Wikipedia

Serce kaziukowe

Serce, tudzież serducho kaziukowe — rodzaj piernika, regionalny produkt piekarski z zachodniopomorskiego charakterystyczny dla Świdwina i Koszalina, 8 lutego 2018 roku wpisany na polską listę produktów tradycyjnych[1] (zgłoszone przez Irenę Śmiałek z Koszalina)[2].

Charakterystyka

edytuj
 
Pierniki, serca kaziukowe

Serca piernikowe sprzedawane na jarmarku kaziukowym w przedwojennym Wilnie wyróżniały się kolorowymi zdobieniami z lukru, zdrobnieniami imion, od Aluś do Zosieniek. Charakterystyczne zdrobnienia imion przywołał poeta w wierszu Na Kaziuka (Piernik kusi, woła Kocham! / Izę, Jankę, Asię, Zochę, / Basię, Irkę albo Krysię, / Wercię, Alę czy Justysię.../ Czwarty Marca!)[3]. Pierniki ozdabiano dopiskami „Ja Ciebie kocham”, „Kocham Cię” lub żartobliwymi sentencjami np. „Serca moja hyc na twoja”.

Pierniki wypiekano z ciasta na miodzie, z dużą ilością przypraw, by były „królewskie” w smaku. Wytwórcy trzymali się swoich receptur, gromadząc na doroczny wypiek potrzebne, a w poprzednich wiekach bardzo drogie, przyprawy korzenne. Współcześnie serca ozdabia się białym lub kolorowym lukrem. Pierniki są w przekroju prostokątne, przy złamaniu kruche. Duży piernik ma wymiary 13×19 cm, mały 5×8 cm, ale mogą być również innej wielkości, zależnie od zapotrzebowania. Barwa jest ciemnobrązowa, konsystencja zwarta, powierzchnia gładka, od spodu lekko porowata. Smak korzenno-miodowy z wyczuwalną nutą pieprzu i ostrych przypraw piernikowych oraz słodkiego lukru[potrzebny przypis].

 
Serce kaziukowe Justysia

Składniki

edytuj

Mąka pszenna, masło (83 %), miód naturalny, jajka, cukier puder, przyprawy korzenne: cynamon, imbir, gałka muszkatołowa, goździki, ziele angielskie, majeranek, kolendra, kminek, papryka, gorczyca, pieprz, ciemne kakao oraz soda, sól i spirytus rektyfikowany (95 %)[potrzebny przypis].

Historia

edytuj

Serca kaziukowe mają przypominać o pełnym miłości i pokory sercu królewicza, późniejszego świętego Kazimierza Jagiellończyka, patrona młodzieży, Polski i Litwy. Królewicz Kazimierz urodził się w 1458 w Krakowie jako drugi syn króla Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki (wychowawcą Kazimierza oraz pięciu synów tej pary, z których czterech zostało królami, był Jan Długosz); od 1481 namiestnik królewski w Koronie Królestwa Polskiego. Zmarł na gruźlicę 4.03.1484 w Grodnie. Kaziuki (Kaziuk) mają ponad czterechsetletnią tradycję, nawiązującą do kanonizacji królewicza Kazimierza w Wilnie (został pochowany w katedrze wileńskiej). Tradycyjnie obdarowywano się piernikowymi sercami 4 marca, w dzień św. Kazimierza. Kaziuk powrócił na Plac Katedralny w Wilnie po 1990 roku (wraz z odpustową tradycją)[4].

Kaziuki w regionie zachodniopomorskim

edytuj

Kiermasze kaziukowe, zainicjowane przez stowarzyszenia kresowian, upowszechniły się w Polsce dopiero po przemianach ustrojowych (1989). Pierwsze w regionie zachodniopomorskim Wileńskie Kaziuki odbyły się w Świdwinie (1992) z inicjatywy działaczy Towarzystwa Miłośników Wilna i Kresów Wschodnich. To już także tradycja świdwińska[5] – zapraszano w mediach na dziesiąte Kaziuki oraz wystawę poświęconą Tadeuszowi Gasztoldowi, założycielowi towarzystwa wileńskiego w regionie koszalińskim. Kaziuki w Koszalinie zorganizowano po raz pierwszy w parafii pod wezwaniem Świętego Kazimierza Jagiellończyka Królewicza (2000) z inicjatywy Tadeusza Gasztolda – wilnianina z urodzenia, historyka i redaktora naczelnego periodyku „Ziemia Oszmiańska”[6]. W dodatku specjalnym do "Ziemi Oszmiańskiej" zamieszczono program obchodów w Świdwinie i Koszalinie („Kaziuki Wileńskie”)[7]. Po mszy św. odpustowej w parafii św. Kazimierza w Koszalinie rozdano wśród uczestników 400 piernikowych serc, do których – z powodu nadmiaru pieprzu – przylgnęła żartobliwa nazwa „kaziukowe serducha”[8][9][10][11]. Opis przyrządzania ciasta piernikowego na serca kaziukowe podano w prasie[12][13]. Przepis opublikowała także Irena Śmiałek[14][15][16]. Serca kaziukowe w regionie zachodniopomorskim mają swoją tradycję[17][18]. Ma swoje Kaziuki Wilno, ma i Świdwin. Od ćwierćwiecza, za sprawą kresowiaków, ożywa przywieziona na ziemie zachodnie tradycja[19]. Wytwórcy trzymają się swoich receptur, przygotowując piernikowe serca na kiermasze kaziukowe i festyny[20][21]. W Świdwinie i Koszalinie serca kaziukowe sprzedawano na cele dobroczynne[22][23]. Serca kaziukowe / kaziukowe serducha prezentowano na wystawach[24]. Produkt upowszechnił się wraz z konkursem "Nasze kulinarne dziedzictwo", który odegrał ogromną rolę w identyfikacji i promocji żywności regionalnej i tradycyjnej (...) często unikatowym nazewnictwem, takim jak np. (...) kaziukowe serducha (pierniki wileńskie)[25].

 
Serce kaziukowe Dorota

Nagrody

edytuj

II nagroda — dla Ireny Śmiałek z Koszalina, w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” (2001)[26][27].

Nagroda „Perła 2010” — statuetka i Certyfikat Nagrody dla Ireny Śmiałek za kaziukowe serducha (Poznań, 13 września 2010), w ogólnopolskim konkursie Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów (na najlepszy polski regionalny produkt żywnościowy). Organizatorzy: Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego w Warszawie w partnerstwie ze Związkiem Województw RP oraz ośrodkami doradztwa rolniczego[28], pod patronatem honorowym Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Nagrodę przyznała Krajowa Kapituła Konkursu (po wcześniejszej nominacji), wręczana była podczas Wielkiego Finału Konkursu w trakcie Targów Smaki Regionów w Poznaniu[29].

Nominacje Kapituły Krajowej do nagrody "Perła" w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo -- Smaki Regionów” dla Ireny Śmiałek za kaziukowe serducha: 2003[30], 2005 (Warszawa, 14 września 2005), 2007 (Warszawa, 7 września 2007), 2010 (Szczecin, 10 lipca 2010)[31].

I miejsce i dyplom – dla Poli Wiktorii Styrskiej z Koszalina (w kategorii szkół podstawowych), w I edycji (2014) konkursu „Poszukiwacze Smaków” Województwa Zachodniopomorskiego (organizator: Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego)[32].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Serca kaziukowe / kaziukowe serducha - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  2. ↑ Agnieszka Kołodziej: Produkty tradycyjne województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 2018, w: Serca kaziukowe / kaziukowe serducha, s. 35. ISBN 978-83-65656-58-2.
  3. ↑ Tytus Karpowicz: Na Kaziuka, "Wileńskie Rozmaitości", Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej -- Oddział w Bydgoszczy, Nr 2 (46) marzec--kwiecień 1998, s. 1. https://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/publication/13706/edition/23104/content (dostęp: 22-02-2022).
  4. ↑ https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/litwa-msza-w-jezyku-polskim-swietuje-dzien-swojego-patrona-sw-kazimierza (dostęp: 22-02-2022).
  5. ↑ "Głos Pomorza" -- Wydanie koszalińskie, Nr 49, 27 lutego 2002, s. 9. ISSN 0137-9526.
  6. ↑ "Ziemia Oszmiańska", Koszalin: Towarzystwo Miłośników Wilna i Kresów Wschodnich dla Związku Polaków w Oszmianie, Nr 8, 2000--2001, s. 2, 6, 8. ISSN 1506-7831.
  7. ↑ "Ziemia Oszmiańska", wydanie specjalne "Kaziuki Wileńskie", Koszalin-Świdwin: Towarzystwo Miłośników Wilna i Kresów Wschodnich, 4 III 2000, s. 1, 2. ISSN 1506-7831.
  8. ↑ Radosław Koleśnik (fot.) i (ka): Oklaski: "Kaziukowe serducha" podbijają Polskę, "Głos Pomorza", Koszalin, Wydanie koszalińskie, Nr 241, 15-16 października 2005, s. 5. ISNN 0137-9526.
  9. ↑ "Smak i Tradycja" Magazyn Informacyjny Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, Warszawa, w: Izabella Byszewska: Rzeczpospolita wielu smaków, Nr 27, listopad / grudzień 2018, s. 7. ISSN 2084-1671.
  10. ↑ Produkty regionalne województwa zachodniopomorskiego, pod red. Eweliny Gielmudy i in. Szczecin: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, P.P.H. Zapol Dmochowski, Sobczyk sp.j., 2011, w: Kaziukowe serducha, s. 58. ISBN 978-83-7518-352-8.
  11. ↑ Izabella Byszewska i in.: Smaki regionów. Nasze kulinarne dziedzictwo, Warszawa: Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego, 2020, w: Perły zachodniopomorskie, s. 200. ISBN 978-83-934317-1-7.
  12. ↑ Cezary Sołowij: Kaziukowe serca. Kulinarne dziedzictwo Ireny Śmiałek, "Głos Pomorza" w: Wiadomości koszalińskie, Nr 220, 20-21 września 2003, s. 7. ISSN 0137-9526.
  13. ↑ Katarzyna Matejek: Jeże ignaśki na twojej choince?, w: Przepis na kaziuki i ignaśki, "Gość Niedzielny -- GOŚĆ KOSZALIŃSKO-KOŁOBRZESKI", Nr 48, 5 grudnia 2021, s. VI. ISSN 0137-7604.
  14. ↑ Irena Śmiałek: Siła tradycji. Zachodniopomorskie ignaśki i kaziuki. Przedmowa dr hab. prof. US Bogdan Matławski. Koszalin: Irena Śmiałek, 2020, w: Kaziukowe serca i serducha, s. 46, 74-75. ISBN 978-83-942961-6-2.
  15. ↑ Irena Śmiałek: Dom na Pomorzu. Powroty. Koszalin: Irena Śmiałek, 2019, w: Kaziukowe serca / kaziukowe serducha, s. 197. ISBN 978-83-942961-3-1.
  16. ↑ Irena Śmiałek: Niebieskie migdały -- pachnące chlebem i piernikami. Przedmowa prof. dr hab. Barbara Wolska. Koszalin: Irena Śmiałek, 2016, w: Kaziukowe serca i serducha, s. 41. ISBN 978-83-942961-0-0.
  17. ↑ Inga Domurat: Serca od Kaziuka. Jarmark wileński po raz piętnasty, "Głos Koszaliński -- Dziennik Pomorza Środkowego", Nr 43, 2 marca 2007, s. 28. ISSN 1231-8124.
  18. ↑ Inga Domurat: Kaziuki wileńskie w Świdwinie po raz 25, GK24.pl: http://www.gk24.pl/wiadomosci/swidwin/a/kaziuki-wilenskie-w-swidwinie-po-raz-25,11810552/ (dostęp: 22-02-2022).
  19. ↑ Karolina Pawłowska: Kaziuki w Świdwinie, 3 marca 2017, Gosc.pl koszalińsko-kołobrzeski: http://koszalin.gosc.pl/gal/spis/3729612.Kaziuki-w-Swidwinie (dostęp: 22-02-2022).
  20. ↑ Inga Domurat: Pyszne piernikowe serca ze Świdwina, "Głos Koszaliński -- Dziennik Pomorza Środkowego", Nr 55, 5 marca 2008, s. 1 i 12. ISSN 1231-8124.
  21. ↑ Magdalena Adamczewska i in.: Księga chleba, Poznań: Zysk i S-ka, 2009, w: Gdzie kupić (...) kaziukowe serducha; ignaśki, s. 201. ISBN 978-83-7506-171-0.
  22. ↑ Anetta Wiśniewska: Kaziuki w Kazimierzu, "Gość Niedzielny -- Wierzę", Koszalin-Kołobrzeg, Nr 11/469, 18 marca 2001, s. 18. ISSN 0137-7604.
  23. ↑ Wiesław Miller: Festyn w parafii. Koszalin, "Kurier Szczeciński", Nr 119, 20 czerwca 2000, s. 28. ISSN 0137-9240.
  24. ↑ Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego: katalog na wystawę Nasze kulinarne dziedzictwo -- produkty regionalne i lokalne w Polsce 2004, Poznań, 7-10 października 2004, Międzynarodowe Targi Rolne POLAGRA-FARM, Pawilon 10, stoisko 27: "Serca kaziukowe", s. 11. ISBN 83-920960-1-0.
  25. ↑ O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia, red. Marek Gąsiorowski. Warszawa: Fundacja Fundusz Współpracy, 2005, w: Izabella Byszewska: Konkurs "Nasze kulinarne dziedzictwo" doświadczenia w zakresie identyfikacji oraz promocji produktów regionalnych i tradycyjnych, s. 282. ISBN 83-89793-56-3.
  26. ↑ Kinga Konieczny: Palce lizać, "Gazeta Wyborcza", Szczecin: Finał konkursu "Nasze kulinarne dziedzictwo", Nr 217, 17 września 2001, w: Kaziukowe serca pani Ireny Śmiałek z Koszalina zdobyły II nagrodę, s. 3. ISSN 1232-1486.
  27. ↑ Izabella Byszewska: Na styku czterech kultur. Finał Regionalny w woj. zachodniopomorskim, "Modna Gospodyni", Warszawa, Nr 22/2001, s. 6. ISSN 0137-4249.
  28. ↑ Ewelina Pawłowicz: Produkty tradycyjne Województwa Zachodniopomorskiego. Barzkowice: Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, 2019, w: Serca kaziukowe / kaziukowe serducha, s. 53. ISBN 978-83-65879-60-8.
  29. ↑ Laureaci Nagrody "Perła 2010" kategoria Produkty, poz. 20; http://www.produktyregionalne.pl/nkd.php?body=article&name=perly-2010&lang=pl (dostęp: 22-02-2022).
  30. ↑ Lidia Sztyma: Produkty nominowane do "Perły", "Aura" Magazyn Rolniczy, Koszalin, Gospodarstwo Pomocnicze Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Nr 11, listopad 2003, s. 29-30. ISSN 1507-8116.
  31. ↑ "Smak i Tradycja" Magazyn Informacyjny Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, Warszawa, w: Nominacje do "Perły" 2010 w kategorii: Produkty, Nr 7, sierpień / wrzesień 2010, s. 55. ISSN 2084-1671.
  32. ↑ Adam Wytrawny: Smaki z przepisów dziadków, "Gazeta Wyborcza", Nr 86, 12-13 kwietnia 2014, w: Szczecin wydarzenia, s. 41. ISSN 1232-1486.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Serce_kaziukowe&oldid=73612505”