Salen
Salen – organiczny związek chemiczny używany w chemii koordynacyjnej i organokatalizie. Związek ma postać jasnożółtych płatków rozpuszczalnych w polarnych rozpuszczalnikach organicznych.
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C16H16N2O2 | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
268,31 g/mol | ||||||||||||||||||
Wygląd |
żółte ciało stałe | ||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Nomenklatura
edytujW związkach kompleksowych ligand ten występuje w postaci zdeprotonowanej. Forma sprotonowana (salen) oznaczana jest zazwyczaj jako H
2salen, zaś formie zdeprotonowanej (salenian) przypisuje się oznaczenie salen2−
.
Sama nazwa „salen” pochodzi od połączenia nazw aldehydu salicylowego i etylenodiaminy, których jest pochodną.
Otrzymywanie
edytujSalen został po raz pierwszy otrzymany przez P. Pfeiffera i współpracowników w 1933 roku[2]. Można go otrzymać w wyniku kondensacji etylenodiaminy i aldehydu salicylowego[3]:
Właściwości koordynacyjne
edytujW 1938 roku T. Tsumaki doniósł, że kompleks salenu z kobaltem(II) jest zdolny do odwracalnego wiązania tlenu cząsteczkowego, O
2, co doprowadziło do intensywnego rozwoju badań związków koordynacyjnych salenu, zwłaszcza pod kątem możliwości składowania i transportowania tlenu[4].
Salen tworzy kompleksy z licznymi metalami przejściowymi. Związki te przyjmują zwykle strukturę piramidy kwadratowej lub oktaedru, o stechiometrii M(salen)L lub M(salen)L
2. Jako przykłady posłużyć mogą połączenia: VO(salen) i Co(salen)Cl(Py). Z jonami o konfiguracji d8 (np. Ni2+
) powstają kompleksy płaskie, niskospinowe.
Ligandy analogiczne do salenu
edytujZ pochodnych aldehydu salicylowego oraz różnych diamin otrzymuje się liczne związki o strukturze opartej na szkielecie salenu, np.
- acacen – otrzymywany przez kondensację acetyloacetonu z etylenodiaminą,
- Salph – otrzymywany przez kondensację 1,2-fenylenodiaminy z aldehydem salicylowym
- Salqu – czterokleszczowy ligand otrzymywany przez kondensację aldehydu salicylowego z 2-chinoksaliną. Kompleksy Salqu z miedzią wykazują właściwości katalityczne w reakcji utleniania[5].
Bazując na chiralnych pochodnych etylenodiaminy otrzymuje się chiralne pochodne salenu. Przykładowo kondensacja trans-1,2-diaminocykloheksanu z aldehydem 3,5-di-tert-butylosalicylowym prowadzi do chiralnego ligandu tworzącego kompleksy z Cr, Mn, Co, Al, które mogą służyć jako katalizatory niektórych reakcji asymetrycznych, np. enancjoselektywnego tworzenia epoksydów[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b N,N′-Bis(salicylideno)etylenodiamina, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 17 marca 2023, numer katalogowy: 236071 [dostęp 2023-08-31] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ P. Pfeiffer i inni, Tricyclische orthokondensierte Nebenvalenzringe, „Justus Liebig’s Annalen der Chemie”, 503 (1), 1933, s. 84–130, DOI: 10.1002/jlac.19335030106 (niem.).
- ↑ Harvey Diehl , Clifford C. Hach , John C. Bailar jr., Bis(N,N′-Disalicylalethylenediamine)-μ-Aquodicobalt(II), „Inorganic Syntheses”, 3, 1950, s. 196–201, DOI: 10.1002/9780470132340.ch53 (niem.).
- ↑ Tokuichi Tsumaki , Nebenvalenzringverbindungen. IV. Über einige innerkomplexe Kobaltsalze der Oxyaldimine, „Bulletin of the Chemical Society of Japan”, 13 (2), 1938, s. 252–260, DOI: 10.1246/bcsj.13.252 (niem.).
- ↑ Xianghong Wu , Anne E.V. Gorden , 2-Quinoxalinol Salen Copper Complexes for Oxidation of Aryl Methylenes, „Eur. J. Org. Chem.”, 4, 2009, s. 503–509, DOI: 10.1002/ejoc.200800928 (ang.).
- ↑ Jay F. Larrow , Eric N. Jacobsen , (R,R)-N,N′-Bis(3,5-Di-tert-Butylsalicylidene)-1,2-Cyclohexanediamino Manganese(III) Chloride, A Highly Enantioselective Epoxidation Catalyst, „Organic Syntheses”, 75, 1998, s. 1, DOI: 10.15227/orgsyn.075.0001 (ang.).