Wikipedia

Sangir (lud)

lud indonezyjski

Sangir, także Sangihe – grupa etniczna zamieszkująca grupy wysp Sangir (Sangihe) i Talaud w prowincji Celebes Północny w Indonezji[2][3]. Według danych szacunkowych ich populacja wynosi 500 tys. osób (2000)[1].

Sangir
Ilustracja
Kobiety z ludu Sangir
Populacja

500 tys. (2000)[1]

Miejsce zamieszkania

Indonezja (wyspy Sangir, wyspy Talaud), Filipiny (Mindanao)

Język

sangir, talaud, malajski, indonezyjski, cebuański

Religia

chrześcijaństwo (protestantyzm, katolicyzm), islam

Grupa

ludy austronezyjskie, Indonezyjczycy

Pokrewne

Sangil, Minahasa, Gorontalo, Mongondow

Posługują się językami sangir i talaud z wielkiej rodziny austronezyjskiej, a także językiem indonezyjskim[2][3]. Pod wpływem zachodnim wykształcili piśmiennictwo na bazie alfabetu łacińskiego[4]. W większości są protestantami[2][5]. Część przyjęła katolicyzm lub islam[6]. Na ich kulturę duchową rzutują wpływy minahaskie[2][3].

Ich pierwotną ojczyzną mają być pobliskie tereny Archipelagu Malajskiego. Według jednej z propozycji mogą wywodzić się z wyspy Ternate na Molukach lub Mindanao na Filipinach. Miejscowa tradycja głosi, że przybyli z Cotabato na Mindanao lub z Molibagu (Bolaang Mongondow, Celebes Północny)[7]. W XVI wieku przeszli pod panowanie ludu Ternate, później byli podbijani przez Hiszpanię i Holandię[2][3]. Znaleźli się pod wpływem zarówno chrześcijaństwa, jak i islamu[8][9]. Od 1949 roku tereny sangirskie należą do Indonezji[2][3]. We współczesnym języku sangir zachowała się warstwa zapożyczeń słownikowych z hiszpańskiego i języka ternate[2][3]. Na wyspach Sangir i Talaud upowszechnił się także malajski miasta Manado (handlowa odmiana języka malajskiego wywodząca się z północnej części Moluków)[10]. Ekspansja malajskiego przyczynia się do zaniku autochtonicznych języków regionu, w tym języka sangir[11][12].

Do ich podstawowych zajęć należą rybołówstwo i rolnictwo ręczne. Uprawia się rośliny bulwiaste i korzeniowe, sago, banany; główne uprawy przemysłowe to palma kokosowa i muszkatołowiec korzenny. Dużą rolę odgrywa przemysł leśny (pozyskiwanie rattanu, hebanu), większość populacji zajmuje się produkcją kopry. Inne zajęcia obejmują kowalstwo, przemysł stoczniowy (w tym nowoczesny), obróbkę metali, rzeźbę w drewnie. W tradycyjnym tkactwie (wypartym przez fabryczną produkcję włókienniczą) wykorzystywano włókna ze specjalnego rodzaju banana[2][3]. Osady mają charakter przybrzeżny; tradycyjne domy wznoszono na palach, a na wyspach Talaud istniały niegdyś długie domy[2][3].

W Archipelagu Malajskim istnieje duża diaspora Sangir. Wiele osób z ludu Sangir zamieszkuje Filipiny (55 tys.) oraz inne prowincje Indonezji (48 tys.)[1]. Skupiska tej ludności są obecne na południowym wybrzeżu Mindanao (w granicach Filipin)[13], a także na północnych Molukach (m.in. na Halmaherze i Ternate)[5]. W zależności od lokalizacji przyswajają języki różnych grup etnicznych. Wśród ludności Sangir na Filipinach używany jest również język cebuański[1], a na Halmaherze bywa znany język tobelo[14].

Z wysp Sangir i Talaud wywodzi się muzułmański lud Sangil (4 tys.), zamieszkujący wyspy Sarangani i Balut u południowo-wschodniego wybrzeża Mindanao[13]. Ich przodkowie mieli wyemigrować w XVII wieku lub wcześniej[9]. Sami określają się jako „Sangiré” (formy „Sangil” używają sąsiednie społeczności)[15]. Badania genetyczne wykazały, że grupa Sangil ma częściowo pochodzenie papuaskie[16].

„Sangir” i „Sangihe” to zamienne nazwy tej samej grupy etnicznej (a także rodzimego regionu i języka), obie są w powszechnym użyciu (pochodzą z różnych obszarów dialektalnych, ale jedna i druga rozpowszechniły się w piśmiennictwie)[17].

Galeria edytuj

  •  
    Rybacy z wysp Sangir (1948)
  •  
    Muzycy Sangir (1927)
  •  
    Mężczyzna w stroju tradycyjnym (1929)
  •  
    Chrześcijańska para ślubna (c. 1915)

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d David Mead: Sangir. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-17)]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i Michaił Anatoljewicz Czlenow: Sangircy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 468. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
  3. ↑ a b c d e f g h Michaił Anatoljewicz Czlenow: Sangircy. W: Julian Władimirowicz Bromlej (red.): Narody mira: istoriko-etnograficzeskij sprawocznik. Moskwa: Sowietskaja encykłopiedija, 1988, s. 392. OCLC 19735047. (ros.).
  4. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 22.
  5. ↑ a b Christopher R. Duncan, Violence and Vengeance: Religious Conflict and Its Aftermath in Eastern Indonesia, Ithaca–London: Cornell University Press, 2013, s. 59, DOI: 10.7591/cornell/9780801451584.001.0001, ISBN 978-0-8014-6910-7, OCLC 865508920, JSTOR: 10.7591/j.ctt32b65z (ang.).
  6. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 12–13.
  7. ↑ Maryott 1993 ↓, s. 322. Cytat: The Sangir are assumed to have originated from nearby parts of Indonesia or the Philippines, but exactly where is impossible to say. One writer tentatively suggests either Ternate or Mindanao. The folk history of the Sangir traces their origins from Cotabato City, Mindanao and less fancifully from Molibagu, Bolaang Mongondow, SULUT.
  8. ↑ Shinzō Hayase: Mindanao Ethnohistory Beyond Nations: Maguindanao, Sangir, and Bagobo Societies in East Maritime Southeast Asia. Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 2007, s. 96. ISBN 978-971-550-511-6. OCLC 154714449. (ang.).
  9. ↑ a b Sangir. W: David Levinson (red.): Encyclopedia of World Cultures. T. 5: East and Southeast Asia. Boston, MA: G.K. Hall, 1993, s. 224. ISBN 0-8168-8840-X. OCLC 22492614. [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
  10. ↑ Asako Shiohara, Anthony Jukes: Two definite markers in Manado Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 115–135, seria: Studies in Diversity Linguistics 21. DOI: 10.5281/zenodo.1402541. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. [dostęp 2021-08-28]. (ang.).
  11. ↑ Gufran A. Ibrahim: Membunuh Bahasa Sendiri. Kompas.id, 2022-02-22. [dostęp 2022-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-29)]. (indonez.).
  12. ↑ Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009, s. 42–43. OCLC 6002898562. [dostęp 2022-12-30]. (ang.).
  13. ↑ a b Peter G. Gowing: Sangil. W: Richard Y. Weekes (red.): Muslim Peoples: A World Ethnographic Survey. Wyd. 2. T. 2. Westport, CT: Greenwood Press, 1984, s. 659–660. ISBN 0-313-24640-8. OCLC 9970261. (ang.).
  14. ↑ Paul Michael Taylor: The Folk Biology of the Tobelo People: A Study in Folk Classification. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1990, s. 19, seria: Smithsonian Contributions to Anthropology 34. DOI: 10.5479/si.00810223.34.1. ISBN 0-8357-4325-X. OCLC 490529608. [dostęp 2022-08-07]. (ang.).
  15. ↑ James N. Sneddon: Proto-Sangiric and the Sangiric languages. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984, s. 115, seria: Pacific Linguistics B-91. DOI: 10.15144/PL-B91. ISBN 0-85883-306-9. OCLC 11871135. (ang.).
  16. ↑ Maximilian Larena i inni, Multiple migrations to the Philippines during the nazwisko 50,000 years, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 118 (13), 2021, e2026132118, DOI: 10.1073/pnas.2026132118, ISSN 0027-8424, PMID: 33753512, PMCID: PMC8020671, Cytat: This previously unappreciated northwest gene flow of Papuan-related ancestry had its greatest impact on eastern Indonesia, as well as ethnic groups of the southeastern Philippines, such as Sangil and Blaan. (ang.).
  17. ↑ J. Akun Danie, Hunggu Tadjuddin Usup, J.A. Karisoh-Najoan, Margaretha Liwoso: Geografi dialek bahasa Sangir. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1998, s. 11–12. ISBN 979-459-834-8. OCLC 9794598348. [dostęp 2023-05-15]. (indonez.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sangir_(lud)&oldid=71401685”