak goździsty, goździk pyszny, goździk piaskowy, sasanka łąkowa, grzybień biały, pełnik europejski, rosiczka okrągłolistna, kosatka kielichowa, mącznica lekarska i kilka gatunków storczyków.

Dolina Pilicy wyróżnia się w skali kraju bogactwem fauny związanej ze środowiskami wodnymi i bagiennymi.

  • Na terenie parku wykryto 51 gatunków motyli dziennych, występujące tutaj czerwończyk nieparek i modraszek arion znajdują się na liście gatunków objętych w Polsce ochroną ścisłą.

Walory kulturowe

edytuj

Ochrona przyrody

edytuj

Rezerwaty przyrody istniejące

edytuj
 
Rezerwat Borowina (projektowany)

Rezerwaty przyrody (projektowane)

edytuj
  • Borowina – (fitosocjologiczno-leśny) na terenie gmin Nowe Miasto n. Pilicą i Wyśmierzyce, na gruntach Nadleśnictwa Grójec obręb Nowe Miasto o powierzchni 318,44 ha wraz z otuliną – 436,37 ha, położoną pomiędzy północną granicą rezerwatu a rzeką Pilicą, obejmującą grunty prywatne w większości łąki, pastwiska, nieużytki i lasy. Celem utworzenia rezerwatu jest zachowanie w stanie możliwie najmniej zmienionym interesującego układu geomorfologicznego, geologicznego i florystyczno-fitosocjologicznego. Występujące gatunki chronione to pełnik europejski, mącznica lekarska, bagno zwyczajne, czworolist pospolity.
  • Stara Warka – (florystyczno-krajobrazowy) położony na prywatnych gruntach wsi Stara Warka, zajmuje wysoką, stromą skarpę i fragment tarasu zalewowego o powierzchni 3,05 ha. Celem ochrony jest północna wysoka skarpa rzeki Pilicy z roślinnością ciepłolubnych muraw i wieloma gatunkami chronionymi (występują tu m.in. wiśnia karłowata, pierwiosnka lekarska).

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (projektowane)

edytuj
  • Gostomia – na terenie gminy Nowe Miasto nad Pilicą. We wschodniej części fragment moreny czołowej stadiału Warty pociętej licznymi głębokimi wąwozami. Strome południowe zbocze z licznymi naturalnymi odsłonięciami geologicznymi. Mozaika środowisk leśnych, grąd, bór sosnowy, u podnóża fragment lasu łęgowego. Ze zbocza panoramiczny widok na meandrującą malowniczo Pilicą. Wzdłuż zbocza starorzecze Pilicy. W części centralnej park pałacowy z pomnikowymi drzewami i pałacem z końca XIX wieku. W północnej części kompleks stawów rybnych na rzece Lubjance (Gostomce) otoczony malowniczo lasami. Na stawach stwierdzono gniazdowanie ponad 80 gatunków ptaków, wśród nich bąka, bączka, zielonkę, wodnika. Stałym mieszkańcem stawów jest też wydra.
  • Dolina Drzewiczki – obejmuje fragment doliny zalewowej Drzewiczki na granicy trzech gmin – Nowe Miasto nad Pilicą, Klwów i Odrzywół. Przeciętna szerokość doliny na tym odcinku wynosi 1000 m. Niemal na całej długości do doliny przylegają lasy – w miejscach wyżej wyniesionych są to bory sosnowe, w niżej położonych – lasy łęgowe, olsy oraz bory bagienne. Stosunki wodne w dolinie stabilizuje jaz piętrzący w miejscowości Wólka Magierowa (d. Borowiec). Występujące tu zbiorowiska roślinne typowe dla łąk zalewowych są wynikiem utrzymywania się wysokiego poziomu wód powierzchniowych oraz wezbrań rzeki. Charakterystyczne dla doliny są mozaiki turzycowisk, trzcinowisk oraz kęp krzewiastych wierzb. Koryto rzeki silnie meandruje, pozostałością tego są liczne wąskie starorzecza. Stwierdzono gniazdowanie 64 gatunków ptaków w tym 26 gatunków wodno-błotnych. Ze względu na gniazdowanie takich gatunków jak: kropiatka, derkacz, kszyk, krwawodziób, brzęczka, dziwonia, obszar ten należy zaliczyć do znaczących dla awifauny w skali regionalnej. Na wydmie "Piekielna Górka", koło wsi Brzeski, odkryto osadę wielokulturową, składającą się z kilku budynków mieszkalnych oraz pozostałość prawdopodobnie po wielkim kurhanie. Trzon osadnictwa stanowiła kultura przeworska.
 
Okolice miejscowości Myślakowice-Kolonia
 
Okolice miejscowości Wólka Ligęzowska

Użytki ekologiczne (projektowane)

edytuj
  • Przybyszewski Ols[2] – na zachód od wsi Przybyszew, gmina Promna. Fragment doliny Pilicy oddzielony od niej drogą asfaltową, ujściowy odcinek rzeki Rykolanki. W północnej części zaniedbane stawy rybne silnie zarośnięte szuwarem, głównie trzciną. W południowej silnie podtopiony fragment olsu o trwale utrzymującym się przez większą część roku lustrze wody. Występujące tu gatunki chronione to gęgawa (stanowisko lęgowe), gatunki rodziny chruścieli, wodnik oraz żaby moczarowej.
  • Stawy Krzemień – obszar bagienny na terenie Uroczyska Majdan w gminie Stromiec, gdzie znajdują się fragmenty grobli oraz niewielkie stawy, silnie zarośnięte szuwarami. Silne zabagnienie terenu utrudnia dostęp na obszar ogroblowany. Miejsce to jest matecznikiem dla zwierzyny płowej i czarnej. Bogata fauna, w tym gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem. Stwierdzono występowanie wydry, dzika oraz piżmaka. Z rzadkich gatunków ptaków gniazdują tu wodnik zwyczajny, świerszczak i strumieniówka.
  • Moczary Osica – położone 2 km na północny wschód od Odrzywołu, zarastające brzozą, olszą czarna i wierzbą torfowisko niskie w dolinie rzeki Drzewiczki. W miejscach odsłoniętych fragmenty roślinności charakterystycznej dla torfowisk: torfowiec, żurawina błotna, borówka bagienna, bagno zwyczajne. Teren trudno dostępny ze względu na zwarcie roślinności krzewiastej. Matecznik dla zwierzyny płowej. Awifaunę reprezentuje około 60 gatunków charakterystycznych dla lasów łęgowych dolin rzecznych.

Stanowisko dokumentacyjne (projektowane)

edytuj

Stanowisko dokumentacyjne „Dąbrowa” na terenie gminy Odrzywół. Obejmuje swym zasięgiem nieczynne wiejskie wyrobisko pospółki. Ściany wyrobiska ukazują interesujące pod względem geologicznym odsłonięcie chalcedonitów, które nie tworzą skały monolitycznej, lecz występują w formie cienkich ławic i rumoszu.

Turystyka

edytuj

Trasy turystyczne przebiegające przez teren parku[3][4]:

Historia ochrony przyrody na terenie parku

edytuj
  • W 1967 r. na terenie byłego województwa kieleckiego zostały utworzone Strefy Chronionego Krajobrazu, jedną z nich była „Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki”.
  • Uchwałą Nr XV/70/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 r. utworzono obszar chronionego krajobrazu „Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki”.
  • Dla dostosowania zasad ochrony na terenie obszarów do znowelizowanej ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r., Wojewoda Mazowiecki rozporządzeniem Nr 39 z dnia 19 kwietnia 2002 r. wprowadził obszary chronionego krajobrazu na terenie województwa mazowieckiego utrzymując obszar „Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki” w dotychczasowych granicach, pomniejszony o gminę Drzewica, która przeszła do województwa łódzkiego.
  • W 2003 na zamówienie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody przy Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim opracowany został projekt parku.
  • Uzgodnienia prowadzone w latach 2004–2005 doprowadziły do uchwalenia opinii rad gmin, na terenie których znajduje się projektowany park krajobrazowy, w szczególności:
  • W 2011 w ramach inicjatywy samorządowej gmin nadpilicznych planowane jest wznowienie uzgodnień wymaganych do utworzenia parku.

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Chmielewski S., Tabor J., Wstępna dokumentacja przyrodnicza projektowanego Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy, Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie - Wojewódzki Konserwator Przyrody, Warszawa 2003
  • Chmielewski S., Kusiak P., Sosnowski J., Awifauna lęgowa tarasu zalewowego dolnej Pilicy. Not. Ornit., 1993, 34: 247-276.
  • Park Krajobrazowy Dolnej Pilicy - dla człowieka, dla przyrody, WWF Polska, Warszawa 2004
  • Okolice Radomia, mapa turystyczna 1:75 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo COMPASS, 2012. ISBN 978-83-7605-269-4.

Linki zewnętrzne

edytuj