Schronisko w Jali
Schronisko w Jali – nieistniejące obecnie schronisko turystyczne Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego położone w dolinie rzeki Łomnicy w Gorganach na wysokości 758 m n.p.m.[1]
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
758 m n.p.m. |
| Data otwarcia |
16 czerwca 1927 |
| Właściciel |
Oddział Lwowski PTT |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Beskidów Wschodnich  | |
Położenie na mapie Gorganów  | |
 48°36′53″N 24°01′52″E/48,614722 24,031111
| |
.jpg)
Historia
edytujPlany budowy pierwszego w Gorganach schroniska turystycznego powstały już w 1924 r. Jego inwestorem był Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT)[2][3]. Na miejsce budowy wybrano okolice gajówki i stacji kolejki leśnej Ryzarnia, położonej ok. 5 km na południe od Osmołody i ok. 2 km na północ od Jali (lub Jały) – miejsca u ujścia potoku Jala (lub Jał) do Łomnicy[4][5][6]. Pomimo takiej lokalizacji obiekt określano zwykle mianem Schroniska w Jali[4][7][8] (ew. na Jali[5][9] czy w Jale[6]), niekiedy także Schroniska w Dolinie Łomnicy[2].
Działkę o powierzchni 3900 m² wydzierżawiono na 25 lat od Nadleśnictwa Lasów Rządowych w Jasieniu, a wiosną 1926 roku rozpoczęto budowę według projektu Adama Lenkiewicza i Maksymiliana Dudryka. Szybko postępujące prace zakończono już 9 października 1926 r., zaś ich koszt wyniósł 15 tys. zł (skorzystano z subwencji Ministerstwa Robót Publicznych w wysokości 1000 zł oraz Zarządu Głównego PTT w wysokości 200 zł)[3]. Następnie za kwotę 3 tys. zł schronisko częściowo wyposażono, dzięki czemu 16 czerwca 1927 r. odbyła się uroczystość poświęcenia i oficjalnego otwarcia budynku przy udziale ok. 150 zgromadzonych osób[2][10]. W październiku 1927 roku wyprawiono ściany wewnętrzne obiektu celem przygotowania go do sezonu zimowego[10]. W tym roku było to jedyne schronisko w Gorganach[11].
Na parterze drewnianego budynku znajdowały się trzy pomieszczenia: sala jadalna, kuchnia i duża sypialnia oraz dwie werandy. Na poddaszu mieściły się trzy większe pokoje i jeden mniejszy. Docelowa pojemność schroniska wynosiła 25 miejsc noclegowych, choć początkowo wstawiono jedynie 20 łóżek na metalowych ramach. W 1931 roku zakupiono 10 stolików, ławy (łącznie 14), krzesła. Ściany jadalni ozdabiały fotografie krajobrazowe, m.in. autorstwa Zygmunta Klemensiewicza i Adama Lenkiewicza[2][8][10]. Wykarczowaną w 1929 roku działkę otoczono parkanem, założono ogródek warzywny, dookoła zasadzono limby i wiązy, uregulowano także fragment potoku[8][9][10]. W latach 30. do schroniska doprowadzono linię telefoniczną i uruchomiono pośrednictwo pocztowe[10].
Ruch turystyczny w okolicy początkowo był niewielki[8], jednak z czasem zaczął wyraźnie rosnąć, dzięki czemu w 1931 roku obiekt zaczął przynosić zyski[9]. Ostatecznie placówka cieszyła się sporą popularnością wśród turystów, np. w 1937 r. udzielając 1000 noclegów[10]. Schronisko czynne było przez cały rok[8]. Pierwotnie jego gospodynią była Maria Sodoma, a od czerwca 1931 roku Zofia Marcakowa, żona gajowego z Jali[9][10].
Budynek został zniszczony w czasie II wojny światowej[10] przez wycofujące się latem 1941 roku wojska ZSRR (wcześniej zajęty był przez radziecką straż graniczną)[12].
Szlaki turystyczne
edytujSchronisko stanowiło węzeł szlaków pieszych i punkt wyjścia zarówno na grupę Wysokiej i Ihrowca (Ihrowyszcze) na wschodzie, jak i na grupę Grofy, Parenek i Popadii na zachodzie[3]. Według stanu na 1935 rok z obiektu prowadziły następujące szlaki:
Główny Szlak Karpacki
- na Popadię,
odgałęzienie na Mały Kanusiak,- odgałęzienie na Wielki Kanusiak[a],
odgałęzienie na Grofę przez połoninę Płyśce,- odgałęzienie na Małą Popadię,
- na Sywulę przez Wysoką, przełęcz Borewka i Łopuszną,
- na Popadię,
- do Osmołody,
- na Ruszczynę (Bystrą),
- na Ruszczynę przez Koniec Gorganu i Kruhłą,
na Kruhłą doliną Bystryka,- na Popadię przez Petros i Koretwinę[a],
- na Jałową Kłewę[a],
- na Studenec[a][5][7].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wkładka „Schroniska P. T. T. w r. 1931, Wierchy 1932 ↓
- ↑ a b c d Dariusz Dyląg, Gorgany. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, s. 92, ISBN 978-83-89188-74-8, OCLC 297550353 (pol.).
- ↑ a b c Bogdziewicz 2012 ↓, s. 221.
- ↑ a b Bogdziewicz 2012 ↓, s. 221, 311.
- ↑ a b c d Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Porohy (pas 54, słup 38), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935 (pol.).
- ↑ a b Henryk Gąsiorowski, Przewodnik po Beskidach Wschodnich, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, t. 1 cz. 2: Gorgany, Lwów – Warszawa: Książnica-Atlas, 1933, s. 109, ISBN 83-909612-7-X, OCLC 749855740 (pol.).
- ↑ a b Regulamin GOT, s. 65, 66, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1935.
- ↑ a b c d e Jan Gwalbert Pawlikowski, Walery Goetel (red.), Sprawozdania oddziałów, kół i sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności za rok 1929 | Oddział we Lwowie, „Wierchy”, Zarząd Główny i Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (8), Gebethner i Wolff, 1930, s. LV–LVI (pol.).
- ↑ a b c d Jan Gwalbert Pawlikowski, Walery Goetel (red.), Sprawozdania oddziałów, kół i sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności za rok 1931 | Oddział we Lwowie [online], Wierchy 1932 ↓, s. XXXVI.
- ↑ a b c d e f g h Bogdziewicz 2012 ↓, s. 223.
- ↑ Schronisko na Doboszance. „Wschód”. Nr 141, s. 8, 30 lipca 1939.
- ↑ Paweł Wiejacz, Wycieczki po Gorganach, Warszawa: Stowarzyszenie „Res Carpathica”, 2017, s. 60, ISBN 978-83-948100-0-9 (pol.).
- ↑ Adam Zieliński, Aleksander Wasung, Bieszczady i Gorgany. Mapa znakowanych szlaków turystycznych od Ustrzyk Gr. po Rafajłowę, Lwów: Książnica-Atlas, 1933, OCLC 1299139987 (pol.).
Bibliografia
edytuj- Ryszard Bogdziewicz, Schroniska karpackie od Beskidu Śląskiego do Czarnohory w latach 1874–1945, wyd. I, Lublin: Drukarnia i Wydawnictwo Akademickie WSSP im. Wincentego Pola, 2012, s. 221–223, ISBN 978-83-60594-24-7, OCLC 956614813 (pol.).
- „Wierchy”, Zarząd Główny i Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (10), Kraków: Gebethner i Wolff, 1932 (pol.).